TürkBorçlarKanunu

Franchise sözleşmesi, Türk hukuk sisteminde özel bir düzenlemeye tabi değildir. Bu sözleşmeler, Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) gibi genel mevzuat çerçevesinde değerlendirilir. Franchise sözleşmelerinin hukuki niteliği, "sui generis" (karma nitelikli) olarak tanımlanır; bu, sözleşmenin birden fazla sözleşme türünü içinde barındırdığı ve her somut olaya göre ayrıca düzenlenmesi gerektiği anlamına gelir.

1 yıllık kira sözleşmesinin bitmesi durumunda, kiracı, sürenin bitiminden en az 15 gün önce bildirimde bulunmadıkça, sözleşme aynı koşullarla bir yıl daha uzamış kabul edilir. Ev sahibinin kiracıyı tahliye edebilmesi için, belirli tahliye nedenlerinden birinin gerçekleşmesi ve ilgili yasal prosedürlerin takip edilmesi gereklidir. Bu nedenler arasında: Tahliye taahhütnamesi: Kiracı ile ev sahibi arasında tahliye taahhütnamesi yapılmışsa. Kira bedelinin ödenmemesi: Kiranın zamanında ve tam ödenmemesi. Konut ihtiyacı: Ev sahibinin veya kanun kapsamında sayılan yakınlarının konut ihtiyacı olması. Esaslı tadilat: Evde yapılacak esaslı tadilatların söz konusu olması.

1 ay içinde tahliye davası açılmazsa, ihtiyaç nedeniyle tahliye davası açma hakkı bir kira yılı için uzar ve dava, yenilenen her kira döneminde ihtiyaç devam etmek kaydıyla açılabilir. Ayrıca, vakitsiz açılması nedeniyle tahliye davası reddedilse bile, bu durum kiraya verenin, ihtiyacına dayalı olarak kira sözleşmesini sona erdirme iradesini açıkladığı anlamına gelir. Tahliye davası açma süresinin kaçırılmasının sonuçları hakkında bir avukata danışılması önerilir.

Simsarın ücret hakkı, ancak yaptığı faaliyet sonucunda sözleşme kurulması şartıyla doğar. Türk Borçlar Kanunu'nun 521. maddesine göre: Simsarın faaliyet sonucunda kurulan sözleşme geciktirici koşula bağlanmışsa ücret, koşulun gerçekleşmesi hâlinde ödenir. Simsarın ücret isteyebilmesi için çalışmasının sözleşmenin yapılmasına neden olması gerekir. Ancak, sözleşmede aksi kararlaştırılabilir.

TBK 316 ve 317 ile 318 ve 319 arasındaki farklar şu şekilde özetlenebilir: TBK 316: Kiracının kiralananı özenle kullanma ve komşulara saygı gösterme borcunu düzenler. TBK 317: Kiracının kiralanana kasten ağır zarar vermesi, kiracıya verilecek sürenin yararsız olacağının anlaşılması veya yükümlülüğe aykırı davranışın kiraya veren veya komşular bakımından çekilmez olması durumlarında kiraya verenin sözleşmeyi hemen feshedebileceğini belirtir. TBK 318: Kiracının, gidermekle yükümlü olmadığı ayıpları kiraya verene bildirmekle yükümlü olduğunu düzenler. TBK 319: Kiracının, kiralananın kullanımı ile ilgili olmayan borçlarına ve kiralananın yenilenmesi veya değerinin artırılması gibi durumlara ilişkin hükümlere yer verir. Bu düzenlemeler arasındaki temel farklar, kira sözleşmesinin feshi koşulları, bildirim süreleri ve kapsamları ile ilgilidir.

İşyeri kiralarında 5 yıl sınırı kalkmamıştır. Türk Borçlar Kanunu'nun 344. maddesinin üçüncü fıkrasına göre, beş yıldan uzun süreli veya beş yıldan sonra yenilenen kira sözleşmelerinde ve bundan sonraki her beş yılın sonunda, yeni kira yılında uygulanacak kira bedeli, hâkim tarafından tüketici fiyat endeksindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı, kiralananın durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyete uygun biçimde belirlenir. Ayrıca, 14.07.2023 tarihli 7456 sayılı kanunun 23. maddesi uyarınca kira artışlarındaki %25’lik artış sınırı 02.07.2023 - 01.07.2024 tarihleri arasında da geçerli olacak şekilde uzatılmıştır.

Genel muvazaa durumunda geçersiz olan işlemler, mutlak (basit) muvazaa ve nispi (mevsuf) muvazaayı kapsar. Mutlak muvazaa: Taraflar, aslında herhangi bir hukuki işlem yapmak istemedikleri halde, sadece üçüncü kişileri aldatmak amacıyla görünürde bir işlem yaparlar. Nispi muvazaa: Taraflar, aslında bir hukuki işlem yapmak isterler ancak işlemin şekli veya unsurları konusunda gerçek iradelerini gizlerler. Muvazaalı işlemler, taraflar arasında kesin hükümsüzlük (butlan) ile sakattır; yani baştan itibaren yok hükmündedir ve hiçbir şekilde hukuk düzeninde geçerlilik kazanmaz.

