Kuram

Metinlerarasılık kuramının kurucusu olarak kabul edilen kişi, Julia Kristeva'dır.

Aktivasyon-sentez teorisi, Freud'un psikanalitik rüya teorisine karşıdır.

Olabilirlik kuramı iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Psikoloji Alanında: Olabilirlik kuramı, Richard Petty ve John Cacioppo tarafından 1970'lerde ve 1980'lerde geliştirilen Detaylandırma Olabilirlik Modeli olarak bilinir. Bu model, insanların bir konuya ne kadar yatırım yaptıklarına bağlı olarak iki farklı yoldan ikna edilebileceğini öne sürer: - Merkezi Yol: İnsanlar motive olduklarında ve karar üzerinde düşünmek için zamanları olduğunda, bir seçimin artılarını ve eksilerini dikkatlice tartarlar. - Çevresel Yol: İnsanlar acele ettiklerinde veya karar onlar için daha az önemli olduğunda, eldeki kararla doğrudan ilgili olmayan ipuçlarından etkilenirler. 2. İstatistik Alanında: Olabilirlik kuramı, istatistiksel çıkarımın temel ilkelerinden biridir ve bilinmeyen bir popülasyon parametresi ile gözlenen bir örneklem dağılımı verildiğinde, popülasyon dağılımı ile ilgili tüm bilgilerin örneklem dağılımında yer aldığını belirtir.

Psiko-sosyal kuram, Freud'un psikanalitik kuramının devamı niteliğindedir.

Hegemonik erkeklik kavramı, sosyolog R.W. Connell tarafından geliştirilmiştir.

Mimesis kuramı, sanat eserlerinin taklit olarak görülmesi anlayışına dayanır. Platon ve Aristoteles'in mimesis anlayışları farklıdır: - Platon için mimesis, duyular dünyasının birebir yansıtılması anlamına gelir ve sanatı ideadan uzaklaştırdığı için olumsuzlar. - Aristoteles ise mimesisi, evrenselin ve idealin yansıtılması olarak görür ve sanatın insanda ruhun arınmasını sağlayan ahlaki bir görevi olduğunu savunur.

Evet, Auguste Comte sosyolojinin kurucusudur.

Medya ve modernite bağlamında incelenebilecek kuramlar arasında John B. Thompson'un "Medya ve Modernite" kuramı öne çıkmaktadır. Bu kuram, iletişim medyasının modern toplumların yükselişindeki rolünü ele alır ve yayıncılığın ilk biçimlerinden elektronik iletişimin son türlerine kadar olan gelişimi inceler.

Kişilerarası ilişkilerle ilgili kuramın kurucusu Harry Stack Sullivan'dır.

İletişimde en önemli kuramcılardan biri olarak Harold Lasswell kabul edilir. Lasswell, 1948 yılında geliştirdiği "Kim, Neyi, Hangi Kanaldan, Kime, Ne Gibi Bir Etkiyle Söyler" formülü ile iletişim araştırmalarının temel taşlarından birini oluşturmuştur.

Orlando'nun Etkileşim Kuramı, hasta ve hemşire arasındaki etkileşimi temel alan bir hemşirelik kuramıdır. Kurama göre: - Her hasta bireyseldir ve ihtiyaçları farklıdır. - Etkili hemşire-hasta etkileşimi, hastanın davranışı, hemşirenin tepkisi ve hemşirenin faaliyeti olarak tanımlanır. - Süreç, hastanın davranışında bir iyileşme olduğunda sonlandırılır; aksi takdirde en baştan tekrar başlanır ve sonunda değerlendirilir. Orlando'nun kuramı, hemşirelik sürecinin elementlerini ortaya koyan ve vurgulayan ilk teoridir.

Uyum kuramı, bireylerin çevreleriyle denge kurma çabalarını ve bu süreçte ortaya çıkan psikolojik mekanizmaları inceleyen bir psikolojik perspektiftir. Temel ilkeleri: - Birey ve çevre arasındaki ilişki: Birey, çevresiyle etkileşim içinde aktif bir şekilde şekillenir. - Uyumun dinamik olması: Uyum, sabit bir durum değil, sürekli değişen bir süreçtir. - Uyumun çok boyutlu olması: Uyum, sadece psikolojik değil, aynı zamanda sosyal, duygusal ve fiziksel boyutları da içerir. - Uyumun kişilik özelliklerine bağlılığı: Bireylerin kişilik özellikleri, uyum sağlama şeklini etkiler. Farklı uyum kuramı yaklaşımları: - Psikoanalitik yaklaşım: Uyumu, id, ego ve superego arasındaki denge olarak görür. - Bilişsel yaklaşım: Uyumu, bireyin çevreyi algılama ve yorumlama şekliyle ilişkilendirir. - Sosyal öğrenme kuramı: Bireyler, gözlem yoluyla ve taklit ederek uyum becerilerini öğrenirler. - Humanistik yaklaşım: Uyumu, bireyin potansiyelini gerçekleştirme ve kendini anlamadaki ilerleme olarak görür. Uygulama alanları: Eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler gibi alanlarda, bireylerin sosyal uyumunu sağlamak ve iş stresini yönetmek için kullanılır.

Kurumlar Sosyolojisi'nin kurucusu olarak kabul edilen kişi, Auguste Comte'dur.

Çoklu Zeka Kuramı, psikoloji bilim dalına aittir.

