Zamanaşımı

Maddi hasarlı kazalarda ceza, yani zamanaşımı süresi, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 109/1. maddesine göre 2 yıldır. Bu süre, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Ancak, kazaya sebebiyet veren eylem aynı zamanda ceza kanunlarına göre bir suç teşkil ediyorsa ve bu suç için ceza kanunlarında daha uzun bir zamanaşımı süresi tanımlanmışsa, maddi tazminat talepleri için de bu daha uzun ceza zamanaşımı süresi esas alınır.

TBK 72, Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesini ifade eder. TBK 72'ye göre tazminat istemi: Zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın; Her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır. Ayrıca, haksız fiil dolayısıyla zarar gören bakımından bir borç doğmuşsa, zarar gören, haksız fiilden doğan tazminat istemi zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçınabilir.

Sebepsiz zenginleşme, aşağıdaki hallerde istenemez: Zamanaşımına uğramış borçların ifası. Ahlaki bir ödevin yerine getirilmesi. Eksik borçların ifası. Hukuka veya ahlaka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla yapılan edimler.

Deprem nedeniyle tazminat davası zamanaşımı, zararın meydana geldiği tarihte başlar. Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesine göre, tazminat istemi, zarar ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl, her hâlde fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıl içinde zamanaşımına uğrar. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, deprem nedeniyle oluşan zararların tazminine yönelik davalarda, zamanaşımı süresi depremin gerçekleştiği tarihte başlar.

Vergi ihbarının kaç gün içinde yapılması gerektiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, vergi ihbarı ile ilgili bazı önemli süreler şunlardır: İhbar ikramiyesi davası açma süresi: İhbar ikramiyesi ile ilgili dava, muhbire tebliğ edildikten sonra 30 gün içinde açılmalıdır. 5 yıllık tarh zamanaşımı süresi: Vergi ihbarlarının 5 yıllık tarh zamanaşımı süresi içinde yapılması gerekir.

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belirli bir süre geçtikten sonra kamu davasının düşmesine neden olur. Bazı suç türleri için dava zamanaşımı süreleri: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar: 30 yıl. Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar: 25 yıl. 20 yıldan az olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlar: 20 yıl. 5 yıldan fazla ve 20 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlar: 15 yıl. 5 yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar: 8 yıl. Bu süreler, suçun niteliğine ve failin yaşına göre değişiklik gösterebilir.

Karar tarihi, suç tarihini etkilemez. Suç tarihi, suçun işlendiği günü ifade ederken; karar tarihi, mahkeme tarafından verilen hükmün kesinleştiği günü belirtir. Ancak, bazı durumlarda karar tarihi, ceza zamanaşımı süresini etkileyebilir. Örneğin, mahkumiyet kararı verilmesi dava zamanaşımı süresini keserken, beraat veya davanın reddi gibi kararlar bu süreyi kesmez.

Türk Borçlar Kanunu'na (TBK) göre zamanaşımı, alacağın muaccel olmasıyla işlemeye başlar. Alacağın muaccel olmasının bir bildirime bağlı olduğu hallerde ise zamanaşımı, bu bildirimin yapılabileceği günden işlemeye başlar. Zamanaşımı süresi hesaplanırken zamanaşımının başladığı gün sayılmaz ve zamanaşımı ancak sürenin son günü de hak kullanılmaksızın geçince gerçekleşmiş olur.

Vekaletsiz iş görmede zamanaşımı, Türk Borçlar Kanunu (TBK)'nda düzenlenmiştir. TBK'da yer alan ilgili maddeler: TBK m. 146: İş sahibinin talep edeceği alacaklarda 10 yıllık zamanaşımı süresi. TBK m. 147: Belirli koşulların mevcut olması durumunda 5 yıllık zamanaşımı süresi. TBK m. 82: İş görenin alacak talepleri için sebepsiz zenginleşme hükümleri. Zamanaşımının başlangıcı, işin yapıldığı tarihe göre belirlenir ve iş görenin alacağı, işin yapıldığı tarihte muaccel hale gelir.

20 yıl ödenmeyen borç, belirli koşullar altında silinebilir. Kredi borçları: Bireysel kredilerde ve kredi kartlarında zamanaşımı süresi 10 yıldır. Vergi borçları: Tahsil zamanaşımı, verginin vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden yılbaşından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse gerçekleşir. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra, mükellefin isteğe bağlı olarak yaptığı başvuru dikkate alınır. Borçların silinmesi için profesyonel hukuki destek alınması önerilir.

Menfi ve müspet zarar için zamanaşımı süresi 10 yıldır. Bu süre, tazminat talebinin muaccel olduğu tarihten başlar. Menfi zarar, sözleşmenin hüküm ifade etmemesi veya yerine getirilmemesi nedeniyle güvenin boşa çıkması sonucu uğranılan zararı ifade eder.

