Zamanaşımı

Zamanaşımı ilk itiraz değildir, bir savunmadır. Zamanaşımı, bir borcu doğuran, değiştiren veya ortadan kaldıran bir olgu olmayıp, salt doğmuş ve var olan bir hakkın istenmesini ortadan kaldıran bir savunma aracıdır.

Türk Borçlar Kanunu (TBK) 72. madde zamanaşımı, haksız fiillerden doğan tazminat taleplerinin zamanaşımı sürelerini düzenler. İki yıllık kısa zamanaşımı süresi: Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. On yıllık uzun zamanaşımı süresi: Her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımı gerçekleşir. Ceza davası zamanaşımı: Tazminat, ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.

Zamanaşımı def’i, HMK 144 kapsamında değildir. HMK 144, tahkikat aşamasında tarafların dinlenilmesini düzenler ve bu madde, tarafların iddia ve savunmalarını sözlü olarak mahkemeye sunmalarını içerir. Zamanaşımı def’i ise, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 141. maddesinde düzenlenen savunmanın genişletilmesi yasağı kapsamında değerlendirilir.

Yeşil alan olarak ayrılan taşınmazlarda kamulaştırmasız hukuki el atma durumunda, malikin taşınmazın bedelini talep edebilmesi için 5 yıl içinde dava açması gerekmektedir. Bu 5 yıllık süre, imar planının kesinleştiği tarihten itibaren başlar ve malikin, idareye başvurup uzlaşma sürecini başlatması hukuki bir zorunluluktu. Ayrıca, gayrimenkul hukukundaki zamanaşımı süreleri, Türk Medeni Kanunu'nun 712. ve 713. maddelerinde düzenlenen olağan ve olağanüstü zamanaşımı olarak ikiye ayrılır, ancak bu yollar yeşil alan olarak ayrılan taşınmazlar için geçerli değildir.

Kazandırıcı ve olağan zamanaşımı arasındaki temel farklar şunlardır: Zilyedin İyiniyeti: Olağan zamanaşımında zilyedin iyiniyetli olması gerekir. Zilyetlik Süresi: Olağan zamanaşımında zilyetlik süresi 10 yıldır. Tapu Kaydı: Olağan zamanaşımı, tapu kütüğüne kayıtlı taşınmazlar için geçerlidir. Mülkiyetin Kazanılması: Olağan zamanaşımında şartlar sağlandığında tescil vb. bir işleme gerek kalmadan mülkiyet kazanılır.

Müstehcenlik davasında zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar. Türk Ceza Kanunu'na göre müstehcenlik suçu için zamanaşımı süresi, işlenen fiilin ağırlığına göre belirlenir: 5 yıldan az ceza gerektiren suçlar için 8 yıldır; 5 yıldan fazla ceza gerektiren suçlar için 15 yıldır. Çocuk pornografisi gibi ağırlaştırılmış müstehcenlik suçlarında zamanaşımı süresi daha uzun olabilir. Müstehcenlik suçu kamu düzenini ilgilendiren bir suç olduğu için genellikle hak düşürücü sürelere değil, zamanaşımı sürelerine tabidir.

Hukuk davalarında bazı zamanaşımı süreleri: Genel zamanaşımı süresi: 10 yıldır. Borç/alacak davaları: 10 yıldır. Kira alacağı: 5 yıldır. Ticari alacak: 5 yıldır. Haksız fiil kaynaklı tazminat: 2 yıl veya 10 yıldır (zarar öğrenilirse). Eser sözleşmesi (hizmet, işçilik vb.): 5 yıldır. Miras payı davaları: 10 yıldır. Zamanaşımı süresi, davanın türüne, ilgili kanun maddelerine ve olayın niteliğine göre değişiklik gösterebilir.

İkincil sorumlu için zamanaşımı, amme alacağının doğduğu ve ödenmesi gerektiği zamanlarda başlar. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Hakkında Kanun'a göre, amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen yılın başından itibaren 5 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. İkincil sorumlu açısından borç, ödeme emrinin tebliği ile oluşur ve bu nedenle daha borç doğarken zamanaşımına uğramış olur.

