Kuram

“Kadınlar, Ambarlar, Sermayeler” kitabı, antropoloji ve iktisat kuramlarının kesişimine aittir.

Benner, hemşirelikte "Acemiden Uzmana Beceri Kazanma Modeli" kuramını geliştirmiştir. Bu model, hemşirelerin klinik deneyimlerine dayalı olarak belirli becerileri ve yetkinlikleri nasıl geliştirdiklerini açıklamaya yöneliktir.

Koşul bağımlılık kuramına göre yüksek performans için, örgütsel yapı ile koşul bağımlılık faktörlerinin uyumu sağlanmalıdır. Bu uyum, aşağıdaki unsurların bir araya gelmesiyle gerçekleşir: 1. Çevre: Örgütün girdilerini tedarik ettiği, çıktılarını sunduğu ve diğer örgütlerle ilişkilerini sürdürdüğü ortam. 2. Teknoloji: Örgütün üretim yöntemleri, donanım unsurları ve çalışanların bilgi ve becerileri. 3. Büyüklük: Örgütteki çalışan sayısı. 4. Strateji: Temel ve uzun dönemli hedeflerin belirlenmesi ve gerekli kaynakların tahsisi. Eğer örgütsel yapı, koşul bağımlılık faktörüne uyarsa yüksek performans elde edilir; aksi takdirde düşük performans ortaya çıkar.

Erek kuramı, çeviriyi hedef kültür için yapılan bir eylem olarak ele alan bir çeviri kuramıdır. Bu kurama göre, çevrilen metin, kaynak metnin normlarına yakınsa "yeterli çeviri", hedef metnin normlarına yakınsa "kabul edilebilir çeviri" olarak değerlendirilir.

Bilişsel uyum kuramı, bireylerin tutumları, inançları, değerleri ve çevre arasında tutarlılık aradığını ve herhangi bir tutarsızlık olduğunda bunu azaltmaya yönelik bilişsel bir çabaya gireceğini savunur. Bu kurama göre, birey uyumsuzluk durumunda ya davranışlarını ya da düşüncelerini değiştirir; ayrıca tutarsız iletileri reddedebilir, kendi davranışlarını/düşüncelerini iletiyle uyumlu hale getirebilir veya iletinin önemini azaltabilir.

Melih Ersoy'un "Kentsel Planlama Kuramları" kitabı, kent planlamasının tarihsel gelişimini ve kuramsal boyutunu ele almaktadır. Kitapta işlenen konular arasında: - Planlamanın tanımı ve insanın özgür iradesinin planlama sürecindeki yeri; - Kent planlamasının, kentsel alanların mekânsal oluşum ve örgütlenmesinin nasıl olacağını tasarlaması; - Modern kent planlamasının ortaya çıkışı ve gelişimi; - Planlamanın, sağ ideologlar ve Marksist kuramcılar tarafından eleştirilmesi; - Yeni liberal siyasaların etkisiyle planlama alanında yaşanan kriz.

Suskunluk Sarmalı Kuramı'nın temel varsayımları şunlardır: 1. Toplum, genel kabul görmüş değerler ve düşüncelerin dışında davrananları dışlamakla tehdit eder. 2. Bireyler sürekli olarak dışlanma korkusu duyarlar. 3. Bu korku nedeniyle, insanlar sürekli çevrelerindeki tutum ve düşünceleri gözlemleyip, öğrenmeye çalışırlar. 4. Gözlemledikleri izlenimler doğrultusunda fikirlerini açıkça dile getirir veya suskun kalmayı tercih ederler. Bu dört varsayım, birbiriyle etkileşim halinde kamuoyunun oluşması, sürdürülmesi ve değişmesinde etkili olur.

Faruk Yücel'in çeviri kuramı, beş aşamalı bir çeviri eleştirisi modeli önermektedir: 1. Metin odaklı çözümleme: Kaynak metnin makro ve mikro yapısının çözümlenmesi, biçimsel ve içeriksel açıdan irdelenmesi. 2. Kültürel, toplumsal, bireysel ve tarihsel etmenler: Metinde doğrudan dile getirilmeyen, ancak anlamını etkileyen etmenlerin ortaya konması. 3. Metinlerin örtüşmesi: Çeviri metninin, kaynak metinde uygulanan aşamalarla çözümlenmesi ve metinlerin örtüşme oranının belirlenmesi. 4. Çevirmenin amacı ve niyeti: Çevirideki sapmaların nedenlerinin sorgulanması, ideolojik veya kültürel farklılıkların çeviriye etkisinin değerlendirilmesi. 5. Erek metin tepkisi: Çevirinin, özgün dilde yazılmış bir metin gibi okunarak, erek dil okurunda nasıl bir tepki yarattığının ortaya konulması. Ayrıca, Faruk Yücel'in "Çevirinin Tarihi" adlı kitabında, çeviri fikrinin tarih içindeki gelişimi ve çeviriye yönelik farklı bakış açılarının tarihsel sonuçları ele alınmaktadır.

