İşçiHakları

İşçinin haklarını koruyan bazı unsurlar şunlardır: İş Kanunu. Anayasa. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK). İş mahkemeleri. Sendikalar. İş avukatları.

Anayasanın 50. maddesi, çalışma hakları ve ödevlerini düzenler: Çalışma hakkı: Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Çalışma şartları: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Dinlenme hakkı: Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Anayasanın 51. maddesi, sendika kurma hakkını düzenler: Çalışanlar ve işverenler, ekonomik ve sosyal hak ile menfaatlerini korumak için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz. Sendika kurma hakkı, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi gibi sebeplerle ve kanunla sınırlanabilir.

Hizmet-İş Sendikası, herhangi bir bakanlığa bağlı değildir. Hizmet-İş (Tüm Belediye ve Genel Hizmet İşçileri Sendikası), Hak-İş Konfederasyonu'na bağlı bir işçi sendikasıdır. Hak-İş, Türkiye'deki işçi sendikalarını temsil eden bir konfederasyondur ve herhangi bir bakanlıkla doğrudan bir bağlantısı yoktur.

SASK, The Trade Union Solidarity Centre of Finland (Finlandiya Ticaret Birliği Dayanışma Merkezi) olarak, emek haklarını destekleyen bir organizasyondur. Başlıca faaliyetleri: Uluslararası emek haklarını teşvik etmek ve bu hakların dünya genelinde uygulanmasını sağlamak. Yerel ticaret birliklerini ve ilgi gruplarını güçlendirmek için eğitim ve bilgi sağlamak. Gelişme projeleri yürütmek ve bu projelerde özellikle yoksulluk, eşitsizlik, zorla ve çocuk işçiliği gibi konulara odaklanmak. Küresel kampanyalar düzenlemek ve bu kampanyalarda zorla işçilik, çocuk işçiliği ve ayrımcılık gibi konulara karşı çalışmak. SASK, ayrıca Mercer Engineering Ltd, İngiltere'nin bir yan kuruluşu olan SASK Engineering Pvt Ltd, Hindistan adıyla otomasyon hizmetleri de sunmaktadır.

İşçi dayanışması, işçilerin hak mücadelesinde yalnız olmadıklarını hissettirmek için oluşturulan destek mekanizmalarını ifade eder. İşçi dayanışmasının bazı unsurları: İşçi Dayanışma Ağı: İşçilerin hak mücadelesinde destek sağlamak amacıyla dayanışma grupları oluşturulur. Maddi Destek Programları: İşsizlik, hastalık veya zor durumdaki işçilere ve ailelerine gıda, giyim ve barınma yardımları yapılır. İş Bulma Desteği: İşsiz kalan işçilere yeni iş fırsatları sunulmasına yardımcı olunur ve meslek edindirme kursları düzenlenir.

Personel, yöneticiyi çeşitli nedenlerle şikayet edebilir: Kanuna veya yönetmeliklere aykırı iş ve işlemler: Yönetici tarafından yapılan ve mevzuata aykırı olan durumlar. Kötü yönetim: İşten anlamama, teknik bilgi eksikliği, diyalog kuramama ve çalışanlarla inatlaşma gibi davranışlar. Mobbing ve taciz: Çalışana yönelik taciz, mobbing veya hakaret gibi durumlar. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, memurlara amirlerini şikayet etme hakkı tanır, ancak bu hakkın usulüne uygun kullanılması gereklidir.

İşveren, bazı durumlarda işçiyi izne çıkarabilir: Yıllık izin: İşçinin bir yıllık çalışma süresini doldurması halinde, işveren yıllık izne gönderebilir. Mazeret izinleri: Evlenme, evlat edinme, ebeveyn veya eşin ölümü gibi durumlarda işçi, ücretli izne ayrılabilir. Hastalık izni: Doktor raporuyla çalışamaz durumu tespit edilen işçi, istirahat süresince izinli sayılır. Ücretsiz izin: Belirli koşullar altında (örneğin, kadın işçinin doğum sonrası 6 aya kadar ücretsiz izin talebi) işveren, işçinin onayını alarak onu ücretsiz izne çıkarabilir. İşverenin, işçiyi izne çıkarabilmesi için bu durumların varlığını kanıtlaması ve gerekli prosedürleri yerine getirmesi gerekmektedir.

Çalışma ilişkileri, işverenler, işçiler ve devlet arasındaki etkileşimleri kapsar. Toplumsal ilişkiler ise, çalışma hayatında sınıf farklılıkları, cinsiyet eşitsizliği, iş gücü dağılımı ve çalışma koşulları gibi unsurları içerir. Çalışma ilişkilerinin temel unsurları: İşçiler ve sendikaları. İşverenler ve işveren sendikaları. Devlet. Toplumsal ilişkilerin bazı özellikleri: Dil, düşünce ve kültür. Sınıf farklılıkları. Çalışma koşulları.

29 Ocak 2025'te İçişleri Bakanlığı tarafından kayyum atanan Siirt Belediyesi'nde 71 kişi işten çıkarıldı. İşten çıkarılanlardan 35'i, işe alım süreçlerinde "İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar"a uyulmadığı ve güvenlik soruşturması ile arşiv araştırması yapılmadığı gerekçesiyle işten çıkarıldı. Diğer 36 kişi ise, daha önce Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile işten çıkarıldıkları ve devam eden “örgüt üyesi olmak” ve “örgüt propagandası yapmak” iddialarıyla ilgili dosyaları bulunduğu için işten çıkarıldı.

