Kuram

Gestalt kuramı, 20. yüzyılda Almanya'da Wertheimer, Kurt Koffka ve Wolfgang Köhler gibi psikologlar tarafından geliştirilmiştir. Max Wertheimer, kuramın temellerini atan kişidir ve "phi fenomeni" gözlemleriyle Gestalt psikolojisinin başlangıcını kabul edilir. Kurt Koffka, Gestalt kavramını çocuk psikolojisine uygulamış ve Amerika Birleşik Devletleri'ne tanıtmıştır. Wolfgang Köhler, organik fenomenlerin bütünsel örnekleri üzerinden Gestalt psikolojisini doğa bilimlerine bağlamıştır.

Ramsey Kuramı, 20. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan İngiliz matematikçi ve filozof Frank Ramsey'in adını taşıyan ve "bir yapıda belirlenmiş bir özelliğin var olması için en az kaç eleman kullanılması yeterlidir" sorusunu temel alan bir teoridir. Bu kuramın temel fikirleri şu şekildedir: Düzensizlik içinde düzen arayışı: Kuram, düzensiz ve karmaşık sistemlerde bile bir düzen olup olmadığını ve bu düzeni bulmak için ne kadar düzensizliğe tahammül edilmesi gerektiğini araştırır. Garanti etme: Bir özelliğin kesin olarak var olmasını sağlamak için en az kaç elemanın gerekli olduğunu hesaplamaya çalışır. Ramsey Kuramı'nın bazı uygulama alanları şunlardır: Parti problemi: Bir partide en az üç kişinin birbirini tanıdığından emin olmak için kaç kişi davet edilmelidir. Renkli harita problemi: İki renkle boyanabilen bir haritada, mutlaka bir üçgenin aynı renkte olması gerektiğini kanıtlamak. Ramsey Kuramı, özellikle çok büyük sayılar için Ramsey sayılarını hesaplamayı zorlaştırsa da, bu sayılar için alt ve üst sınırlar belirlenebilmektedir.

Gestalt kuramı, 20. yüzyılın ilk yarısında Almanya'da ortaya çıkan ve bilişsel süreçler içerisinde özellikle algı ve algısal örgütlenme konularında yoğunlaşan bir psikoloji teorisidir. Gestalt kuramının ana prensibi, zihnin kendi kendisini algıladığı şeylerde bir bütün görmeye organize etmesidir. Gestalt kuramının bazı ilkeleri şunlardır: Yakınlık ilkesi. Benzerlik ilkesi. Tamamlama (kapatma) ilkesi. İyi gestalt ilkesi (Prägnanz ilkesi).

Holografik evren kuramı, evrenin üç boyutlu fiziksel gerçekliğinin, iki boyutlu bir yüzeydeki temel etkileşimler ile açıklanabileceğini iddia eder. Bu kurama göre: Kara delikler: Kara deliğe düşen bir nesneye ait fiziksel bilgi, merkezde yok olmak yerine, çevreleyen 2 boyutlu yüzeyde (olay ufku) kalır ve bu sayede bilgi korunumu yasası geçerliliğini korur. Evren: Evren, kozmolojik ufukta yer alan iki boyutlu bir bilgi yapısı olarak görülebilir; gözlemlenen üç boyut, ancak makroskopik ölçek ve düşük enerjide geçerli bir açıklamadır. Bu kuram, kuantum fiziği ve kütleçekimi ile ilgili bazı problemleri çözmeye çalışır ve farklı boyutlardaki olayların birbirleriyle eş olabileceğini ortaya koyar.

Piaget'in bilişsel gelişim kuramının temel ilkeleri şunlardır: Denge arayışı: İnsan zihni, denge arayışında olduğu için yeni bilgiler mevcut şemalara yerleştirilemediğinde zihinsel denge bozulur ve bu dengeyi yeniden sağlamak için uyum sağlama ve örgütleme işlevleri kullanılır. Şema (şemalar): Bilişsel yapı birimleri, deneyimlerin zihinsel temsilleridir. Özümleme: Yeni bilgilerin mevcut şemalara göre yorumlanmasıdır. Uyum sağlama: Yeni bilgiye uygun biçimde şemaların değiştirilmesidir. Gelişim evreleri: Bilişsel gelişim, evrensel ve yaşa bağlı dört ana evreden oluşur: duyusal-motor evre (0-2 yaş), işlem öncesi evre (2-7 yaş), somut işlemler evresi (7-11 yaş) ve soyut işlemler evresi (11 yaş ve sonrası). Çocuğun aktif rolü: Çocuklar, çevreleriyle sürekli etkileşim içinde olarak kendi gelişimlerini yönlendirir.