Haksız fiil tazminatında zamanaşımı süresi, Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesine göre iki farklı şekilde belirlenir: 1. İki yıllık süre: Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yıl içinde yapılmalıdır. 2. On yıllık süre: Her hâlde fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl geçmesiyle zamanaşımı gerçekleşir. Eğer tazminat, ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü bir fiilden doğmuşsa, bu süre uygulanır.

Ticari banka hesabının ne zaman kapanacağı, hesabın türüne ve kullanım durumuna bağlıdır. Kullanılmayan hesaplar: Türkiye Bankalar Birliği'ne göre, 180 gün boyunca herhangi bir hareket yapılmayan kredi kartları, banka kartları ve diğer bankacılık ürünleri "hareketsiz hesap" olarak tanımlanır ve bu hesaplar zaman aşımına uğrayabilir. Aktif hesaplar: Ticari banka hesapları, hesapta bakiye bulunması, otomatik ödeme talimatları, kredi ürünleri veya yasal engeller (bloke gibi) nedeniyle kapatılamaz. Hesap kapatma işlemi için bankaya başvuru yapılması gerektiğinde, bankanın prosedürleri ve güncel uygulamaları hakkında bilgi almak için müşteri hizmetleri ile iletişime geçilmesi önerilir.

SGK'da 10 yıllık zamanaşımı, alacağın ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren hesaplanır. Zamanaşımının başlangıç tarihleri şu şekildedir: Mahkeme kararı: Mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren. Denetim ve tespit raporları: Rapor tarihinden itibaren. Soruşturma, denetim ve inceleme sonuçları: Bu sonuçların Kuruma intikal ettiği tarihten itibaren. Bilgi ve belgeler: Bilgi ve belgenin Kuruma intikal ettiği tarihten itibaren. İdari para cezaları da 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir ve süre, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar.

Zamanaşımı savunmasında ıslah, genellikle cevap dilekçesi verilmiş ancak zamanaşımı savunmasında bulunulmamış durumlarda mümkündür. Süresinde cevap dilekçesi verilmişse: Davalı, cevap dilekçesini ıslah ederek zamanaşımı savunmasında bulunabilir, ancak bu durum karşı tarafın savunmanın genişletilmesine açıkça karşı çıkmaması şartına bağlıdır. Süresinde cevap dilekçesi verilmemişse: Davalının, ıslah yoluyla zamanaşımı savunmasında bulunması mümkün değildir; çünkü bu, kaçırılmış sürenin ıslah yoluyla telafi edilmesi anlamına gelir. Yargıtay kararlarında bu konuda yeknesak bir uygulama bulunmamaktadır; bazı kararlar ıslah ile zamanaşımı savunmasının yapılabileceğini kabul ederken, bazıları bu durumun mümkün olmadığını belirtir.

Genel af halinde dava zamanaşımı şu şekilde etkilenir: Kamu davası düşer. Hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar. Türk Ceza Kanunu'nun 65. maddesinin 1. fıkrasına göre, genel af durumunda, af kapsamına giren bir suç ile ilgili kamu davası açılmamış ise artık bu dava açılamaz; kesinleşmiş ve infazı devam eden bir suç söz konusu ise infazına son verilir. Özel af ise kamu davasını düşürmez.

Evet, eksik borçlar zamanaşımına uğrar. Zamanaşımı, alacak hakkının belli bir süre kullanılmaması yüzünden dava edilebilme niteliğinden yoksun kalmasını ifade eder. Ancak, zamanaşımı def’i ileri sürülmezse veya öngörülen sürenin dışında ileri sürülüp alacaklı buna olur vermezse hakim borcun ödenmesine karar verir. Eksik borçların zamanaşımına uğraması ile ilgili bazı örnekler şunlardır: Bağışlanan borcun iadesi. Zamanaşımına uğramış borçlar. Eksik borçlarla ilgili konularda bir avukata danışılması önerilir.

