Zamanaşımı

Şufa (önalım) davasında zamanaşımı süresi, taşınmazın satışıyla ilgili olarak şufa hakkı sahiplerine yapılan bildirimden itibaren başlar ve şu iki durumdan birine göre değişir: 1. Bildirim Alındıktan Sonra: Eğer taşınmazın satışı, hak sahibine noter aracılığıyla bildirilmişse, önalım davasının 3 ay içinde açılması gerekir. 2. Bildirim Yapılmadığında: Satış hak sahibine hiç bildirilmemişse, bu süre 2 yıl olarak kabul edilir. Bu süreler hak düşürücüdür, yani geçtikten sonra şufa hakkı kullanılamaz.

Sigorta şirketinin zamanaşımı savunmasını ne zaman yaptığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, sigorta sözleşmelerinden doğan tazminat davalarında zamanaşımı süreleri hakkında bilgi verilebilir. Sorumluluk sigortalarında: Zamanaşımı süresi, olayın meydana gelmesinden itibaren 10 yıldır. Diğer sigorta türlerinde: Zamanaşımı süresi, alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren 2 yıldır. Kasko ve mal sigortalarında: Uzun zamanaşımı süresi 6 yıldır. Zamanaşımı süresi, alacağın dava yoluyla edinilmesini engeller; ancak, borçlu tarafından zamanaşımı defi ileri sürülmüş ve şartları oluşmuşsa, hakkın dava edilebilme niteliği ortadan kalkar ve ona bağlı faiz ve diğer alacaklar da zamanaşımına uğrar.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'na göre, taşınmaz simsarlığı sözleşmelerinden doğan alacaklar için 5 yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür. Ancak, 3102 sayılı Ticaret Kanunu'nda ticari tellallık için daha kısa bir zamanaşımı süresi belirtilmemiştir.

Yalan tanıklık suçunda zamanaşımı, suçun işlendiği andan itibaren başlar. Bu suçun dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.

Hukukta zamanaşımı, hukuken tanınan bir hakkın, yasanın belirlediği belirli bir süre içinde kullanılmaması durumunda, o hakkın dava yoluyla ileri sürülme kabiliyetini kaybetmesi anlamına gelir. Zamanaşımı, iki ana kategoriye ayrılır: 1. Dava zamanaşımı: Bir davanın açılması için gereken süreyi ifade eder. 2. Hak zamanaşımı: Belirli bir hakkın kullanılmaması durumunda o hakkın kaybolması demektir. Zamanaşımı, hukuk sisteminde aşağıdaki amaçlara hizmet eder: Hukuki güvenliği sağlamak: Belirsizlikleri ortadan kaldırarak bireylerin ve kurumların geleceğe yönelik plan yapmalarına olanak tanır. Kanıt zorluklarını azaltmak: Delillerin kaybolması veya tanıkların unutması gibi durumları göz önünde bulundurarak tarafların makul bir süre içinde delillerini toplamasını teşvik eder. Davalarda yığılmayı önlemek: Zamanaşımı olmasaydı, insanlar yıllar sonra bile dava açabilirlerdi, bu da mahkemelerin iş yükünü artırırdı. Atıl hakların ortadan kaldırılması: Uzun süre kullanılmayan hakların tasfiye edilmesini sağlayarak hukuk düzeninin etkinliğini artırır.

Zamanaşımı süresi dolmadan dava açılması durumunda, davanın yasal süreci devam eder ve zamanaşımı süresi işlemeye devam eder. Zamanaşımı süresi, suçun niteliğine göre değişiklik gösterir ve belirli bir süre içinde dava açılmazsa, mahkemeler ilgili davayı inceleme yetkisini kaybeder ve zamanaşımına uğrayan dava hakkında düşme kararı verilir. Önemli noktalar: Dava zamanaşımı süresi, her kesilme nedeninden sonra tekrar işlemeye başlar. Uzamış zamanaşımı süresi, tüm kesilme nedenleri dikkate alınarak hesaplanır. Şüpheli veya sanığın zamanaşımına uğramış suçla ilgili olarak muhakemeye devam edilmesini istemesi herhangi bir önem taşımaz; zamanaşımından vazgeçme söz konusu değildir.

Taahhüdü ihlal suçunda ceza zamanaşımı, kararın kesinleşmesinden itibaren 2 yıldır. Şikayete bağlı olan bu suçta, alacaklı, taahhüdün ihlal edildiğini öğrenmesinden itibaren 3 ay içinde ve her halükarda 1 yıl içinde borçlu aleyhine şikayette bulunmalıdır; aksi halde şikayet hakkı düşer.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 257. maddesine göre, görevi kötüye kullanma suçunda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Ceza zamanaşımı süresi ise 10 yıldır.

İtfa davasında zamanaşımı, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun 71. maddesine göre, takibin kesinleşmesinden sonraki devrede başlar. Borçlu, bu devrede borcun ve ferilerinin itfa edildiğini noterden tasdikli veya imzası ikrar edilmiş bir belge ile ispat ederse, takibin iptal veya talikini her zaman icra mahkemesinden isteyebilir. Zamanaşımı süresi, borcun tamamen ödendiği veya alacaklı tarafından bir mühlet verildiği durumlarda geçerlidir.

Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde zamanaşımı, sözleşmenin kurulmasıyla başlar ve 10 yıl sürer. Bu süre, Türk Borçlar Kanunu madde 146 gereği belirlenmiştir. Biter ise, bakım alacaklısının devir borcunun ifası veya sözleşmenin feshi ile sona erer.