Gestalt Öğrenme Kuramı, 1912 yılında Max Wertheimer'in çalışmalarıyla temellendirilmiştir.

Kuramın temel amacı, bir konuyu daha iyi anlamak ve açıklamak için kullanılan bir çerçeve sağlamaktır. Bilimsel kuramların amaçları: Doğal dünyanın ve evrenin çalışma prensiplerini anlamak ve açıklamak. Gözlem ve deneye dayalı sonuçlarla desteklenen mantıklı açıklamalar sunmak. Yeni bilgilerin keşfedilmesine yardımcı olmak. Sosyal bilimlerde kuramların amaçları: Toplumsal olayları ve insan davranışlarını anlama çabalarına rehberlik etmek. Toplumun nasıl işlediğini anlamak için derinlemesine bir bakış sağlamak.

Kuramların önemli olmasının bazı nedenleri: Anlama ve açıklama: Kuramlar, olayları ve olguları açıklamak için bir dizi kavram ve bunların birbirleriyle olan ilişkilerinden oluşur. Yeni bilgilerin keşfi: Kuramlar, yeni bilgilerin keşfedilmesine yardımcı olabilir. Rehberlik: Bilim insanlarına ve araştırmacılara karmaşık fenomenleri anlama ve açıklama konusunda rehberlik eder. Disiplinler arası kullanım: Farklı disiplinlerdeki kuramlar bir araya gelerek daha kapsamlı anlayışlar geliştirilmesine katkı sağlar. Sürekli gelişim: Yeni kanıtlar ve bulgular ışığında kuramlar güncellenir ve gelişir, bu da bilimin ilerlemesini sağlar.

Teorik kelimesi, kuramsal anlamına gelir. Teorik bilgi, bir konuyu derinlemesine anlamaya ve yeni çözümler geliştirmeye yardımcı olur. Örnek bir kullanım: "Felsefenin teorik olan kısmına pek aldırmaz."

Hemşirelikte kuramların önemli olmasının bazı nedenleri: Eğitim ve standardizasyon: Kuram ve modeller, hemşirelik eğitiminin nitelik ve standardizasyonunu artırır. Bilgi ve problem çözme: Hemşirelere problem çözme becerisi kazandırır ve hemşirelik bilgisini artırır. Uygulama ve araştırma: Hemşirelik uygulamalarını ve araştırmaları yönlendirir, bilinçli karar vermeyi sağlar. Profesyonellik: Hemşirelerin rollerini ve işlevlerini anlamalarına yardımcı olur, profesyonel bir bakım sunulmasını sağlar. İletişim: Hemşireler arasında ortak bir dil ve felsefe oluşturur. Kalite ve ölçüm: Hemşirelik bakımının kalitesini ölçmek için ölçütlerin belirlenmesine katkı sağlar.

Profesyonelliği sorgulayan kuramcılardan bazıları şunlardır: Marksist kuramcılar. Light. Freidson. Ayrıca, profesyonelliği eleştiren ve bu olgunun gelişimini analiz eden kuramcılar arasında Hildegard Peplau ve Leninger de bulunmaktadır.

Devlet kuramı dersinde işlenen bazı konular: Devletin tanımı ve unsurları. Devlete ilişkin yaklaşımlar. Devlet biçimleri. Devletin doğuşu ve gelişimi. Güncel devlet konuları ve sorunları. Ders içeriği, üniversiteye ve dersin hocasına göre değişiklik gösterebilir.

