Sokrates

"Kaçırılmıs bir hayat" sözü, Sokrates'e aittir: "Sorgulanmamış bir hayat, yaşanmaya değmez".

"Eğitimin pahalı olduğunu düşünüyorsanız, cehaletin bedelini hesaplayın" sözü Sokrates'e aittir.

"Bilmeye gör" sözünün kime ait olduğu hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, "bilmek" ile ilgili bazı sözler şunlardır: Aristoteles: "Bütün insanlar doğal olarak bilmek ister". Konfüçyus: "Bildiğini bilenin arkasından gidiniz. Bildiğini bilmeyeni, uyandırınız. Bilmediğini bilene, öğretiniz. Bilmediğini bilmeyenden kaçınız". Lao Tzu: "Bilmediğin bir şeye biliyormuş gibi bakmak, bir hastalıktır". Sokrates: "Ne kadar bilirsen bil; söylediklerin, karşındakinin anladığı kadardır".

Hayır, Sokrates'e göre varlık ve değer aynı şey değildir. Sokrates'e göre değerler, örneğin doğruluk, adalet, cesaret, nesnel bir varlığa sahiptir ve insanların duygu ve eğilimlerinden bağımsız olarak ne ise, o olarak vardır. Varlık ise, Sokrates'in felsefesinde daha geniş bir kavramdır ve varlığın en basit biçiminin cansız madde olduğu, formun maddeyi var ettiği görüşü vardır. Dolayısıyla, varlık ve değer farklı kavramlardır; varlık, genel olarak var olan her şeyi ifade ederken, değer, insanın yapıp etmelerini belirleyen ilkeler olarak tanımlanır.

Sokrates'in maotik (doğurtma) yöntemi, bilginin insan zihninde doğuştan var olduğunu ve uygun sorularla bu bilginin ortaya çıkarılabileceğini savunan bir diyalog sürecidir. Bu yöntem iki aşamadan oluşur: 1. İroni (alay). 2. Maotik (doğurtma). Sokrates, bu yöntemine annesinin ebeliğine benzeterek "maieutique" (doğurtuculuk, doğum yardımcılığı) adını vermiştir.

Sokrates'in TV'de ne anlattığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, Sokrates'in felsefesinin temelinde diyalektik yöntem olarak bilinen, soru-cevap yoluyla araştırma yöntemi yer alır. Sokrates'in TV'de ne anlattığına dair bilgi bulunabilecek kaynaklar hakkında bilgi bulunamadı.

Sokrates ve Platon, demokrasiye karşı mesafeli bir tutum sergilemişlerdir. Sokrates'in demokrasi hakkındaki düşüncelerinden bazıları şunlardır: Oy kullanmanın bir "yetenek" olduğunu ve bu yeteneğin insanlara sonradan, dikkatle ve sistematik bir şekilde öğretilmesi gerektiğini savunmuştur. Halkın, devlet yönetiminde söz sahibi olmasının tehlikeler barındırdığını düşünmüştür. Bir hükümdarın, popülaritesinden dolayı değil, gerekli becerilere sahip olduğu için seçilmesi gerektiğini belirtmiştir. Platon'un demokrasi hakkındaki düşüncelerinden bazıları ise şunlardır: Demokrasinin, ideal devlet düzeninin çöküş sürecindeki son aşamalardan biri olduğunu öne sürmüştür. Demokrasinin, fakir kesimin işine yarar bir rejim haline geldiğini ve anarşizme yol açtığını savunmuştur. Ahlaki değerlere önem veren iyi yetiştirilmiş bir devlet adamı sayesinde demokrasinin düzeltilebileceğini ifade etmiştir. Platon'un aktardığı bir olayda, Sokrates'in kendisi de demokrasinin adaletsiz bir yüzüyle karşı karşıya kalmıştır.

