Zamanaşımı

TBK'nın 149 ve 154. maddelerinin birlikte nasıl uygulandığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, TBK'nın 154. maddesi hakkında bilgi verilebilir. Türk Borçlar Kanunu'nun 154. maddesi, zamanaşımının hangi durumlarda kesileceğini düzenler. Bu maddeye göre, zamanaşımı aşağıdaki durumlarda kesilir: Borçlunun borcu ikrar etmesi, özellikle faiz ödemesi veya kısmen ifada bulunması, rehin vermesi veya kefil göstermesi. Alacaklının, dava veya def’i yoluyla mahkemeye veya hakeme başvurması, icra takibinde bulunması veya iflas masasına başvurması.

Zamanaşımı devir olmaz. Zamanaşımı, belirli bir süre sonunda bir hak talebinin veya yasal işlemin gerçekleştirilmemesi durumunda, bu hakkın kaybedilmesi anlamına gelir. Örneğin, Bankacılık Kanunu'na göre, bankalar nezdindeki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi veya herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zamanaşımına tabidir. Ancak, zamanaşımını durduran veya kesen durumlar olabilir. Zamanaşımını durduran sebepler ortadan kalktığında, zamanaşımı kaldığı yerden işlemeye devam eder.

Tefecilik suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıl, ceza zamanaşımı süresi ise 20 yıldır. Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar ve bu süre içinde dava açılmamış veya dava sonuçlanmamışsa ceza davasının düşmesine yol açar. Ceza zamanaşımı, mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra başlar ve bu süre içinde ceza uygulanmazsa devlet cezadan vazgeçer.

Mirasta denkleştirme davalarında genel zamanaşımı süresi 10 yıldır. Bu süre, terekenin açıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Eğer denkleştirme davası, taksim yapılmış ise taksim tarihinden itibaren açılır. Davalının kötü niyetli olduğu durumlarda, 10 yıllık süre 20 yıl olarak esas alınır. Bir yıllık süre ise davacının, kendi hak sahipliğini, ölüme bağlı tasarrufu ve iptal nedenini öğrenmesinden itibaren işlemeye başlar.

Vergi borcunun kaç yıl sonra tebliğ edileceği, tarh zamanaşımı ve tahsil zamanaşımı sürelerine bağlıdır. Tarh zamanaşımı: Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yıl başından itibaren 5 yıl içinde tarh ve tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar. Tahsil zamanaşımı: Amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Bu süreler içinde vergi borcunun tebliğ edilmemesi durumunda, vergi borcu zamanaşımına uğrar ve yasal olarak talep edilemez hale gelir.

Hayır, hakaret davasında şikayetten vazgeçme zamanaşımını kesmez. Türk Ceza Kanunu'nun 73/4. maddesine göre, şikayetten vazgeçme, hükmün kesinleşmesine kadar davayı düşürür, ancak cezanın infazına engel olmaz. Zamanaşımı süresi ise, suçun işlendiği andan itibaren 8 yıldır ve bu süre içinde şikayette bulunulmalıdır.

Taksirli suçlarda zamanaşımı, Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 66'ya göre hesaplanır. Genel hesaplama: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda 30 yıl. Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda 25 yıl. 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda 20 yıl. 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda 15 yıl. 5 yıldan fazla olmayan hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda 8 yıl. Özel durumlar: 12 yaşını doldurmuş ancak 15 yaşını doldurmamış kişiler için süreler yarı yarıya, 15 yaşını doldurmuş ancak 18 yaşını doldurmamış kişiler için üçte iki oranında azaltılır. Suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri göz önünde bulundurulur. Seçimlik cezaları gerektiren suçlarda zamanaşımı bakımından hapis cezası esas alınır. Taksirli suçlarda zamanaşımı, suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar.

Islah ile artırılan miktar için faiz, ıslahın yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Ancak, zamanaşımı yalnızca dava tarihinde talep edilen miktar için kesilir. Belirsiz alacak davasında ise, dava değeri daha az gösterilmiş ve harç miktarı da daha az miktar için yatırılmış olsa bile, tüm alacak miktarı yönünden zamanaşımı kesilir ve faiz, davanın açıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımı ve faiz konularında doğru bilgi için bir avukata danışılması önerilir.

İşe iade davası zamanaşımı, işçinin işten çıkarılma bildiriminin kendisine tebliğ edildiği tarihte başlar. Bu durumda: Arabulucuya başvuru süresi bir aydır. Dava açma süresi ise arabuluculuk son tutanağının imzalanmasından itibaren iki haftadır. Bu süreler hak düşürücü olup, kaçırılması durumunda işe iade talep hakkı kaybedilir.

3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 41. maddesi uyarınca yapılan "41 düzeltmesi"nin kaç yıl sürdüğü ile ilgili bilgi bulunamadı. Ancak, bu madde kapsamında yapılan düzeltmelerin zaman aşımına uğramadığı ve 10 yıllık hak düşürücü süreye tabi olmadığı bilinmektedir. Buna göre, 41. madde gereğince düzeltilebilecek bir hata varsa, kesinleşme üzerinden 10 yıllık süre geçmiş olsa bile düzeltme yapılabilir. Düzeltme işleminin süresi, tespit edilen hatanın niteliğine ve ilgili tarafların sürece katılımına bağlı olarak değişebilir.

