Ayrımcılık

Kadın ve erkeklerin farklı işlerde çalışmasının temel nedenleri arasında toplumsal cinsiyet rolleri ve cinsiyete dayalı ayrımcılık yer alır. Toplumsal cinsiyet rolleri, toplumda kadın ve erkeğe yüklenen geleneksel sorumluluklar ve beklentiler doğrultusunda şekillenir. Cinsiyete dayalı ayrımcılık ise iş ilanlarında kullanılan ifadeler, işe alım süreçleri ve ücretlendirmede ortaya çıkar.

Psikolojik ayrımcılık ölçekleri farklı sayılarda maddeden oluşabilir. Örneğin, "Öğrencilerin Ayrımcılık Algısı Ölçeği" (ÖAAÖ) 16 maddeden oluşmaktadır. Ayrıca, "Psikolojik Flört Şiddeti Ölçeği"nde ise 56 madde bulunmaktadır.

Cinsiyetsiz kulüp ifadesi, cinsiyet rollerinin ve ayrımlarının olmadığı, herkesin eşit fırsatlara sahip olduğu bir sosyal yapıyı ifade edebilir. Bu tür bir kulüp, cinsiyet temelli ayrımcılığın ve stereotiplerin minimize edildiği bir ortamda faaliyet gösterir.

Adalete erişimin kolaylaştırılması için feminist ilkeler şunlardır: Ayrımcı yasaların ortadan kaldırılması. Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığın önlenmesi. Adli yardımın genişletilmesi. Kadınların karar mekanizmalarına katılımı. Toplumsal cinsiyet farkındalığının artırılması. Erişilebilirlik ve farkındalık.

Hicap kelimesi hukukta "engellilik yasası" anlamında kullanılmaktadır. Örnekler: - İran'da Hicap Kuralları: İran'da kadınların başörtüsü takması kanunen zorunludur ve bu kurallara aykırı hareket eden kadınlara ceza uygulanmaktadır. - Suudi Arabistan'da Hicap: Suudi Arabistan'da başörtüsü takmak kanunen zorunlu değildir, ancak Veliaht Prens Muhammed bin Salman, kadınların "terbiyeli ve saygılı kıyafetler" giymesi gerektiğini ifade etmiştir.

Cizre Spor, 2019-20 sezonu devam ederken "ırkçılık ve ayrımcılık" gerekçesiyle ligden çekildiğini açıklamıştır.

Bir insan, çeşitli nedenlerle dezavantajlı duruma düşebilir: 1. Ekonomik Yetersizlikler: Düşük gelir düzeyi, işsizlik veya düzensiz istihdam gibi ekonomik sorunlar. 2. Yasal veya Kurumsal Ayrımcılık: Toplumun belirli kesimlerine karşı yasal veya kurumsal ayrımcılığa maruz kalma. 3. Sağlık Sorunları: Yetersiz sağlık hizmetlerine erişim veya sağlık bilinci eksikliği. 4. Fiziksel Erişim Eksikliği: Fiziksel engellerden dolayı kaynaklara ulaşamama. 5. Sosyal Dışlanma: Ten rengi, cinsiyet, etnik köken, din gibi faktörler nedeniyle toplumdan dışlanma. Bu durumlar, bireyin sosyal, eğitimsel ve toplumsal hayatını olumsuz etkileyerek dezavantajlı bir yaşantı sürmesine neden olur.

Eşitlik ilkesinin istisnaları şunlardır: 1. Pozitif Ayrımcılık: Kanun önünde eşitlik ilkesinin bir istisnası olarak, kadınlar, çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. 2. Farklı Durumlarda Farklı Kurallar: Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulabilir. 3. Özel Durumların Dikkate Alınması: İdarenin, kişilerin özel durumlarını dikkate alarak farklı uygulamalar yapması eşitlik ilkesine aykırı değildir.

İşverenin ayrımcılık yapamayacağı haller, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesinde belirtilmiştir: 1. Dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi sebeplere dayalı ayrımcılık yapılamaz. 2. Kısmi süreli (yarı zamanlı – part time) çalışan işçi ile tam zamanlı çalışan işçi arasında da ayrımcılık yapılamaz. 3. Belirsiz süreli işçi ile belirli süreli işçi arasında da ayrımcılık yasaktır. 4. İşveren, gebelik nedeniyle de ayrımcılık yapamaz. Ayrıca, işverenin işe alım sürecinde de eşit davranma yükümlülüğü vardır ve bu süreçte de ayrımcılık yapması yasaktır.

