Sokrates

"Hiçbir şeyi bilmiyorum" diyen filozof, Sokrates'tir.

"Apology" kitabı, Platon tarafından yazılan ve Sokrates'in savunmasını anlatan bir felsefi diyalogdur. Eser, M.Ö. 399 yılında Atina'da gerçekleşen bir duruşmayı konu alır. Kitapta anlatılan ana olaylar ve temalar şunlardır: Sokrates, kendisini mahkum eden önyargılara ve söylentilere karşı savunma yapar. Savunmasının merkezinde, felsefi ilkeleri olan erdem, bilgi ve insan ruhunun doğası yer alır. Sokrates, ölüm olasılığıyla yüzleşirken bile ilkelerine sadık kalır ve felsefi görevine olan bağlılığını vurgular. Eser, adaletin, bütünlüğün ve entelektüel araştırmanın önemine dair içgörüler sunar.

Sokrates, rasyonalizm felsefi akımına mensuptur.

Sorgulamak ile ilgili özlü bir söz: "Sorgulanmayan hayat, yaşanmaya değmez." — Sokrates.

Sokrates, dinsizlik suçlaması ile yargılandığında 70 yaşındaydı.

"Diyaloglar" adlı eser, Platon'un Sokratesçi döneminden temel metinleri içeren tek bir ciltte toplanmıştır.

Demokrasiyi eleştiren filozoflar arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. Platon: "Devlet" adlı eserinde demokrasiyi eleştirmiş, çoğunluğun tutkusuna ve bilgisizliğine teslim olduğunu savunmuştur. 2. Sokrates: Herkesin eşit derecede oy kullanmasının doğru bir yöntem olmadığını, toplumun liderlerinin bilgili ve erdemli kişiler olması gerektiğini savunmuştur. 3. Aristoteles: Demokrasinin çoğunluğun tiranlığa dönüşme riski taşıdığını ve halkın çıkarlarına uygun bir yönetim olmadığını belirtmiştir.

Sokrates'in Savunması ile başlamak için Platon'un "Sokrates'in Savunması" adlı eseri önerilir.

Sokrates'in kısaca hayatı şu şekilde özetlenebilir: - Doğum ve Aile Hayatı: MÖ 469 yılında Atina'nın hemen güneyindeki bir kasabada doğmuştur. - Eğitim ve Felsefi Çalışmaları: Matematik, geometri, astronomi ve politika bilgisi ile felsefe eğitimi almıştır. - Öğretileri ve Sorgulama Yöntemi: Bilgeliğin, gerçek varoluşun doğasını anlamak olduğunu savunmuş ve "Sokratik yöntem" olarak bilinen sorgulama tekniğini geliştirmiştir. - Ölümü: MÖ 399 yılında "dinsizlik" ve "gençleri yozlaştırmak" suçlamalarıyla yargılanmış, suçlu bulunarak ölüm cezasına çarptırılmıştır.

Sokrates ve Diotima'nın aşka dair tanımları Platon'un "Şölen" (Symposium) diyaloğunda yer almaktadır. Sokrates'e göre aşk, "güzellik sevgisi" anlamına gelir ve büyük bir tanrıdır. Diotima'ya göre aşk, "doğurmanın, güzel içinde yaratmanın sevgisi"dir.

"Sokrates'in Savunması" kitabı, farklı yayınevlerine göre değişen sayfa sayılarına sahiptir: - Kabalcı Yayınları baskısında 58 sayfa. - Anonim Yayıncılık baskısında 46 sayfa. - Ema Kitap baskısında 64 sayfa.

Üçlü Filtre Hikayesi, ünlü filozof Sokrates'in bir tanıdığı ile arasında geçen bir olayı anlatır. Olay şu şekilde gelişir: Bir gün Sokrates'in tanıdığı ona, "Arkadaşınla ilgili ne duyduğumu biliyor musun?" diye sorar. Bu filtreler şunlardır: 1. Gerçek Filtresi: "Bana birazdan söyleyeceğin şeyin tam olarak gerçek olduğundan emin misin?". 2. İyilik Filtresi: "Arkadaşım hakkında bana söyleyeceğin şey iyi bir şey mi?". 3. Faydalılık Filtresi: "Bana arkadaşım hakkında söyleyeceğin şey benim işime yarar mı?". Sokrates, "Tamam, eğer bana söyleyeceğin şey doğru, iyi ve faydalı değilse, bana niye söyleyesin ki?" diyerek hikayeyi sonlandırır.

