Sigortalılık

65 yaşını dolduran bir kişi, belirli koşullar altında sigortalı olarak çalışabilir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre, 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar sigortalılıklarını sona erdirebilirler. 5434 sayılı Kanun'a tabi memurlar için ise 65 yaş, emeklilik yaş haddi olup, bu yaşı dolduran memurların görevleriyle ilişiği kesilir. Ayrıca, 6111 sayılı yasa ile yapılan düzenleme sayesinde, tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle devamlı çalışan işçiler ve 5510 sayılı Kanun'un 4/b-4 (tarım Bağ-Kurluları) bendinde bulunanlar, 65 yaşını doldurduklarında sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunabilirler.

EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) kapsamında olanlar, eksik prim günlerini tamamlayarak emeklilik hakkı kazanabilirler. EYT'lilerin kaç yıl daha çalışması gerektiği, bireysel duruma ve prim gün sayısına bağlıdır. Örneğin, 5300 gün SSK'lı çalışması olan bir EYT'li, 300 gün Bağ-Kur prim borcu varsa, borcunu ödeyerek emekli olabilir. Kademeli emeklilik modellerinde ise, sigortası 8 Eylül 1999 öncesi başlayan ve çalışma yılını ve prim gününü doldurmalarına rağmen yaş şartı nedeniyle emekliye ayrılamayan kişiler, belirli bir yaş eşiğini tamamlayarak emeklilik hakkı kazanabilirler. Bu durumda, emeklilik için birkaç yıl daha çalışmak gerekebilir. Emeklilik planlaması için bir uzmana danışılması önerilir.

Emekli maaşında sigortalılık süresi, kişinin sosyal güvenlik kapsamına ilk kez girdiği tarih ile emeklilik başvurusu yaptığı tarih arasında geçen süre olarak hesaplanır. Bu süre, her zaman aktif çalışmayı ifade etmez; işsiz kalınan ya da prim ödenmeyen dönemleri de içerir. Sigortalılık süresinin hesaplanmasında dikkate alınan bazı noktalar: 4A (SSK) sigortalıları için: İlk prim bildiriminin yapıldığı tarih esas alınır. 4B (Bağ-Kur) sigortalıları için: Vergi kaydı ya da oda kaydının sosyal güvenliğe bildirildiği tarih esas alınır. 4C (Emekli Sandığı) sigortalıları için: Kamu kurumlarına giriş tarihi esas alınır. Ayrıca, 18 yaşından önce yapılan çalışmalar sigortalılık süresi hesabında dikkate alınmaz, ancak prim gün sayısı hesabında dikkate alınır.

Bağ-Kur'u dondurmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Borçların Ödenmemesi veya Yapılandırılmaması: 31.10.2020 tarihi itibarıyla prim borcu bulunan kişilerin, bu borçlarını 31.01.2021 tarihine kadar ödememeleri veya yapılandırmamaları gerekir. 2. Başvuru: Borçları silinecek kişilerin, Bağ-Kur'luluklarını dondurmak için Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) başvuru yapmaları gerekir. 3. Sigortalılığın Durdurulması: Başvuru sonucunda, prim ödemesi bulunan sigortalıların daha önce ödedikleri primlerin tam olarak karşıladığı ayın sonu itibarıyla sigortalılıkları durdurulur. Dondurulan süreler, daha sonra ihya edilerek emekliliğe dahil edilebilir.

Bağ-Kur'a devam etmek zorunlu değildir. Bağ-Kur (4/B) sigortalılığı, vergi mükellefi veya şirket ortağı olanlar için zorunludur. Ayrıca, tarımsal faaliyette bulunan ve belirli gelir şartlarını sağlayan kişiler, ziraat odalarına kayıt olduklarında Tarım Bağ-Kur sigortalılığından muaf tutulabilirler. Bağ-Kur sigortalılığının sona erdirilmesi için yazılı talep de yapılabilir.

Evet, 15 yıl çalışan bir kamu işçisi emekli olabilir. 15 yıl çalışan ve en az 3600 prim günü olan kamu işçileri, 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre kısmi emeklilik hakkından yararlanabilirler. Kısmi emeklilik şartları: Kadın için 58, erkek için 60 yaşını doldurmuş olmak. 25 tam yıl sigorta primi ödemiş olmak. Ayrıca, hizmet birleştirme işlemi yapılarak farklı statülerdeki çalışmalar tek bir statü üzerinden değerlendirilebilir. Emeklilik işlemleri ve şartları zamanla değişebileceğinden, güncel bilgiler için Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) başvurulması önerilir.