Alan kuramının temel ilkeleri şunlardır: 1. Organizasyon İlkesi: Davranışlar, ortaya çıktıkları çevreden bağımsız olarak düşünülemez ve anlamlarını bu çevreden alırlar. 2. Eşzamanlılık İlkesi: Belirli bir andaki davranış, o andaki alanın bütününe bağlı olarak anlam kazanır; geçmiş ve gelecek, şu anki durumu etkiler. 3. Biriciklik İlkesi: Her durum ve birey kendine özgüdür, eşit şartlarda olsalar bile iki bireyin davranışlarını açıklayacak benzer kurallar yoktur. 4. Süreçte Değişme İlkesi: Alanda süreklilik arz eden bir değişim söz konusudur, hiçbir şey sabit değildir ve yaşantılar birbirlerinden farklıdır. 5. Olası Uygunluk İlkesi: Alandaki her parça, toplam organizasyonla ilgilidir ve anlamlıdır, hiçbir parça önemsiz görülerek dışarıda bırakılamaz.

Hersey ve Blanchard'ın durumsal liderlik kuramı, liderin her duruma ve çalışanlarının gelişim seviyesine göre liderlik tarzını değiştirmesi gerektiğini öne süren esnek bir liderlik teorisidir. Bu kurama göre, liderin etkili olması için dikkate alması gereken iki temel boyut vardır: 1. Görev yönelimli davranışlar. 2. İlişki yönelimli davranışlar. Kuram, liderlerin çalışanların yetkinlik ve bağlılık düzeyine göre dört farklı liderlik stili benimsemelerini önerir: 1. Direktif liderlik. 2. Koçluk liderliği. 3. Destekleyici liderlik. 4. Yetkilendirici liderlik.

Judith Butler'ın toplumsal cinsiyet kuramı, toplumsal cinsiyetin biyolojik bir temelden ziyade sosyal bir inşa olduğunu öne sürer. Butler'a göre: 1. Cinsiyet, bireyin özüyle ilgili sabit bir kimlik değil, tekrarlanan performanslarla oluşturulan bir yapıdır. 2. Toplumsal cinsiyet, toplumun beklediği şekilde oynandığında meşrulaşır ve normlara aykırı hareketler yok sayılır, bastırılır veya cezalandırılır. 3. Heteroseksüel matris, cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve arzu arasında tutarlı bir ilişki olduğunu iddia eder, ancak Butler bu hiyerarşik ilişkiyi reddeder. 4. Queer teori, sabit kimlik kategorilerine karşı çıkar ve cinsiyet ile cinselliğin sınırsız bir spektrum olduğunu savunur. Butler, performatiflik kavramını kullanarak, toplumsal cinsiyetin alt üst edilebileceğini ve özgürlüğün bu yolla mümkün hale gelebileceğini öne sürer.

Kuramsal zerre ifadesi, kuramla ilgili veya kuram niteliğinde olan anlamında kullanılır. Zerre kelimesi ise, son derece küçük nesneleri ifade eder ve Kur'an'da ve hadislerde de bu anlamda kullanılmıştır.

Bloom'un Bilişsel Gelişim Kuramı, Benjamin Bloom ve arkadaşları tarafından 1956 yılında geliştirilen, öğrenme hedeflerini sınıflandırmak için kullanılan bir modeldir. Bu kuram, bilişsel alanı altı ana düzeyde ele alır: 1. Bilgi: Temel bilgilerin hatırlanması ve tanınması. 2. Kavrama: Bilginin yorumlanması, açıklanması ve örneklendirilmesi. 3. Uygulama: Öğrenilen bilgilerin yeni durumlarda kullanılması. 4. Analiz: Bilginin parçalara ayrılması, öğeler arasındaki ilişkilerin anlaşılması. 5. Sentez: Farklı bilgi parçalarının bir araya getirilerek yeni bir bütün oluşturulması. 6. Değerlendirme: Bilginin değerinin veya doğruluğunun ölçülmesi, eleştirel düşünme. Bu yapı, eğitimcilerin öğrencilerin öğrenme süreçlerini daha iyi yönlendirmelerine ve değerlendirmelerine olanak tanır.

Metinlerarasılık kavramının kuramsal çerçevesi, edebiyat eserlerinin diğer metinlerle olan ilişkilerini ele alan bir teori olarak tanımlanır. Bu teori, aşağıdaki temel ilkeleri içerir: 1. Edebî Metinlerin Özgün Olmadığı Düşüncesi: Metinlerarasılık kuramına göre, hiçbir edebi metin tamamen orijinal ve yeni değildir; önceki eserlerden izler taşır ve etkilenir. 2. Metinlerin Farklı Alanlardan Etkilenmesi: Edebiyat eserleri, sadece edebiyat alanından değil, aynı zamanda diğer sanat dallarından da etkilenir. 3. Metinler Arasındaki İlişkiler: Metinlerarasılık, iki metin arasındaki iletişim, koşutluk, karşıtlık, geçişkenlik ve transfer durumlarını inceler. 4. Yazar ve Okur Rolü: Yazarın diğer metinleri kendi eserine dahil etmesi ve okurun bu metinleri tespit etmesi, metinlerarasılığın iki ana eksenidir. 5. Anlamın Çoğalması: Metinlerarasılık, metnin anlamını genişletir ve yorumların çoğalmasına olanak tanır.