Goffman'ın damga kuramı, sosyolog Erving Goffman tarafından 1963 yılında yayımlanan "Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar" adlı kitapta ortaya konulmuştur. Bu kurama göre damga, toplumun normal bir üyesi olan kişinin, yine toplum tarafından normal olmayan bir özelliği nedeniyle itibarsızlaştırılması olarak tanımlanır. Goffman, üç temel damga türünden bahseder: 1. Bedensel damgalama: Fiziksel deformasyonlar veya sakatlıklar. 2. Karakter özelliklerinin damgalanması: Zayıf irade, bağımlılık, alkolizm, eşcinsellik gibi bireysel karakter kusurları. 3. Grup kimliğinin damgalanması: Irk, millet, din gibi etnolojik damgalar. Damgalanan bireyler, toplum tarafından dışlandıkları için kendilerini soyutlayabilir, toplumla daha az iletişim kurabilir veya tepki gösterebilirler.

Spiral Dinamikler teorisi, gelişimsel psikolog Clare W. Graves'in çalışmalarına dayanan ve insan bilincinin evrimini açıklayan bir kuramdır. Bu teori, insan davranışlarının değerler ve inançlar tarafından şekillendirildiğini ve bu davranışların farklı karmaşıklık düzeylerinde olduğunu öne sürer. Spiral Dinamikler'in açıkladığı kuramlar arasında şunlar yer alır: - Örgütsel gelişim. - Liderlik. - Koçluk. - Kültürel ve toplumsal değişimler.

Georg Simmel'in çatışma kuramı, çatışmayı toplumsal ilişkilerin temel bir unsuru olarak görür ve onu toplumlaşmanın bir biçimi olarak değerlendirir. Simmel'e göre çatışma, çeşitli sorunları çözmek ve bir birlik durumuna ulaşmak için gereklidir. Ayrıca, Simmel çatışmayı algılanan tehdit ve kaynak kıtlığı gibi faktörlerle ilişkilendirir ve bu tür durumların bireyler veya gruplar arasında olumsuz tutum ve davranışları tetikleyebileceğini öne sürer.

Sosyolojide kuramların ortaya çıkma nedenleri şunlardır: 1. Toplumsal Değişimler: Endüstrileşme, kapitalizm ve kentleşme gibi modern toplumun somut hale gelmesi, sosyolojinin ortaya çıkışını tetiklemiştir. Bu değişimler, toplumsal yapıları ve ilişkileri anlamak için yeni kuramların gerekliliğini ortaya koymuştur. 2. Bilimsel Gelişmeler: Aydınlanma dönemi ve pozitivizm gibi felsefi ve bilimsel gelişmeler, doğa bilimlerinde kullanılan yöntemlerin toplumsal araştırmalara uygulanmasını sağlamıştır. 3. Mevcut Kuramların Yetersizliği: Mevcut kuramların farklı bağlamlarda geçerliliğini yitirmesi veya çürütülmesi, yeni kuramların önerilmesine yol açmıştır. 4. Araştırma Soruları: Araştırmacıların, toplumla ilgili karmaşık ilişkileri ve bilinmeyenleri açıklamak için kuramlara ihtiyaç duymaları, yeni kuramların oluşturulmasını teşvik etmiştir.

Yapılandırmacılık, öğrenmenin nasıl gerçekleştiğine ilişkin bir kuramdır. Yapılandırmacılığın temel ilkeleri: - Öğrenci merkezli öğrenme: Öğrenciler, öğrenme sürecinin merkezinde yer alır ve aktif rol oynar. - Ön bilgilerin kullanımı: Yeni bilgilerin yapılandırılmasında öğrencilerin mevcut bilgileri ve deneyimleri temel alınır. - Sosyal etkileşim: Öğrenme, sosyal bir süreç olarak görülür ve grup çalışmaları ile tartışmalar yoluyla gerçekleşir. - Öz-düzenleme: Öğrenciler, kendi öğrenme süreçlerini planlama, izleme ve değerlendirme sorumluluğunu alır. Yapılandırmacılığın türleri: - Bilişsel yapılandırmacılık: Bilgi, bireyin bilişsel yapıları üzerine işlenerek yapılandırılır. - Sosyal yapılandırmacılık: Öğrenme, sosyal etkileşimlerle gerçekleşir ve kültürel çevrenin etkisi önemlidir. - Radikal yapılandırmacılık: Bilgi, bireysel deneyime dayalı olarak öznel biçimde yapılandırılır.