Islahla artırılan kısım, zamanaşımına uğrayabilir. Kısmi davada, fazlaya ilişkin hakların saklı tutulması durumunda, ıslah yoluyla artırılan kısım için zamanaşımı işlemeye devam eder. Ancak, davanın tamamen ıslahında, ıslah edilen dava ilk açılan davanın devamı niteliğinde olduğundan, zamanaşımı ilk davanın açıldığı tarihteki duruma göre dikkate alınır ve zamanaşımı o tarihte kesilmiş sayılır.

OHAL tazminatı için özel bir zamanaşımı süresi bulunmadığından, genel tazminat zamanaşımı süreleri geçerlidir. Kısa süreli zamanaşımı: Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Uzun süreli (mutlak) zamanaşımı: Tazminat istemi, her halde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ceza zamanaşımı: Zarara neden olan eylem, ceza kanunları uyarınca suç teşkil ediyorsa ve bu eylem için ceza kanunlarının öngördüğü zamanaşımı süresi daha uzunsa, bu süre uygulanır. Zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Satış isteme süresi, kesinleşmiş haciz kararına göre belirlenir. İcra ve İflas Kanunu'na göre: Taşınır mallarda: Hacizden itibaren altı ay içinde satış istenmelidir. Taşınmaz mallarda: Hacizden itibaren bir yıl içinde satış istenmelidir. Bu süreler içinde satış istenmezse veya gerekli giderler 15 gün içinde yatırılmazsa, mal üzerindeki haciz kalkar.

Evet, tenkis davasının zamanaşımı süresi hak düşürücüdür. Türk Medeni Kanunu'nun 571. maddesine göre, tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılma tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Bu süreler, zamanaşımı değil, hak düşürücü süreler olarak kabul edilir.

Vekaletin kötüye kullanılması davası, herhangi bir zaman aşımına veya hak düşürücü süreye tabi olmaksızın her zaman açılabilir. Bu tür davalar, genellikle vekilin, vekalet verenin mal varlığı üzerinde usulsüz işlemler yapması sonucu ortaya çıkar.

Islah ile zamanaşımı def’inin ileri sürülmesi, Yargıtay kararları ve doktrinde tartışmalı bir konudur. Genel kabul gören görüş: Süresinde cevap dilekçesi verilmiş ise, ıslah ile zamanaşımı def’inde bulunulabileceği yönündedir. Karşı görüş: Cevap dilekçesi vermeyen davalının ıslah ile zamanaşımı savunmasında bulunamayacağı yönündedir. Zamanaşımı def’inin ıslah ile ileri sürülebilmesi için, karşı tarafın açık muvafakati gereklidir.

Mal rejiminde zamanaşımı, mal rejiminin sona erme tarihine ve davanın türüne göre farklılık gösterir: Edinilmiş mallara katılma rejiminde: 10 yıllık zamanaşımı: Mal rejiminin sona erdiği tarihten itibaren başlar. 1 yıllık zamanaşımı: Türk Medeni Kanunu'nun 178. maddesinde düzenlenen bu süre, yalnızca boşanma davasının fer'ileri olarak kabul edilen maddi tazminat, manevi tazminat ve nafaka talepleri için uygulanır. Eşler arasında mal rejimi sözleşmesi yoksa: 1 yıllık zamanaşımı: Mal rejiminin sona ermesi ve katılma alacağının varlığının öğrenilmesinden itibaren başlar. Zamanaşımı süresi içerisinde açılmayan mal paylaşımı davası, zamanaşımının dolması nedeniyle reddedilecektir.

TCK Madde 66, Türk Ceza Kanunu'nda düzenlenen dava zamanaşımı sürelerini belirler. Madde metni şu şekildedir: > "Dava zamanaşımı Madde 66 - (1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası; a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl, b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeş yıl, c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıl, d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda onbeş yıl, e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl, geçmesiyle düşer". Ayrıca, fiili işlediği sırada 12 yaşını doldurmuş olup da 15 yaşını doldurmamış olanlar hakkında bu sürelerin yarısının; 15 yaşını doldurmuş olup da 18 yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşer.

Yargıtay kararlarına göre zaman aşımının kesildiği haller şunlardır: Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi. Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi. Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi. Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi. Ayrıca, TCK'nın 66/5. maddesindeki "Aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı gerektiren hallerde, mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itibaren fiile ilişkin zamanaşımı süresi yeni baştan işlemeye başlar." hükmü de zaman aşımını kesen bir etki yaratır. Bu bilgiler, Yargıtay'ın genel kararları ve Türk Ceza Kanunu'nun ilgili maddeleri doğrultusunda belirlenmiştir.

Zamanaşımı süresi 15 yıl olan suçlar, 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlardır. Bu suçlara bazı örnekler: Dolandırıcılık (TCK md. 157). Mala zarar verme (TCK md. 151). Dava zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar ve belirli durumlar (örneğin, suçun nitelikli hallerinin ortaya çıkması) zamanaşımı süresini değiştirebilir.