"Bakma bu kadar verdiğine ne zaman çıktı?" ifadesinin ne anlama geldiği belirlenemedi. Ancak, "ölünceye kadar bakma sözleşmesi" hakkında bilgi verilebilir. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bir kişinin (bakım borçlusu) diğerine (bakım alacaklısı) hayatının sonuna kadar bakıp gözetmenin karşılığında, bakım alacaklısının mal varlığının bir kısmını veya tamamını devretmeyi taahhüt ettiği hukuki bir anlaşmadır. Bu sözleşmenin geçerli olabilmesi için miras sözleşmesi şeklinde yapılması gereklidir.

Zapttan sorumluluk, satış sözleşmesinin kurulduğu sırada var olan bir hak nedeniyle, satılan malın üçüncü bir kişi tarafından alıcının elinden alınması veya mülkiyet hakkının sınırlandırılması durumunda satıcının sorumluluğunu ifade eder. Zapttan sorumluluğun şartları: Alıcı ile satıcı arasında geçerli bir satış sözleşmesi olmalıdır. Satılan, alıcıya teslim edilmiş olmalıdır. Üçüncü kişinin, satılan üzerinde zapta imkân veren üstün bir hakkı, en geç satış sözleşmesinin kurulduğu sırada mevcut olmalıdır. Alıcı, sözleşmenin kurulması aşamasında zapt tehlikesini bilmiyor olmalıdır. Taraflar arasında satıcının zapttan sorumlu olmayacağına dair bir anlaşma olmamalıdır. Zapttan sorumluluk, Türk Borçlar Kanunu'nun 214 ile 218. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

TBK 234, Türk Borçlar Kanunu'nun 234. maddesini ifade eder. TBK 234'e göre: Aksine bir sözleşme yoksa, satılan mal alıcının zilyetliğine girince satış bedeli muaccel olur. Faiz istenebileceği konusunda bir teamül varsa veya alıcı maldan ürün ya da diğer verimler elde etme imkanına sahip ise ya da belirli günün geçmesiyle temerrüdün gerçekleşmesi durumunda, ayrıca bir ihtara gerek olmaksızın satış bedeline faiz istenebilir.

TBK 157 ve 158 maddeleri, Türk Borçlar Kanunu'nda yer alan ve zamanaşımı ile ilgili düzenlemeleri kapsayan maddelerdir. - TBK 157: "Bir dava veya def’i yoluyla kesilmiş olan zamanaşımı, dava süresince tarafların yargılamaya ilişkin her işleminden veya hâkimin her kararından sonra yeniden işlemeye başlar. Zamanaşımı, icra takibiyle kesilmişse, alacağın takibine ilişkin her işlemden sonra yeniden işlemeye başlar. Zamanaşımı, iflas masasına başvurma sebebiyle kesilmişse, iflasa ilişkin hükümlere göre alacağın yeniden istenmesi imkânının doğumundan itibaren yeniden işlemeye başlar". - TBK 158: "Dava veya def’i; mahkemenin yetkili veya görevli olmaması ya da düzeltilebilecek bir yanlışlık yapılması yahut vaktinden önce açılmış olması nedeniyle reddedilmiş olup da o arada zamanaşımı veya hak düşürücü süre dolmuşsa, alacaklı altmış günlük ek süre içinde haklarını kullanabilir". Bu maddeler, zamanaşımının kesilmesi ve yeniden işlemeye başlaması ile davanın reddi durumunda alacaklıya tanınan ek süre gibi konuları düzenler.

Uyarlama davasında edimler arasındaki dengesizlik, hakim tarafından aşağıdaki şekillerde düzeltilebilir: Edimlerin dengesinin düzeltilmesi: Edimler arasındaki dengeyi bozan olağanüstü hallere harp, ekonomik kriz, enflasyon grafiğindeki aşırı yükselmeler, şok devalüasyon, para değerinin önemli ölçüde düşmesi gibi durumlar örnek olarak gösterilebilir. Alacaklı lehine: Hakim, somut olayın verilerine göre alacaklı yararına borçlunun edimini yükseltebilir. Borçlu lehine: Hakim, borçlu yararına onun tamamen veya kısmen edim yükümlülüğünden kurtulmasına karar verebilir. Uyarlama yapılabilmesi için aşağıdaki şartlar gereklidir: Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum ortaya çıkmış olmalıdır. Bu durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkmış olmalıdır. Edimlerin dengesindeki değişiklik, sözleşme yapılırken öngörülemeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen bir durumdan ileri gelmiş olmalıdır. Uyarlama davası, kira sözleşmeleri başta olmak üzere borçlar hukuku sözleşmeleri, nafaka ve mal ayrılığı rejimlerinden kaynaklanan hallerde açılabilir.