Evet, avukatlar kamu kurumlarında sigortalı olarak çalışabilirler. 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 16. maddesinde yapılan değişiklik ile “avukatlık stajına fiilen engel olmamak şartıyla” herhangi bir işte sigortalı olarak çalışanların avukatlık stajı yapabileceği düzenlenmiştir. Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapanlar ile sigortalı olarak çalışanların, Kanunda yazılı staja kabul şartlarını haiz olmak şartıyla staj yapabilmelerine olanak tanıyan “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görev Yapanlar ile Sigortalı Olarak Çalışanların Avukatlık Stajı Hakkında Yönetmelik” de Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Taksi şoförleri, belirli koşullar altında SGK'ya tabi olabilir. 6111 sayılı Kanunun 51. maddesiyle Kanuna eklenen Ek 6. madde kapsamında, ticari taksi, dolmuş ve benzeri şehir içi toplu taşıma araçlarında çalışan ve bir ay içinde 10 günden az çalışan şoförler, kendileri tarafından prim ödeyerek SGK kapsamında sigortalı olabilirler. Ek 6 kapsamında sigortalı olabilme şartları: Hizmet akdi ile kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmamak (tarım dahil) ve kamu görevlisi olarak çalışmamak; İsteğe bağlı sigortalı olmamak; Banka sandıklarına tabi çalışmamak; Gelir veya aylık almamak; 18 yaşını doldurmuş olmak. Şoförler, SGK'ya müracaat etmek için SGK internet sitesindeki "Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlara Ait İşe Giriş Bildirgesi"ni, toplu taşıma aracı sahibinin bağlı bulunduğu meslek odası veya meslek kooperatifinin onayıyla birlikte, araç sahibiyle imzalanan kısmi süreli iş sözleşmesiyle birlikte ilgili sosyal güvenlik il müdürlüklerine sunmalıdır.

4500 günle tazminat almak için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır: 25 yıllık sigortalılık süresi: İlk sigorta giriş tarihinden itibaren 25 yıl geçmiş olmalıdır. 4500 gün prim ödemesi: En az 4500 gün prim ödenmiş olmalıdır. Kendi isteğiyle işten ayrılma: Çalışan, kendi isteğiyle işten ayrılmalıdır. SGK'dan yazı alınması: Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan (SGK), 25 yıl ve 4500 gün şartının sağlandığını belirten bir yazı alınmalıdır. Tazminat almak için aşağıdaki adımlar izlenmelidir: 1. SGK'ya başvuru: Kimlik belgesi, SGK prim dökümü ve başvuru dilekçesi ile SGK'ya başvurulmalıdır. 2. İşverene başvuru: SGK'dan alınan yazıyla birlikte işverene, iş akdinin feshedilerek kıdem tazminatının ödenmesi talep eden bir dilekçe sunulmalıdır. 3. Tazminat ödemesi: İşveren, işçinin kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür. Eğer işveren tazminatı ödemezse, işçi arabulucuya başvurabilir veya iş mahkemesinde dava açabilir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendi, aşağıdaki kişileri kapsar: Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlar ve hizmet akdi ile çalışmayanlar. Cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il daimi komisyonu üyeleri. Birinci fıkranın (c) bendi kapsamında iken, bu kapsamdaki kişilerin kurduğu sendikaların veya sendika konfederasyonlarının yönetim kurullarına seçilenler. Bu fıkra kapsamındaki kişiler hakkında, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında olanlar için belirlenen iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.

720 gün doğum borçlanmasına, daha önce sigorta girişi olan tüm kadın sigortalılar başvurabilir. Başvuru yapabilecek kişiler: 4/a (SGK) kapsamında çalışan sigortalı kadınlar; 4/b (Bağ-Kur) kapsamında kendi adına çalışan kadınlar; 4/c (Emekli Sandığı) kapsamındaki kadın memurlar; Daha önce sigortalı olup şu anda isteğe bağlı sigorta ödeyen kadınlar. Başvuru şartları: Sigortalılık öncesi doğumlar borçlanılamaz. Çocuğun sağ doğması ve hayatta olması gerekir. Borçlanılacak sürede adına prim ödenmemiş ve fiilen çalışılmamış olmalıdır.

Aynı gün içinde SGK girişi bir kez yapılabilir. İşe giriş bildirgesi, genellikle sigortalının çalışmaya başladığı gün veya en geç bir gün önce verilmelidir. İstisnai durumlar: Pazartesi günü işe başlama: Pazar günü resmi tatil olduğu için aynı gün içinde giriş yapılabilir. Resmi tatil sonrası: Hafta sonu veya resmi tatil sonrası işe başlama durumunda, takip eden ilk iş gününde giriş yapılabilir. Cezai yaptırımlar: Yasal süreler içinde giriş yapılmazsa, sigortalı başına asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

4C (Emekli Sandığı) kapsamında kısmi emeklilik için gerekli sigortalılık süresi, en az 15 yıldır. Kısmi emeklilik şartları, ilk sigorta giriş tarihine göre değişiklik gösterir ve prim gün sayısı ile yaş şartı gibi kriterler de bu duruma göre belirlenir. Daha detaylı bilgi için SGK müdürlüklerine başvurulması önerilir.