Ziraat Bankası'nda zamanaşımına uğrayan hesaplar, 15 Haziran tarihine kadar başvuru yapılmadığı takdirde silinir. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 62. maddesine göre, bankalarda en son talep, işlem veya yazılı talimat tarihinden itibaren on yıl içinde aranmayan mevduatlar zamanaşımına tabidir.

Suçta sınıraşımı (dava zamanaşımı) süresi, suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar. Türk Ceza Kanunu (TCK) madde 66/6'ya göre, sınıraşımı süresi şu durumlarda başlar: Tamamlanmış suçlarda: Suçun işlendiği gün. Teşebbüs hâlinde kalan suçlarda: Son hareketin yapıldığı gün. Kesintisiz (mütemadi) suçlarda: Kesintinin gerçekleştiği gün. Zincirleme suçlarda: Son suçun işlendiği gün. Çocuklara karşı işlenen suçlarda: Çocuğun onsekiz yaşını bitirdiği gün.

Hile nedeniyle tapu iptali davalarında zamanaşımı süresi, hilenin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıldır. Ceza hukuku kapsamında ise, dolandırıcılık suçunun en basit halinde dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.

Hayır, zamanaşımı ilamın kesinleşmesinden itibaren başlamaz. Zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Ancak, ilam verildiği tarihten itibaren on yıl içinde borçluya tebliğ edilirse, tebliğ tarihinden itibaren yeni bir on yıllık zamanaşımı süresi işlemeye başlar.

Parayı geri isteme hakkının ne zaman doğacağına dair bazı durumlar: İstirdat davası: Borçlu olmadığı halde, hakkında başlatılan icra takibi nedeniyle ödeme yapan kişi, ödeme emrine itiraz etmemiş veya itirazı reddedilmişse, icra takibinin kesinleşmesine rağmen maddi hukuk açısından borçlu olmayabilir. Ödünç verilen para: Türk Borçlar Kanunu'na göre, ödünç verilen paranın geri istenebilmesi için, belirli bir ödeme günü veya bildirim süresi kararlaştırılmamışsa, ilk istemden başlayarak altı hafta geçmelidir. Banka havalesi: Havale açıklamasında "borç" veya "borç olarak" ibaresi bulunuyorsa, gönderilen paranın borç verme amacıyla gönderildiği kabul edilir ve bu durumda geri isteme hakkı doğar. Hukuki süreçlerde doğru bilgi ve yönlendirme için bir avukata başvurulması önerilir.

Yargılamanın yenilenmesinde genel olarak zamanaşımı yoktur. Ancak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararına dayanarak yapılan yargılamanın yenilenmesi başvurularında, kararın kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde başvuru yapılması gerekmektedir. Ayrıca, Türk Ceza Kanunu'nda (TCK) belirtilen dava zamanaşımı süreleri, yargılamanın yenilenmesi için de geçerlidir.

Kapatılan banka hesabı, bankaların iç politikaları ve yasal düzenlemelere göre 10 yıl boyunca kayıtlarda tutulur. Bu süre zarfında, kapatılan hesaba ait hareketler ve bilgiler bankanın kayıtlarında saklanır. Hesabın tamamen silinmesi ve ilgili kayıtların yok edilmesi hemen gerçekleşmez.

Mülkiyet tespit davasında zamanaşımı süresi, davanın türüne göre değişiklik göstermektedir: Hukuka aykırı işlemler nedeniyle tapu iptal davası: Genel zamanaşımı süresi 10 yıldır. Hile, sahtecilik veya muvazaa nedeniyle açılan davalar: Bu tür tapu iptal davalarında kesin bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir, hak sahibi her zaman dava açabilir. Ayrıca, 3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 12. maddesinin 3. fıkrasına göre, kadastro yoluyla oluşturulan kayıtlara karşı, tutanakların kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıl geçtikten sonra, kadastrodan önceki sebeplere dayanılarak itiraz edilemez ve dava açılamaz. Dava zamanaşımı süresi hesaplanırken, mülkiyetin ne zaman el değiştirdiği, haksız bir işlem olup olmadığı ve davanın hangi hukuki sebebe dayandığı dikkate alınmalıdır.

Ziynet alacağı davasında zamanaşımı, talebin niteliğine göre farklılık gösterir: Aynen iade talebi: Bu tür davalar, mülkiyet hakkına dayandığı için zamanaşımına tabi değildir. Bedel talebi: Bu tür davalar, 10 yıllık zamanaşımına tabidir ve bu süre, boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren başlar. Ziynet eşyası davasının açılması için, davaya konu olan takılar var olduğu sürece bir zamanaşımı söz konusu değildir.