Hamile işçinin işverene kaç gün önceden haber vermesi gerektiğine dair yasal bir zorunluluk bulunmamaktadır. İş Kanunu ve alt mevzuatta böyle bir bildirim yükümlülüğü veya süresi belirtilmemiştir. Ancak, hamile işçinin durumunu bir an önce bildirmesi, gece çalışması, fazla mesai veya vardiya düzenlemesi gibi konularda işverenin yapması gereken düzenlemelerin yapılmasını sağlar.

İşçilerin protesto yapabileceği durumlar: Ekonomik sıkıntılar ve çalışma koşullarına dair talepler. Toplu iş sözleşmesi sırasında çıkan uyuşmazlıklar. Protestoların makul, ölçülü ve barışçıl olması gerekir. Protesto yapmadan önce, ilgili yerel otoritelerden gerekli izinlerin alınması gerekmektedir. Protesto hakkı, belirli sınırlamalarla korunur ve bu hakların ihlali durumunda yasal sonuçlar doğabilir.

Hizmet akdinde (iş sözleşmesinde) yer alan bazı haklar: Ücret hakkı. İş sağlığı ve güvenliği. İzin hakları. Bildirim süreleri. Kıdem tazminatı. Ayrıca, yazılı iş sözleşmesi olmadan çalışan işçiler de yasal haklarını mahkeme yoluyla her zaman talep edebilirler.

4/D kapsamındaki işçilerin yapamayacağı görevlere dair bilgi bulunamadı. Ancak, 4/D kapsamındaki işçilerin sahip olduğu bazı özlük hakları şunlardır: Yıllık ücretli izin hakkı. Kıdem tazminatı hakkı. Haftalık çalışma saati. Doğum öncesi ve sonrası hakları. Mazeret izinleri.

ITUC (Uluslararası Ticaret Birliği Konfederasyonu), 1 Kasım 2006 tarihinde eski Uluslararası Özgür İşçi Sendikaları Konfederasyonu (ICFTU) ve Dünya Emek Konfederasyonu'nun (WCL) birleşmesiyle kurulmuştur. ETUC (Avrupa Ticaret Birliği Konfederasyonu), 45 milyon üyeyi temsil eden 94 ticaret birliği ve 10 Avrupa ticaret birliği federasyonu ile 42 Avrupa ülkesinde faaliyet göstermektedir. Her iki kuruluş da küresel düzeyde dayanışma inşa eder ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birleşmiş Milletler ve Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslararası forumlarda işçi haklarını temsil eder.

TES-İŞ (Türkiye Enerji, Su ve Gaz İşçileri Sendikası), herhangi bir bakanlığa bağlı değildir. TES-İŞ, TÜRK-İŞ Konfederasyonu'na bağlı olarak faaliyet göstermektedir.

Dev Yapı-İş Sendikası, inşaat iş kolunda faaliyet gösteren işçilerin ekonomik ve sosyal haklarını savunur. Bazı faaliyetleri: İş kolunda çalışan işçileri sendika çatısı altında örgütlemek. İşçilerin çalışma koşullarının geliştirilmesini sağlamak. İşsizlik sigortasının kurulmasını ve işlenmesini sağlamak için çalışmalar yapmak. Üyelerinin kültür düzeylerini yükseltmek ve mesleki bilgilerini artırmak için kurs, seminer ve konferanslar düzenlemek. Üyelerin ruhsal ve bedensel sağlıklarını korumak amacıyla sağlık, spor ve dinlenme tesisleri kurmak. Ulusal ve uluslararası işçi örgütleriyle temsiliyet sağlamak. Sendika, Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) üyesidir.

İşçi, aşağıdaki durumlarda ücretsiz izne çıkarılabilir: Doğum ve evlat edinme sonrası. Ücretsiz yol izni. Tarafların karşılıklı mutabakatı. Ücretsiz izin, ancak tarafların karşılıklı mutabakatı ile mümkün olmaktadır. Ücretsiz izin süreci, özellikle işverenle anlaşmazlık yaşanması durumunda karmaşık hukuki sonuçlar doğurabilir.

112 acil çağrı merkezi çalışanlarının yıllık izin kullanımı, genel olarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve ilgili yönetmeliklere tabidir. İzin Süresi: Hizmet süresi 1 yıldan 10 yıla kadar olanlar için 20 gün, 10 yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Kullanım Şekli: Yıllık izin, amirin uygun bulacağı zamanlarda toptan veya kısım kısım kullanılabilir. Kesintiler: 1 ay içinde 5 günden fazla izin alındığında performans kesintisi olabilir. Yıllık izin kullanımı, işverenin belirlediği plan veya çizelgeye göre yapılır.

4/D sürekli işçiler için tayin hakkı, yasal olarak doğrudan bir hak değildir. Belediye işçilerinin tayin hakkı ise, belediyeler arası nakil teknik olarak mümkün olmadığı için genellikle istifa ve yeni bir iş sözleşmesi ile gerçekleşmektedir. Mevcut durumda, tayin ve nakil işlemleri toplu iş sözleşmeleri, idari düzenlemeler ve işverenin ihtiyaçları çerçevesinde değerlendirilmektedir.

Çocuk işçiler için verilen özel bir bildirge bulunmamaktadır. Ancak, çocuk ve genç işçilerin çalıştırılma usul ve esaslarını düzenleyen Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılması Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik mevcuttur. Bu yönetmelik, çocuk ve genç işçilerin sağlık ve güvenliklerini, fiziksel, zihinsel, ahlaki ve sosyal gelişmelerini veya öğrenimlerini tehlikeye atmadan çalışma şekillerinin esaslarını belirler ve ekonomik istismarlarını önler. Ayrıca, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçiler, belirli koşullar altında bu yönetmelikteki sınırlamalara bağlı kalmaksızın ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde çalıştırılabilirler.