Erek odaklı çeviri kuramı, bir metnin erek kültürün ve erek okurların beklenti ve alışkanlıklarına göre çevrilmesini ifade eder. Erek odaklı çeviri kuramının bazı özellikleri: Amaç: Çevirinin amacı, erek kitle için işlevsel bir metin oluşturmaktır. Normlar: Çeviri süreci, dil malzemesinin metin içinde nasıl dağıtılacağı ve dilin nasıl kullanılacağı gibi normlar tarafından yönlendirilir. Kabul edilebilirlik ve yeterlilik: Çeviri, kaynak metne sadakat açısından yeterli, erek dilin normlarına uygunluk açısından ise kabul edilebilir olarak değerlendirilir. Güç ilişkileri: Çeviri, dizgeler arasındaki güç ilişkilerini yansıtabilir ve manipüle edilebilir. Erek odaklı çeviri kuramı, İsrailli çeviribilimci Gideon Toury tarafından ortaya atılmıştır.

Hazzı erteleme kuramı, Sigmund Freud'a aittir. Ayrıca, hazzı erteleme kuramı, Prof. Dr. Ahmet Akın tarafından da ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, hazzı erteleme kavramı, Muhan Soysal'ın işletmeciliğe uyarladığı kavramlardan biridir.

Baumeister'ın kaçış kuramı, intiharı kişinin kendi benliğinden ve dünyadan kaçma davranışı olarak açıklar. Bu kurama göre, intihar süreci şu altı aşamadan oluşur: 1. Yetersizlik hissi: Birey, çevresindekilerin beklentilerini karşılayamadığı düşüncesine kapılır. 2. Kendini suçlama: Kendini yetersiz olarak algılayan birey, kendini suçlamaya başlar. 3. Değersizlik ve reddedilme: Suçluluk duygusuyla birlikte değersizlik ve reddedilme düşünceleri bireye eşlik eder. 4. Depresyon: Zamanla birey kendisini yetersiz, çirkin ve suçlu görmeye başlayarak depresyona girer. 5. İntihar düşüncesi: Depresyondan bir an önce çıkma isteğiyle bilişsel çarpıtmalar ve rasyonel olmayan düşünceler kişiyi intihar etmeye yönlendirir. Baumeister, ayrıca irade üzerine çalışmalarıyla da tanınan bir sosyal psikologdur.

Wilhelm Wundt, "Zihnin Yapısı Kuramı"nı savunur. Wundt'un kuramı şu temellere dayanır: Bilinç elemanlarının analizi. Organizasyonun keşfi. Birleşme yasalarının saptanması. Wundt, bu kuramıyla psikolojiyi felsefeden ayırarak onu bağımsız bir deneysel bilim haline getirmede önemli bir rol oynamıştır.

Eşik Bekçiliği Kuramı, sosyal psikolog Kurt Lewin'e aittir. Lewin, bu kavramı ilk kez 1943 yılında yayımlanan "Gıda Alışkanlıklarının Arkasındaki Güçler ve Değişim Yöntemleri" adlı eserinde ortaya atmıştır.

Kubilay Aktulum, metinlerarasılık ve göstergelerarasılık kuramlarını savunur. Metinlerarasılık: En az iki yazınsal metin arasındaki alışverişleri çözümlemeye dayanır. Göstergelerarasılık: İki ayrı sanatsal biçim (resim ve sinema, resim ve müzik vb.) arasındaki alışverişleri belirtmek için kullanılır. Ayrıca, Aktulum etnik-eleştiri yaklaşımını da destekler.

Bilimsel yöntemde olgu ve kuram şu şekilde açıklanabilir: Olgu. Kuram (teori). Bilimsel bir kuramın özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Görgül yollarla elde edilmiş verilere dayanmalıdır. Henüz açıklanmayan durumlara ilişkin denenebilir nitelikte önermeler içermelidir. Doğruluğu kesin olarak gösterilmiş bir sistemler bütünü değildir. Felsefi görüşler kuram olarak adlandırılmaz. Bazı kuram örnekleri şunlardır: biyolojik evrim kuramı; hastalıkların “Hücre Kuramı”; maddenin “Atom Kuramı”; evrenin tanımı.

Özkul Çobanoğlu'nun halkbilimi kuramı, "Sözlü Kompozisyon Teorisi" olarak bilinir. Çobanoğlu'nun bu kurama katkısı, halkbilimi araştırmalarında metin merkezli yaklaşımdan bağlam merkezli yaklaşıma geçişi ve performans teorisinin ortaya çıkışını ele almasıdır. Çobanoğlu'nun halkbilimi kuramına ilişkin bazı diğer çalışmaları şunlardır: "Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş" (2012); "Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü" (2000); "Türk Dünyası Epik Destan Geleneği" (2003).