Zamanaşımı

5326 sayılı Kabahatler Kanunu'na göre idari para cezası zamanaşımı, kabahati oluşturan fiilin işlenmesiyle veya neticesinin gerçekleşmesiyle işlemeye başlar. Zamanaşımı süresi, cezanın miktarına göre değişiklik gösterir: Yüzbin Türk Lirası veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde beş yıldır. Ellibin Türk Lirası veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde dört yıldır. Ellibin Türk Lirasından az idari para cezasını gerektiren kabahatlerde üç yıldır. Nispi idari para cezasını gerektiren kabahatlerde sekiz yıldır. Zamanaşımı süresi, kararın kesinleşmesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren işlemeye başlar.

Ceza zamanaşımının daha uzun bir süre öngördüğü fiilden kaynaklanıyor olması durumunda, Türk Borçlar Kanunu'nun 72. maddesinin 2. fıkrasına göre, bu zamanaşımı uygulanır. Bu hüküm, hem tazminat sorumluluğunu gerektiren hem de ceza kanunlarına göre suç teşkil eden bir eylemin farklı zamanaşımı sürelerine tabi olması engellenerek adalete ve hukuksal güvenliğe aykırı sonuçların önüne geçmeyi hedefler. Örneğin, ceza zamanaşımı 15 yıl ise, Türk Borçlar Kanunu'nun 72/1'deki 2 ve 10 yıllık süreler de 15 yıl olarak uygulanır.

Yıllık izin ücretinin belirsiz alacak davasına konu edilmesi halinde zamanaşımı süresi, 25.10.2017 tarihinden sonra işten ayrılanlar için 5 yıldır. 01.07.2012 tarihinden önce işten ayrılanlar için ise zamanaşımı süresi 5 yıldır, ancak bu süre 10 yıla uzatılabilir. Zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.

Yargıtay aşamasında zaman aşımı şu şekilde değerlendirilir: Zaman aşımının kesilmesi. Zaman aşımının etkisi. Türk Ceza Kanunu'na göre, bir dosya Yargıtay'da 8 yıl boyunca işlem görmeden bekliyorsa ve daha önce zaman aşımı kesilmemişse, 8 yıllık süre dolduğunda düşme kararı verilebilir. Zaman aşımı süresi dolduğunda, sanık veya avukatı "zaman aşımı nedeniyle düşme" talebinde bulunabilir. Zaman aşımı konusunda bir avukattan destek alınması önerilir.

İdari yargıda ıslah zamanaşımı itirazı, İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) kapsamında, ıslah yoluyla tazminat miktarının artırılmasında süre kurallarının gözetilmeyeceği anlamına gelir. İYUK'un 16. maddesine göre, tam yargı davalarında dava dilekçesinde belirtilen miktar, nihai karar verilinceye kadar harcı ödenmek suretiyle bir defaya mahsus artırılabilir. Ancak, temyiz aşamasında yapılan ıslah başvurusu, temyiz mercii tarafından kabul edilmez çünkü temyiz mahkemeleri sadece hukuki denetim yapar ve maddi vakıaların yeniden incelenmediği yerde ıslah da mümkün değildir.

Sigorta rücu davasında zamanaşımı, Karayolları Trafik Kanunu'nun 109. maddesine göre belirlenir. Zamanaşımı süreleri: İki yıl: Zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren başlar. On yıl: Her durumda, kaza gününden itibaren başlar. Görevli mahkeme, sigortalının tüketici vasfına göre değişir: Sigortalı tüketici ise, görevli mahkeme Tüketici Mahkemesidir. Sigortalı tüketici değilse, görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesidir.

Daimi arama kararından sonra şu süreçler yaşanır: Belirli aralıklarla inceleme: Dosya, ağır cezalık suçlarda 3 ayda bir, diğer durumlarda 6 ayda bir yeniden incelenir. Yeni delil araştırmaları: Failin tespitine yönelik yeni araştırmalar yapılır. Gelişme kontrolü: Her yıl yeni bir gelişme olup olmadığı kontrol edilir. Zamanaşımı: Suçun zamanaşımı süresi dolduğunda veya fail bulunduğunda dosya kapatılır. İddianamenin hazırlanması: Fail tespit edilirse, yeterli şüphe oluştuğunda savcı iddianame hazırlayarak dava açar. Takipsizlik kararı: Zamanaşımı süresi dolduğunda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir.

Tanıma ve tenfiz davalarında zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ancak, karşı taraf itiraz etmediği sürece hakim bu süreyi re'sen dikkate almaz. Tanıma ve tenfiz davası zamanaşımı, farklı durumlara göre şu şekilde incelenebilir: Esasa ilişkin inceleme yapıldığında. Tanıma ve tenfiz davası açma süresi. Kararın icraya konulabilmesi. Tanıma ve tenfiz sonrası açılacak davalar.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) ücreti zamanaşımı, ücretin muaccel olduğu tarihten itibaren başlar. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32. maddesinin son fıkrasına göre, ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır. Örneğin, 2024 yılında ödenmeyen bir UBGT ücreti, en geç 2029 yılına kadar talep edilebilir. Zamanaşımı süresi dolduktan sonra işçi mahkemeye başvursa bile, davalı işveren zamanaşımı itirazında bulunursa işçi alacağa hak kazanamaz.