EYT yasasını 1 günle kaçırmanın nedeni, sigorta giriş tarihinin 8 Eylül 1999'dan sonra olmasıdır. EYT yasası, 3 Mart 2023 tarihinde çıkarılmış ve bu yasadan, 8 Eylül 1999 ve öncesinde işe girenler yararlanabilmiştir. Bu durumu yaşayan kişilerden biri olan Ahmet Sadık, ilk işine 1998 yılının Ağustos ayında girmiş, ancak sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinde yapılmıştır.

25.05.2011 tarihinde işe giren bir işçi, 01.05.2008 sonrası işe giren çalışanlar için belirlenen prim gün sayısını tamamlayarak kıdem tazminatı alabilir. 01.05.2008 sonrası işe girenler için kıdem tazminatına hak kazanma koşulları: 4600-5400 prim günü. Kıdem tazminatı alabilmek için ayrıca en az 1 yıl aynı işyerinde çalışmış olmak gereklidir. SGK’dan “kıdem tazminatı alabilir” yazısı alınarak, bu yazının işverene sunulması gerekir. Kıdem tazminatı alma süreci ve koşulları karmaşık olabileceğinden, bir avukata danışılması önerilir.

SGK'nın denetime sevk edilmesi, iş yerlerinin sosyal güvenlik mevzuatına uygun hareket edip etmediğinin kontrol edilmesi anlamına gelir. Denetime sevk nedenleri arasında: ihbar veya şikayetler; iş kazası ve meslek hastalığı olayları; geriye dönük bildirge verilmesi; kayıt dışı istihdamla ilgili çapraz kontroller; diğer kamu kurumu denetim elemanlarının incelemeleri yer alabilir. Denetim sonucunda iş yerleri ek prim tahakkuku, idari para cezası, teşvik ve desteklerin iptali gibi yaptırımlarla karşılaşabilir. Denetime sevk edilen iş yerlerinde, "Ş" (şüpheli iş yeri), "S" (sahte iş yeri) ve "K" (kontrollü iş yeri) gibi kodlar kullanılabilir.

44 55 Ş Ş 4 Ş 5 Ş ifadeleri, SGK hizmet dökümünde görülen ş harfinin farklı kombinasyonlarıdır ve şu anlamlara gelebilir: - (Ş)4A: Şüpheli işyeri anlamına gelir, bu kod denetleme sürecinde olan işyerlerini ifade eder. - (Ş)S: Sahte işyeri anlamına gelir, bu kod fiili olarak çalışılmayan ve sahte sigortalılık bildirimi yapılan işyerlerini belirtir.

25 yıllık ev hanımları için isteğe bağlı sigortalılık kapsamında emekli olabilmek için 9.000 gün prim ödenmesi gerekmektedir. 15 yıllık (5.400 gün) prim ödemesi yapan ev hanımları ise 61 yaşında emekli olabilirler.

3600 günle emeklilik, en az 15 yıl sigortalılık süresi gerektirir. Emeklilik yaşı, sigorta başlangıç tarihine göre değişiklik gösterir: 24.05.2002 - 23.05.2005 tarihleri arasında bu şartları tamamlayan kadınlar 52, erkekler 56 yaşında emekli olur. 24.05.2005 - 23.05.2008 tarihleri arasında bu şartları tamamlayan kadınlar 54, erkekler 57 yaşında emekli olur. 24.05.2008 - 23.05.2011 tarihleri arasında bu şartları tamamlayan kadınlar 56, erkekler 58 yaşında emekli olur. 24.05.2011 - 23.05.2014 tarihleri arasında bu şartları tamamlayan kadınlar 58, erkekler 59 yaşında emekli olur. 24.05.2014 ve sonrasında bu şartları tamamlayan kadınlar ve erkekler 60 yaşında emekli olur. Sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999 ve sonrası olanlar için 3600 günle emeklilik mümkün değildir.

Emekli memurun maaşının geri istenmesinin birkaç nedeni olabilir: Usulsüzlük ve hatalı işlemler: Emekli aylığı iptal edilen kişilerden, aldıkları tüm maaşları yasal faiziyle birlikte geri ödemeleri istenebilir. Görevin sona ermesi: Emekli olan bir memur, tekrar memur statüsünde göreve başlarsa, emeklilik statüsünde aldığı aylık ve ikramiyeler geri alınmaz; ancak, yeni görevinden emekli olduğunda tüm hizmetleri üzerinden yeni bir hesaplama yapılır. Ayrıca, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na göre, memurun emekliye ayrıldığı veya vefat ettiği ay için peşin olarak ödenmiş maaşın, çalışılmayan günlere tekabül eden kısmı geri alınamaz.