10 yıllık kiracının tahliyesi için Türk Borçlar Kanunu (TBK) madde 347 geçerlidir. Belirli süreli kira sözleşmeleri için: Kiraya veren, on yıllık uzama süresi sonunda, bu süreyi izleyen her uzama yılının bitiminden en az üç ay önce bildirimde bulunmak koşuluyla, herhangi bir sebep göstermeksizin sözleşmeye son verebilir. Belirsiz süreli kira sözleşmeleri için: Kiracı her zaman, kiraya veren ise kiranın başlangıcından on yıl geçtikten sonra, genel hükümlere göre fesih bildirimiyle sözleşmeyi sona erdirebilir. Tahliye sürecinin hukuki karmaşıklığı nedeniyle, bir avukattan destek alınması önerilir.

Suriyeli kiracıların en fazla kaç yıl kalabileceği hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Türkiye'de kiracıların bir evde kalabileceği süre, kira sözleşmesinin türüne ve tarafların anlaşmasına bağlıdır. Belirli süreli kira sözleşmeleri: Bu sözleşmelerde, süre sonunda kiracı ya evden çıkar ya da tarafların anlaşmasıyla sözleşme yenilenir. Belirsiz süreli kira sözleşmeleri: Bu sözleşmeler, taraflardan biri fesih bildiriminde bulunana kadar devam eder. 2020 yılında yapılan düzenlemeye göre, 10 yılını dolduran kiracılar, ev sahibi tarafından ihtiyaç gösterilerek tahliye edilebilir.

2024 yılında yürürlüğe giren düzenlemeye göre, konutların turizm amaçlı kısa süreli kiralanabilmesi için en az 100 gün süreli kiralama yapılması gerekmektedir. 100 gün ve daha kısa süreli kiralamalar, Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan alınacak turizm amaçlı konut izin belgesine tabidir.

İsimsiz sözleşmeler, kanunda açıkça düzenlenmemiş olmasına rağmen, tarafların iradeleriyle oluşturulan ve Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine göre geçerli kabul edilen sözleşme türleridir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, sözleşme tiplerini düzenleyen başlıca kanundur. İsimsiz sözleşmelere örnek olarak yazılım lisansı, sponsorluk, gizlilik sözleşmesi, iş birliği sözleşmesi, proje bazlı danışmanlık sözleşmeleri gibi modern sözleşme türleri verilebilir.

Bağışlayan kişi, ölmeden de bağıştan geri dönebilir, ancak bunun için belirli koşulların sağlanması gerekir. Bağışlayan, aşağıdaki durumlarda bağıştan geri dönebilir: Bağışlananın ağır suç işlemesi. Yükümlülüklerin yerine getirilmemesi. Yüklemeli bağışlamada yükümlülüğün yerine getirilmemesi. Ekonomik durumun kötüleşmesi. Bu durumlarda bağışlayan, geri alma sebebini öğrendiği günden başlayarak bir yıl içinde bağışlamayı geri alabilir. Bağışlayan bir yıllık süre dolmadan ölürse, geri alma hakkı mirasçılarına geçer.

Kiracının temerrüdü, Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) 315. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, kiracı, kiralananın tesliminden sonra muaccel olan kira bedelini veya yan gideri ödeme borcunu ifa etmezse, kiraya veren kiracıya yazılı olarak bir süre verip, bu sürede de borcunu ifa etmemesi durumunda, sözleşmeyi feshedeceğini bildirebilir. Kiracıya verilecek süre en az on gün, konut ve çatılı işyeri kiralarında ise en az otuz gündür.

Aynı anda ifa kuralının aksinin ispatı, tarafların sözleşme ile aksi bir düzenleme yapmış olmaları veya aksine bir adet bulunması durumunda mümkündür. İspat için gerekli adımlar: 1. Sözleşme incelemesi: Eğer sözleşmede aksi bir hüküm veya adet yer alıyorsa, bu durumun kanıtlanması gerekir. 2. Delil sunumu: Taraflar arasındaki protokol, belgeler ve noter senetleri gibi delillerin dosyaya kazandırılması ve tüm dosyanın değerlendirilmesi gereklidir. Örnek: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 207/2. maddesi gereği, aksi belirtilmediği sürece satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdür. Her somut olayın farklı özellikler taşıyabileceği göz önünde bulundurularak, hak kaybına uğramamak için bir hukuk bürosuna başvurulması önerilir.

Takas talebi, cevap süresi içinde yapılabilir, ancak bu süreye tabi değildir. HGK’nın 12.10.1994 tarih ve 1994/251-593 sayılı kararına göre, takas talebi takibin her safhasında ileri sürülebilir. Ancak, bir definin esasa cevap süresi geçtikten sonra bildirilmesi savunmanın genişletilmesi anlamına geleceğinden, karşı tarafın buna muvafakat etmesi gerekir.