Tümdengelimi (dedüksiyonu) savunan bazı filozoflar şunlardır: 1. Sokrates: İlk rasyonalist düşünür olarak tümdengelimi savunmuştur. 2. Aristoteles: Mantığın kurucusu olarak tümdengelimsel düşünmeyi temel almıştır. 3. Descartes: Matematik ve mantık gibi alanlarda tümdengelim yöntemini kullanmıştır. 4. Leibniz: İnsan bilgisinin akıl yoluyla elde edilmesinde tümdengelimi önemli görmüştür.

Sokrates'in bilgi anlayışı, rasyonalist epistemolojik yaklaşıma yakındır. Sokrates, kesin bilginin var olduğunu ve apriori (doğuştan gelen) nitelikte olduğunu düşünmüştür.

Epotyon (Euthyphron), Platon'un gençlik dönemi diyalogları arasında yer alan ve Sokrates'in Savunması, Kriton ve Phaidon diyaloglarıyla bir bütünlük oluşturan bir eserdir. Konusu, İÖ 399 yılında dinsizlik ve gençlerin ahlakını bozma suçlamalarıyla yargılanıp idama mahkum edilen Sokrates'in yargılanmasından hemen önceki süreci anlatmaktadır. Diyalogda, Sokrates ve rahip Euthyphron arasında dindarlık kavramı üzerine bir söyleşi yapılır ve şu sorular tartışılır: - Dindarlık ve dinsizlik nedir? - Her farklı davranışta dine uygunluk ve dine aykırılık aynı mıdır? - Dine uygun olan, her zaman dine aykırı olanın zıttı mıdır?

Platon'un en önemli diyalogları şunlardır: 1. "Sokrates'in Savunması": Platon'un, hocası Sokrates'in mahkeme sürecini anlattığı eserdir. 2. "Kriton": Sokrates'in hapishane diyaloğunu içerir ve yurtseverlik konusunu işler. 3. "Menon": Erdemin öğretilip öğretilemeyeceği sorusunu ele alır. 4. "Gorgias": Retorik ve adaletin kimden yana olduğu konularını tartışır. 5. "Phaidon": Ruhun ölümsüzlüğü üzerine bir diyalogdur. 6. "Devlet": Adalet ve devlet kavramlarını işler, Platon'un en ünlü eserlerinden biridir. Bu diyaloglar, Platon'un felsefi düşüncelerini ve Sokrates'in düşündürme tekniğini yansıtır.

Sokrates'in demokrasiyi sevmeme nedenleri şunlardır: 1. Çoğunluk Yönetiminin Bilgisizliği: Sokrates, çoğunluk yönetiminin bilgi eksikliği nedeniyle yanlış kararlar alabileceğini düşünüyordu. 2. Demagog Potansiyeli: Sokrates, demokrasinin demagogların (seçmenleri manipüle eden liderler) ortaya çıkmasına yol açabileceğinden endişeliydi. 3. Sözleşmeye Dayalı Devlet Anlayışı: Sokrates, devletin ve yasalarının bir sözleşmeye dayandığını ve bu sözleşmenin sadece bilgi sahibi olan uzmanlara yönetim hakkı vermesi gerektiğini savunuyordu.

Sokrates'e göre iyilik ve kötülük şu şekilde tanımlanır: - İyilik: Amacı iyi ve iyilik olan bir düşüncedir. - Kötülük: Bilgisizlikten kaynaklanır; kimse bilerek kötülük yapmaz, çünkü bu bir tür deliliktir.

"Kainatta tesadüfe tesadüf edilmez" sözünü söyleyen filozof, Sokrates'tir.

Kinik felsefenin kurucusu, Sokrates'in öğrencisi olan Antisthenes'tir.