Edebiyat kuramı ve eleştirisi şu şekilde tanımlanabilir: 1. Edebiyat Kuramı: Edebiyatın doğası, işlevi ve etkileri üzerine çeşitli bakış açıları sunan sistematik düşüncelerdir. Başlıca edebiyat kuramları arasında yapısalcılık, post-yapısalcılık, feminist teori, postkolonyalizm ve ekokritik gibi yaklaşımlar bulunur. 2. Edebiyat Eleştirisi: Edebi eserlerin belirli kriterler ve bakış açılarına dayalı olarak değerlendirilmesi sürecidir. Eleştiri kuramları arasında dış dünyaya ve topluma dönük eleştiri, okura dönük eleştiri, sanatçıya dönük eleştiri ve esere dönük eleştiri gibi yaklaşımlar yer alır.

Ekolojik sistemler kuramı, beş çevresel sisteme ayrılır: 1. Mikrosistem. 2. Mezosistem. 3. Egzosistem. 4. Makrosistem. 5. Kronosistem.

Freud'un psikoseksüel gelişim kuramı, Sigmund Freud'un, insan kişiliğinin çocukluk döneminde beş temel gelişim aşamasından geçtiğini öne sürdüğü teoridir. Bu aşamalar şunlardır: 1. Oral Dönem (0-1 yaş): Bebeğin haz kaynağı ağızdır, emme ve ısırma gibi eylemlerden zevk alır. 2. Anal Dönem (1-3 yaş): Haz bölgesi anüs olup, çocuk dışkılamaktan büyük keyif alır. 3. Fallik Dönem (3-6 yaş): Çocuğun cinsel organlarına olan ilgisi artar ve Oidipus kompleksi (erkeklerde) ile Electra kompleksi (kızlarda) yaşanır. 4. Latent Dönem (6-12 yaş): Cinsel enerji uyku halindedir ve çocuk daha çok sosyal ve akademik konulara yönelir. 5. Genital Dönem (ergenlikten yetişkinliğe kadar): Cinsel içgüdüler yeniden canlanır ve heteroseksüel zevke yönelir.

Çeviri eğitimi kuram ve uygulama kavramı, çevirinin hem teorik temellerini hem de pratik uygulamalarını kapsayan bir eğitim sürecini ifade eder. Kuram boyutu, çevirinin bir iletişim biçimi olarak kabul edilmesi ve çevirmenin metinleri yorumlarken dilsel bilgilerinden ve konu hakkındaki birikiminden yararlanması gibi konuları içerir. Uygulama boyutu ise öğrencilerin çeviri becerilerini geliştirmeleri için yaptıkları alıştırmaları ve çeviriyi bir öğrenme stratejisi olarak kullanmalarını kapsar.

"Halkların Şekillenişi, Yükseliş ve Düşüşleri" kitabı, Gumilev'in etnogenez kuramını ele almaktadır. Kitapta anlatılan konular arasında: - Etnosların oluşumu: Farklılaşma ve kaynaşma yoluyla, passioner itkilerle ortaya çıkması. - Yükseliş safhası: Thermapyle'de Leonidas, Roland ve Sergi Radonejsky gibi passionerlerin öne çıkması. - Akmatik safha: Etnosun yükselişinin durması ve yavaş yavaş inişe geçmesi. - Kırılma safhası: Sübpassioner tiplerin passioner bireylerin yerini alması ve ya etnosun yok olmasına ya da dıştan gelecek bir istila hareketinde hiçbir varlık gösterememesine yol açması. - Bakiye etnoslar: Etnosun dayanıklılığını sağlayan, yaşadığı bölgenin biyosenozun en üst tamamlayıcı halkası haline gelen uyumlu bireyler. Ayrıca, kitapta tarih, coğrafya ve biyoloji bilimlerinin kesişim noktasında yapılan bir inceleme ile bu süreçlerin tüm zamanlar ve mekânlar için geçerli olan sistematiği ortaya konulmaktadır.

Empati, çıkarsama kuramı ve rol oynama kuramı gibi çeşitli kuramlara dayanmaktadır. Çıkarsama kuramı, insanların verdikleri tepkilerin arkasındaki his ve düşünceleri inceleyerek empati kurmayı sağlar. Rol oynama kuramı ise, insanların kendilerini başkalarının yerine koyarak onların bakış açılarını anladıklarını ve bu şekilde empati kurduklarını savunur.

Olasılık dersinin amacı, öğrencilere olasılık kuramının temel kavramlarını tanıtmak ve rasgele sinyal içeren sistemleri analiz edebilmeleri için gerekli altyapıyı oluşturmaktır. Bu ders ayrıca şunları da hedefler: - Genel bilinen olasılık dağılım işlevlerini kullanmayı ve özelliklerini analiz etmeyi öğretmek; - Koşullu olasılık dağılım işlevlerini ve koşullu beklenti değerlerini hesaplamayı sağlamak; - Dönüşüm teknikleri ile dağılımları hesaplamayı ve problemleri çözmeyi öğretmek; - Gauss ve Poisson gibi rasgele süreçleri tanımlayabilme ve özelliklerini kullanabilme becerilerini kazandırmak.