8 yıl ceza zamanaşımı, 5 yıl ve daha az hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda olağan dava zamanaşımı süresi olarak başlar. Dava zamanaşımı süresi, suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımı süresinin başlangıcını belirleyen bazı durumlar: Tamamlanmış suçlarda: Suçun işlendiği gün. Teşebbüs halinde kalan suçlarda: Son hareketin yapıldığı gün. Kesintisiz suçlarda: Kesintinin gerçekleştiği gün. Zincirleme suçlarda: Son suçun işlendiği gün. Çocuklara karşı işlenen suçlarda: Çocuğun 18 yaşını bitirdiği gün.

Zamanaşımı kesilince, yeni süre kesilme gününden itibaren yeniden işlemeye başlar. Türk Ceza Kanunu'nun 67/3. maddesine göre, "Dava zamanaşımı kesildiğinde, zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar". Aynı kanunun 67/4. maddesine göre ise, "Kesilme halinde, zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak Kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar".

Zamanaşımı süresi dolduktan sonra çek tahsil edilemez. Türk Ticaret Kanunu'na göre, çekte zamanaşımı süresi, ibraz süresinin bitiminden itibaren 3 yıldır. Zamanaşımına uğramış çek, kambiyo senedi vasfını yitirir ve genel haciz yolu ile takip yapmak mümkün olmaz.

Bankadan izinsiz para transferi durumunda zamanaşımı, hak sahibinin geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her hâlde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten başlayarak on yıl olarak belirlenmiştir. Bu durumda, zamanaşımının başlangıcı, paranın yanlışlıkla gönderildiğinin öğrenildiği tarih olarak kabul edilir. Zamanaşımı süreleri konusunda bir avukata danışarak hukuki destek almak önemlidir.

Kooperatif genel kurul kararı almadan satıştan vazgeçerse zamanaşımı süresi, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanan haklarının talep edilebileceği 5 yıldır. Bu süre, çıkan veya çıkarılan ortakların alacak ve haklarının, bunları isteyebilecekleri günden itibaren işlemeye başlar.

Hata zamanaşımı süresi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, genel olarak zamanaşımı süreleri hakkında bilgi verilebilir. Zamanaşımı, bir hakkın belirli bir süre içinde kullanılmaması durumunda geçersiz hale gelmesi anlamına gelir. Ceza hukukunda ise dava zamanaşımı süreleri, suçun niteliğine göre değişiklik gösterir. Zamanaşımı süreleri, olayın niteliğine, hukuki dayanaklara ve ülke yasalarına göre değişiklik gösterebilir.

Fazla ödenen kira bedelinin iadesi için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Fazla ödemelerin belirlenmesi: Banka dekontları, kira kontratları ve ödeme kayıtları gibi belgelerle fazla ödeme yapıldığını belgelemek. 2. İhtarname gönderilmesi: Noter aracılığıyla kiraya verene fazla ödenen tutarın iadesi için ihtarname göndermek. 3. Sebepsiz zenginleşme davası: Uzlaşma sağlanamazsa, yetkili ve görevli mahkemede sebepsiz zenginleşme davası açılabilir. 4. Zamanaşımı süresi: Sebepsiz zenginleşme davalarında zamanaşımı süresi, fazla ödemenin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her halükarda 10 yıldır. 5. İhtiyati tedbir talebi: Kiraya verenin malvarlığını devretme ihtimali varsa, alacak güvence altına almak için ihtiyati tedbir talep edilebilir. Bu süreçte bir avukattan destek alınması önerilir.

Ziraat Bankası'nda zamanaşımı, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 62. maddesine göre, hesap sahibinin en son talebi, işlemi veya yazılı talimatı tarihinden itibaren 10 yıl içinde aranmayan mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar için geçerlidir. Zamanaşımına uğrayan hesaplar, listede yer alan müşterilerin en geç ilgili yılın Haziran ayının 15'ine kadar hesaplarının bulunduğu şubeye geçerli kimlik belgeleri ile başvurmamaları halinde, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na (TMSF) devredilir.

Daimi aramaya alınan dosya, iki durumda kapanır: 1. Failin tespit edilmesi ve yakalanması durumunda. 2. Zamanaşımı süresinin dolması durumunda. Farklı suç türleri için farklı zamanaşımı süreleri belirlendiğinden, bu süreler düzenli olarak kontrol edilmelidir.

Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) 147. maddesi, aşağıdaki alacaklar için beş yıllık zamanaşımı uygulanmasını öngörür: kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel edimler; otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri; küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende satışlardan doğan alacaklar; bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki alacaklar; vekâlet, komisyon ve acentalık sözleşmelerinden doğan alacaklar; yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklar. TBK'nın 148. maddesi ise, bu ayırımda belirlenen zamanaşımı sürelerinin sözleşmeyle değiştirilemeyeceğini belirtir.

Harici satış sözleşmesi, resmi şekilde düzenlenmediği için geçersizdir. Ancak, bu tür sözleşmeler nedeniyle açılan davalarda farklı zamanaşımı süreleri uygulanabilir: Sebepsiz zenginleşme davaları için Türk Borçlar Kanunu'nun 82. maddesine göre 10 yıllık zamanaşımı süresi geçerlidir. Tapu iptali ve tescil davaları ise 30.09.1988 tarihli ve 2/2 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı'nda belirtilen istisnai durumlarda mümkün olabilir.