Ponomaryovi v. Bulgaristan davası, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Dördüncü Bölümü tarafından 28 Kasım 2011 tarihinde görülen bir davadır. Davanın konusu, Rus vatandaşı olan iki başvurucunun, Bulgaristan'da ikincil eğitimlerini sürdürürken milliyetleri ve göçmen statülerinden dolayı ücret ödemek zorunda bırakılmaları nedeniyle ayrımcılığa uğradıklarını iddia etmeleridir. AİHM, bu ayrımcılığın bir ihlal teşkil ettiğine ve bu ihlalin haklı çıkarılamayacağına karar vermiştir. Ayrıca, AİHM, başvuruculara 6.000 Euro tazminat ödenmesine hükmetmiştir.

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde ayrımcılık, bireylerin cinsiyet, ırk, din, sosyal sınıf gibi farklılıklarına dayanarak eşit ve adil bir şekilde hizmet alamaması durumunu ifade eder. Bu tür bir ayrımcılık, rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin temel ilkelerinden olan bireysel farklılıklara saygı ilkesine aykırıdır.

Kadınların istihdam piyasasına girişi ve iş gücünün içinde yer alması, Sanayi Devrimi ile birlikte önemli bir dönüm noktası yaşamıştır. Ancak, kadınların iş gücünde ikinci planda kalmaları, toplumsal cinsiyet rolleri ve cinsiyete dayalı ayrımcılık gibi faktörler nedeniyle devam etmiştir. Son yıllarda, kadınların iş gücüne katılımını artırmak için çeşitli politikalar ve farkındalık çalışmaları yürütülmektedir. Bu çabalar, kadınların ekonomik ve toplumsal kalkınmaya daha fazla katkıda bulunmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

Kötü sözlüğün amacı, genellikle aşağılayıcı, hakaret içeren ve küfürlü ifadelerin yer aldığı bir platform oluşturmaktır. Ancak, bu tür platformlar ciddi tartışmalar veya bilimsel araştırmalar için uygun değildir ve çoğu ülkenin yasa ve düzenlemelerinde yasadışı olarak kabul edilir.

Yapay zekanın eğitimde kullanılması hem etik fırsatlar sunar hem de bazı etik kaygıları beraberinde getirir. Etik Fırsatlar: - Kişiselleştirilmiş Öğrenme: Yapay zeka, öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş eğitim deneyimleri sunar. - Veri Analizi: Öğrenci performansını izleyerek öğretmenlere daha etkili müdahale alanları belirleme imkanı tanır. - Öğretmen Desteği: Ders içeriklerini yönetme ve yeni öğretim stratejileri geliştirme konusunda öğretmenlere yardımcı olur. Etik Kaygılar: - Veri Gizliliği: Öğrencilerin kişisel verilerinin güvenliği ve gizliliği risk altında olabilir. - Ayrımcılık: Yapay zeka algoritmalarının eğitildiği verilerde önyargı bulunması, bazı gruplara karşı ayrımcılığa yol açabilir. - Şeffaflık: Yapay zeka sistemlerinin nasıl çalıştığına dair şeffaflık eksikliği, güven sorunlarına neden olabilir. Bu kaygıların üstesinden gelmek için, veri koruma politikalarının güçlü bir şekilde uygulanması, algoritmaların adil ve sürekli denetlenmesi gibi önlemler alınmalıdır.

Adil olmayan davranış, bireylerin, grupların veya örgütlerin toplumun ve/veya mesleğin iyi, doğru ve uygun gördüğü etik kuralları ve ilkeleri terk edip bu kurallara ve ilkelere aykırı hareket etmesiyle ortaya çıkar. Bazı adil olmayan davranış örnekleri: İhmal; Ayrımcılık; Rüşvet. Ayrıca, denetimsizlik ve sorumluluk kavramının göz ardı edilmesi de adil olmayan davranışları tanımlamak için kullanılabilir.