Bu ifade, Platon'un "Sokrates'in Savunması" adlı eserinde yer alan bir cümledir. Cümlenin tamamı şu şekildedir: "Yurttaş olsun, yabancı olsun, bilge sandığım kimi bulursam konuşup soruyorum." Sokrates, bu sözleriyle bilgeliğini kanıtlamak için dolaşarak insanlarla konuştuğunu, onların bilge olmadıklarını anladıktan sonra tanrı sözüne hak vererek bunu kendilerine gösterdiğini ifade eder.

Sokrates'e göre bilgi, felsefi olmalı ve erdem zemininde insana hizmet etmelidir. Sokrates'in bilgi anlayışından bazı noktalar: Doğuştan gelen bilgiler: Bilgi, insanda doğuştan vardır ve ortaya çıkarılması gerekir. Hatırlama: Bilgi, bir anımsama becerisidir. Evrensellik: Doğru olan bir şey, herkes için doğru olmalıdır; adalet, güzellik, iyilik gibi kavramlar kişisel tercihlere göre değişmez, evrensel gerçeklerdir. Sorgulama: Bilgi, sorgulama ve eleştiriden sonra ortaya çıkar. Öz bilgi: Bilgi, insanın kendi içine dönerek ulaştığı öz bilgidir. Sokrates'in ünlü sözü "Tek bildiğim, hiçbir şey bilmediğimdir" (scio me nihil scire), gerçeğe giden yolda ilk adımın bilgisizliği kabul etmek olduğunu ifade eder.

"Bildiğim Bir Şey Var, O da Hiçbir Şey Bilmediğimdir" kitabı, Antik Yunan filozofu Sokrates'in düşüncelerini ve yaşam felsefesini anlatır. Kitapta ele alınan bazı konular: Mutluluk ve Anlamlı Yaşam: Sokrates, gerçek mutluluğun içsel tatmin ve bilgiyle erişilmiş erdemle mümkün olduğunu savunur. İnsan Doğası: İnsanı beden ve ruh olarak ikiye ayırır ve gerçek mutluluğun ruhun gelişiminde yattığını belirtir. Erdem ve Cehalet: Kötülüğün tek sebebinin cehalet olduğunu ve insanın öğrendikçe erdemli hale gelebileceğini öne sürer. Eğitim: Eğitimi, bilgi aktarımı değil, kıvılcımla ateş yakmak olarak tanımlar. Kitap, Sokrates'in insan doğasıyla ilgili gerçekleri ortaya koymanın tehlikelerini ve bu nedenle insanların gerçeği duymak istemediklerini de vurgular.

Sokrates'in daimonu, Sokrates'in felsefi düşüncesinde önemli bir yer tutan, içsel bir rehber veya vicdan benzeri bir kavramdır. Daimon'un bazı özellikleri: Köken: Kelime kökeni itibarıyla "daimon", insan ile tanrılar arasında aracılık eden, kişisel yazgıyı yöneten ara varlıklara karşılık gelir. İşlev: Doğrudan bilgi veren bir araç değildir; ne doğa hakkında ne de etik kurallar hakkında "öğreti" sunar. Etki: Sokrates'e ne yapması gerektiğini değil, ne yapmaması gerektiğini söyler. İlişki: Sokrates'e göre, daimon etik ile sıkı sıkıya ilişkilidir ve iyiliğin ve doğruluğun kaynağı olan tanrı ile iletişim halindedir. Sokrates, daimonunun kendisini birçok önemli anda uyardığını ve doğru yolda olup olmadığını bildirdiğini belirtmiştir.

Sokrates ve Platon arasındaki ilişki, Platon'un Sokrates'in öğrencisi olmasından kaynaklanır. Platon, Sokrates’in ölümünden sonra Akademi adlı okulu kurmuş ve Sokrates’in fikirlerini erken dönem diyaloglarında aktarmıştır. Sokrates ve Platon'un ilişkileri, eğitim anlayışları ve insana bakışları açısından da farklılık gösterir: Eğitim Anlayışı: Sokrates, insan merkezli bir eğitim anlayışı ortaya koyarken, Platon iktidar ve otorite merkezli bir eğitim anlayışı benimsemiştir. Bireye Bakış: Sokrates, her bireyin eğitimle kendini geliştirebileceği potansiyeline inanırken, Platon ruhları bakımından iyi doğmuş olanlar ile kötü doğmuş olanlar arasında ayrım yapmıştır.