Devam eden davalarda zamanaşımı durabilir. Zamanaşımını durduran bazı durumlar şunlardır: Dava sürecinde bekletici mesele: Mahkemenin, ilgili kanun maddesinin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurması gibi durumlar, başvurunun sonucu beklenene kadar zamanaşımını durdurur. Mücbir sebepler: Doğal afetler veya beklenmedik zorlayıcı olaylar gibi mücbir sebepler zamanaşımını durdurabilir. Taraflar arasındaki anlaşma: Taraflar, çözüm arayışı içinde resmi olarak belgelendiğinde zamanaşımı durur. Hastalık veya engellilik: Taraflardan birinin hastalığı ya da engelli durumu, kişinin dava sürecine katılamaz hale gelmesine yol açarsa zamanaşımı durur. Yetkililerin müdahalesi: Resmi otoriteler veya mahkemelerin müdahalesi, zamanaşımını durdurabilir. Zamanaşımının durması, sürenin geçici olarak işlememesi anlamına gelir; süre, durdurucu nedenin ortadan kalkmasıyla kaldığı yerden işlemeye devam eder.

Kefillik itirazında zamanaşımı, borcun ödendiği tarihten itibaren başlar ve bu süre 10 yıldır. Kefil, borcu ödedikten sonra rücu hakkını kullanabilir ve ödediği tutarı borçludan talep edebilir. Zamanaşımının başlaması için, kefilin ödeme emrinin kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde icra müdürlüğüne itiraz etmesi gerekir.

Rüşvete teşebbüs durumunda zamanaşımı, suçun işlendiği andan itibaren başlar. Türk Ceza Kanunu'na göre, rüşvet suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Özetle: - Suçun İşlendiği An: Rüşvete teşebbüs edildiğinde, bu an suçun işlendiği zaman olarak kabul edilir. - Zamanaşımı Süresi: 15 yıl içinde soruşturma ve kovuşturma yapılması gereklidir.

Türk Borçlar Kanunu madde 156, "Borcun ikrar edilmesi veya karara bağlanması hâlinde" başlıklı olup, zamanaşımının kesilmesi durumunda yeni bir sürenin işlemeye başlayacağını düzenler. Madde 156'nın 2. fıkrası şu şekildedir: > "Borç bir senetle ikrar edilmiş veya bir mahkeme ya da hakem kararına bağlanmış ise, yeni süre her zaman on yıldır".

Vergi dairesinde zamanaşımını durduran bazı durumlar şunlardır: Vergi incelemesinin başlatılması. Borçlunun ödeme yapması. Haciz tatbiki. Cebren tahsilat ve takip işlemleri. Ödeme emri tebliği. Mal bildirimi yapılması. Borçlunun yabancı ülkede bulunması, hileli iflas etmesi veya terekesinin tasfiyesi. Takdir komisyonuna başvuru. Mücbir sebepler. Zamanaşımının durdurulması, vergi dairesine vergi alacağını tahsil etmek için daha fazla süre tanır ve bu durum, hem vergi dairesinin haklarını korur hem de vergi incelemelerinin daha detaylı yapılabilmesini sağlar. Zamanaşımı süreleri, verginin türüne, vergiyi doğuran olayın özelliğine ve diğer bazı faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Vergi zamanaşımı konusunda bir vergi hukuku avukatından destek alınması önerilir.

Haksız fiil zamanaşımı, Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesine göre, fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlükârda fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıldır. Haksız fiilden kaynaklanan tazminat davalarında yetkili mahkemeler: Genel yetkili mahkeme: Davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Özel yetkiler: Haksız fiilin işlendiği yer, zararın meydana geldiği yer veya zararın meydana gelme ihtimalinin bulunduğu yer mahkemeleri de yetkilidir. Görevli mahkeme ise, tazminat talebinin iki şahıs arasında olması durumunda Asliye Hukuk Mahkemesidir.