Dolandırıcılık suçunda zamanaşımı süresi, suçun niteliğine göre değişiklik gösterir: Basit dolandırıcılık suçu (TCK m.157) için genel ceza zamanaşımı süresi 8 yıldır. Nitelikli dolandırıcılık suçu (TCK m.158) için ceza zamanaşımı süresi 15 yıldır. Bu süreler içinde dava açılmadığı takdirde, zamanaşımı nedeniyle dava düşer.

Evet, prim borcu ödeme emri zamanaşımını keser. 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un 103. maddesine göre, SGK alacağını vadesinde ödemeyenlere tebliğ edilen ödeme emri zamanaşımını keser.

Tapu iptal davası, tapu kütüğünde hukuka aykırı olarak tescil edilen mülkiyet hakkının, hukuka uygun hale getirilmesi için açılır. Bazı durumlarda tapu iptal davasının açılma süresi: Hile nedeniyle: Davacı, hileyi öğrendiği ya da korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı andan başlayarak 1 yıl içerisinde davayı açmalıdır. Kazandırıcı zamanaşımı nedeniyle: Taşınmaz, 10 yıl boyunca davasız ve aralıksız olarak iyi niyetle elinde bulunduran kişi aleyhine bu dava açılamaz. Olağanüstü zamanaşımı nedeniyle: Taşınmaz, 20 yıl boyunca davasız ve aralıksız olarak malik sıfatıyla elinde bulunduran kişi aleyhine bu dava açılamaz. Tapu iptal davasında genel olarak zamanaşımı yoktur, ancak davanın açılma sebebi borçlandırıcı bir işleme dayanıyorsa, 10 yıllık genel zamanaşımı süresi uygulanır.

Malpraktis (doktor hatası) davasında zamanaşımı süresi, farklı durumlara göre değişiklik gösterir: Kamu hastanelerinde hizmet kusuru nedeniyle açılacak davalarda: Zamanaşımı, zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl, her halde olayın gerçekleştiği tarihten itibaren 5 yıldır. Özel hastane veya doktorla hasta arasındaki ilişki vekalet sözleşmesine dayanıyorsa: Zamanaşımı süresi, zararın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır. Özel hastane veya doktorla hasta arasındaki ilişki eser sözleşmesine dayanıyorsa: Zamanaşımı süresi, 5 yıldır. Haksız fiil sorumluluğu durumunda: Zamanaşımı, zararın öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, hatalı işlemin yapıldığı tarihten itibaren ise 10 yıldır. Ayrıca, hekimin ağır kusuru varsa, zamanaşımı süresi 20 yıldır.

İdari cezalarda zamanaşımı, farklı durumlara göre değişiklik gösterir: Nispî para cezasını gerektiren kabahatler. Maktu para cezasını gerektiren kabahatler. Para cezasının miktarına göre farklı süreler öngörülmüştür: Yüzbin Türk Lirası veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde beş yıl. Ellibin Türk Lirası veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde dört yıl. Ellibin Türk Lirasından az idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde üç yıl. 5510 sayılı Kanun kapsamındaki idari para cezaları. Zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar.

Görevsizlik kararına karşı itiraz, zamanaşımı süresini kesmez. Görevsizlik kararı sonrası zamanaşımı, görevsiz mahkemede açılan davanın başlamasıyla kesilir ve bu etki, davanın görevli mahkemede yenilenmesi aşamasında da devam eder. Ancak, görevsizlik kararı kesinleşmeden dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesi talep edilebilir ve bu durumda mahkeme, işin esası hakkında karar verir. Zamanaşımı süresi, görevsizlik kararının kesinleştiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Tapu iptal davasında zamanaşımı süresi, aşağıdaki durumlarda durur: Davaya itiraz edilmesi. Taraflardan birinin kamu kurumuna başvuruda bulunması. Ayrıca, mülk sahibi, kendi haklarının ihlal edildiğini yeni öğrenmişse, zamanaşımı süresi durur. Zamanaşımının durması veya kesilmesi durumunda, dengeyi sağlamak ve hak kaybını önlemek için hukuki danışmanlık almak önemlidir.

TBK 146, Türk Borçlar Kanunu'nun 146. maddesini ifade eder. Madde gerekçesi, 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun 125. maddesini karşıladığını belirtir. Örnek bir kullanım: "Asıl işverenin, alt işverene karşı açacağı rücu davalarında TBK’146 gereği 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır".

Kirada fazla ödeme zamanaşımı, alacaklının talep hakkının doğduğu tarihten itibaren işlemeye başlar. Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 147. maddesine göre, kira bedellerine ilişkin alacaklarda zamanaşımı süresi beş yıldır. Zamanaşımı, dava açılması ile kesilir ve sadece dava konusu edilen kısımları kapsar.

Türk Borçlar Kanunu (TBK) 149. maddeye göre zamanaşımı, alacağın muaccel olmasıyla işlemeye başlar. TBK 156. maddeye göre ise zamanaşımının kesilmesiyle yeni bir süre işlemeye başlar. Zamanaşımını kesen durumlar arasında şunlar yer alır: Borçlunun eylemi: Borçlu, borcu ikrar etmişse, faiz ödemiş veya kısmen ifada bulunmuşsa, rehin vermiş veya kefil göstermişse. Alacaklının eylemi: Alacaklı, dava veya def’i yoluyla mahkemeye veya hakeme başvurmuşsa, icra takibinde bulunmuşsa ya da iflas masasına başvurmuşsa. Zamanaşımı, dava süresince tarafların yargılamaya ilişkin her işleminden veya hâkimin her kararından sonra yeniden işlemeye başlar.