Hayır, Sokrates'in Savunması ve Ksenophon aynı değildir. Sokrates'in Savunması, Platon tarafından yazılmış, Sokrates'in yargılanma sürecini, mahkumiyetini ve ölümünü anlatan bir diyalogdur. Ksenophon'un Sokrates'ten Anılar adlı eseri ise, Sokrates'i geleneksel değerlere bağlı, dindar ve bilge bir yurttaş olarak tasvir eder. Her iki eser de Sokrates hakkında bilgi verse de, farklı bakış açıları ve içerikler sunarlar.

"Sorgulanmayan hayat yaşamaya değmez" sözü, Platon'a atfedilmektedir. Ancak bu sözün asıl sahibi, Platon'un öğrencisi olan Sokrates'tir.

Tümevarım ve tümdengelim, Sokrates'in "maieutique (doğurtma)" yönteminde kullanılır. Bu yöntemde: Tümevarım. Tümdengelim. Sokrates, bu yöntemi özellikle törebilimsel kavramların tanımlamasında kullanmıştır.

"Hakikat bu ya" ifadesinin kim tarafından söylendiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "hakikat" kavramının farklı bağlamlarda çeşitli kişiler tarafından ele alındığı bilinmektedir. Tasavvufta hakikat, Allah ile insan arasındaki muhabbet neticesinde, bir tarikata girdikten sonra elde edilen bilgi olarak tanımlanır. Felsefede hakikat, düşünce ile gerçeklik arasında kurulan uygunluk ilişkisi olarak tanımlanır. Alain Badiou ve Slavoj Žižek gibi düşünürler, hakikati mevcut bilgisel sistemlerin dışına taşan, onları yararak gelen bir olay olarak tanımlarlar. Michel Foucault ise hakikatin, belirli tarihsel dönemlerde belirli iktidar ilişkileri tarafından kurulan bir üretim biçimi olduğunu savunur.

Sokrates, M.Ö. 399 yılında Atina'da gençleri yozlaştırmak ve devletin tapındığı tanrılara saygısızlık etmek suçlamalarıyla hapse girdi.

Sokrates'in Savunması adlı tiyatro oyunu, İzmir'de 11 Mart 2025 Salı günü saat 20.30'da sahnelenecektir. Oyun, İzmir Ensemble tarafından Nazım Hikmet Kültür Merkezi'nde gerçekleştirilecektir.

En önemli Yunan filozofları arasında Sokrates, Platon ve Aristoteles öne çıkmaktadır. Sokrates, Batı düşüncesinin babası olarak kabul edilir ve bilgiye olan açlığı ile felsefenin gidişatını değiştirmiştir. Platon, Sokrates'in öğrencisi, Aristoteles'in hocası olup, Batı düşüncesinin kurucu figürlerinden biridir. Aristoteles, Platon'un öğrencisi olarak, nesiller boyu düşünürleri etkileyen fikirler geliştirmiştir. Bunun yanı sıra, Milet'li Thales, ilk Yunan filozofu olarak kabul edilir ve Pisagor, matematiğin babası olarak tanınır.

"Haksız olmak haksızlığa uğramaktan daha acıdır" sözü, Antik Yunan filozofu Sokrates'e aittir. Ancak, bu söz Ahmet Kural tarafından Sıla Gençoğlu ile yaşadığı olayla ilgili olarak ifade edildiğinde, Kural sözü yanlış telaffuz etmiştir; doğru ifade "Haksızlık yapmak, haksızlığa uğramaktan daha acıdır" şeklindedir.