İş hayatında cinsiyet ayrımcılığı, bireylerin cinsiyetleri nedeniyle eşit olmayan muameleye tabi tutulmasıdır. Bu ayrımcılık iki şekilde ortaya çıkabilir: 1. Doğrudan ayrımcılık: İşe alım, terfi, ücretlendirme veya işten çıkarılma gibi alanlarda bir çalışanın cinsiyeti nedeniyle dezavantajlı duruma düşmesi. 2. Dolaylı ayrımcılık: Tarafsız gibi görünen ancak belirli bir cinsiyeti dezavantajlı duruma sokan uygulamalar. Türkiye'de cinsiyet ayrımcılığına karşı yasal düzenlemeler şunlardır: - Anayasa: 10. madde eşitlik ilkesini, 49. ve 50. maddeler iş hayatındaki cinsiyet eşitliğini koruma altına alır. - 4857 Sayılı İş Kanunu: 5. madde cinsiyet temelli ayrımcılığı yasaklar ve ayrımcılık tazminatına hükmedilmesini öngörür. - Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Kanunu: Cinsiyet ayrımcılığının ortadan kaldırılmasına yönelik politika ve mekanizmalar içerir. İş yerinde cinsiyet ayrımcılığına maruz kalan çalışanlar hukuki yollara başvurabilir, örneğin ayrımcılık tazminatı talep edebilir veya işe iade davası açabilirler.

Farklı toplumlarda yaşayan insanların sorun yaşamasının birkaç nedeni vardır: 1. Kültürel Farklılıklar: Farklı kültürlerin bir arada bulunması, dil, yemek, giyim gibi konularda anlaşmada zorluklara yol açabilir. 2. Ekonomik ve Sosyal Eşitsizlikler: Gelir dağılımı dengesizlikleri, yoksulluk ve işsizlik gibi sorunlar, sosyal gerilimlere ve adaletsizlik hissine neden olabilir. 3. Irkçılık ve Ayrımcılık: Çokkültürlü toplumlarda azınlık gruplar, ırkçılık ve ayrımcılığa maruz kalabilir, bu da terör olaylarına ve radikalleşmeye yol açabilir. 4. Uyum Sorunları: Göç eden insanlar, yeni topluma uyum sağlamakta zorlanabilirler ve ait olamama hissi yaşayabilirler. 5. Çevre Sorunları: Hava, su ve toprak kirliliği gibi çevre sorunları, tüm canlıların yaşam kalitesini olumsuz etkiler.

"Kodlanmış Önyargı" belgeseli, MIT Media Lab araştırmacısı Joy Buolamwini'nin yüz tanıma teknolojilerindeki önyargıları ele almasını konu alır. Belgeselde, Buolamwini'nin, yaygın olarak kullanılan yüz tanıma programlarının beyaz olmayan yüzleri tanımlamada başarısız olduğunu ortaya çıkarması ve bu durumun toplumda nasıl ayrımcılık ve cinsiyetçiliğe yol açtığı anlatılmaktadır. Ayrıca, algoritmik önyargının diğer örnekleri ve bu tür önyargıları azaltmak için yapılan çalışmalar da belgeselde yer almaktadır.

Yaşlı istihdamının sosyo-psikolojik analizi, nüfusun yaşlanmasının işgücü piyasası ve toplum üzerindeki sosyo-psikolojik etkilerini incelemeyi amaçlar. Bu analiz kapsamında ele alınan konular şunlardır: Yaş Ayrımcılığı: Yaşlı çalışanların yaşlarından dolayı istihdam süreçlerinde ayrımcılığa maruz kalmaları. Teknolojik Uyum: Gelişen teknolojinin üretimde yoğun kullanılması nedeniyle yaşlı çalışanların bilgi ve becerilerinin önemini kaybetmesi. Kuşak Çatışması: Farklı kuşakların bir arada çalışmasının yol açtığı iletişim sorunları ve çatışmalar. Psikolojik Etkiler: Yaşlılığın bireyler üzerinde yarattığı bilişsel değişimler, ruhsal farklılaşmalar ve depresyon gibi psikolojik sorunlar. Ayrıca, yaşlı istihdamına yönelik sendikaların ve insan kaynakları uygulamalarının değerlendirilmesi de bu analizin bir parçasıdır.

Pozitif ayrımcılık, dezavantajlı gruplara mensup kişilere, genelin faydalandığı haklardan yararlanabilmeleri için çeşitli durumlarda uygulanır: Eğitim: Dezavantajlı öğrenciler için burslar, kotalar ve özel eğitim programları gibi uygulamalar. İş hayatı: Cinsiyet eşitliği sağlamak amacıyla kadınlara yönelik uygulamalar, kadın çalışan oranını artırmak ve yönetici pozisyonlarına kadınların atanmasını teşvik etmek. Sağlık hizmetleri: Tekerlekli sandalye kullanan çalışanlar için asansör ve tuvalet gibi alanların düzenlenmesi. Siyasi yaşam: Kadınların siyasete daha aktif katılımını sağlamak adına uygulanan kota yöntemleri. Bu uygulamalar, toplumdaki eşitsizlikleri azaltmayı ve sosyal adaleti sağlamayı amaçlar.