Kayısı

Kayısı için en iyi çelik türü, olgun dal çeliğidir. Ayrıca, yarı olgun dal çeliği yöntemi de kullanılabilir; bu yöntem için yaz sonu veya sonbahar başı uygundur. Çelik ile çoğaltma işlemi, kışın yaprağını döken ağaçlar için kış dinlenme mevsiminde yapılmalıdır. En iyi sonucu elde etmek için, çoğaltılacak bitkinin ekolojisine uygun çeşitlerin seçilmesi ve uygun toprak ve iklim koşullarının sağlanması önerilir.

Gündoğdu Malatya kayısısı, Malatya'da yetişir. Malatya, Türkiye'de en çok kayısı üretimi yapılan yerdir ve "dünyanın kayısı başkenti" olarak adlandırılır. Türkiye'de kayısı ayrıca Elazığ, Mersin, Iğdır, Antalya, Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara bölgelerinde de yetişmektedir.

Tunahan kayısısının nerede yetiştiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, kayısının Türkiye'de yaygın olarak yetiştiği bölgeler şunlardır: Güneydoğu Anadolu Bölgesi; Doğu Anadolu Bölgesi; Marmara Bölgesi; Ege Bölgesi; Akdeniz Bölgesi; İç Anadolu Bölgesi. Türkiye'de en fazla kayısı, özellikle sıcak iklim özellikleri gösteren Malatya, Elazığ, Mersin, Iğdır ve Antalya gibi illerde yetiştirilmektedir.

Iğdır kayısısının meşhur olmasının bazı nedenleri: Kendine özgü tat ve aroma: Iğdır'ın mikroklima özelliği sayesinde kayısılar, farklı ve özgün bir tat ile aromaya sahip olur. Çeşit zenginliği: Iğdır'da şalak, teberze, ağerik, ordubat ve ağcanabat gibi çeşitli kayısı türleri yetişir. Erken olgunlaşma: Şalak türü kayısı, erkenci bir çeşit olup, Haziran ayının son haftasında olgunlaşmaya başlar. Yüksek ekonomik değer: Yaş ve kuru kayısı olarak ihracatı yapılır, bu da bölge ekonomisine önemli katkı sağlar. Görsel şölen: Kayısı bahçeleri, ilkbaharda beyaz çiçeklerle bezendiğinde ziyaretçilere görsel bir şölen sunar.

En tatlı kayısı türleri arasında şunlar öne çıkmaktadır: Iğdır Kayısısı: İnce kabuk yapısı, sulu içeriği ve yüksek tat oranı ile dikkat çeker. Şekerpare Kayısısı: Küçük yapılı olmasına rağmen yumuşak ve yoğun aromalıdır. Hacıhaliloğlu Kayısısı: İnce kabuklu, etli ve küçük çekirdekli olup, yoğun aroması ve dengeli tatlılığı ile bilinir. Kayısı türü tercihi kişisel damak zevkine bağlıdır.

Tepsiyle kayısı kurutmak için iki yöntem kullanılabilir: 1. Güneşte kurutma: Çürük olmayan, çok yumuşak veya sert olmayan kayısılar seçilip yıkanır ve kurulanır. Kayısılar, çekirdekli ve bütün bir halde temiz bir bezin üzerine dizilir. Bez, doğrudan güneş ışığı alan bir alana serilir ve 3-4 gün bekletilir. Kayısıların üzerine el ile bastırıldığında suyu çıkmış gibi görünüyorsa, sap kısmına bastırarak çekirdek çıkarılır. Kayısılar, gün ışığında rengi ve sertliği istenilen duruma gelene kadar, güneşin şiddetine bağlı olarak 5-10 gün bekletilir. 2. Fırında kurutma: Kayısılar yıkanır, kurulanır ve ortadan ikiye kesilerek çekirdekleri çıkarılır. Fırın tepsisinin üzerine yağlı kağıt serilir ve kayısılar etli kısımları yukarıya bakacak şekilde tepsiye dizilir. Fırın 70 dereceye ısıtılır ve tepsideki kayısılar, ara ara çevrilerek ortalama 6-7 saat boyunca kurutulur. Evde gıda dehidrasyon cihazı bulunuyorsa, o da kullanılabilir. Kurutulan kayısılar, buzlukta veya dondurucuda ya da cam kavanozlarda saklanabilir.

Malatya'da en çok yetişen kayısı çeşidi Hacıhaliloğlu'dur. Son yıllarda Kabaaşı ve Soğancı çeşitlerinin de yaygınlaştığı görülmektedir.

Kayısı, C vitamini açısından zengin bir meyvedir, ancak en çok C vitamini içeren meyve değildir. En çok C vitamini içeren meyveler arasında kivi, portakal, mandalina, greyfurt ve çilek bulunur. Kayısının 100 gramındaki C vitamini miktarı ise 9,5 mg'dır.

Hasanbey kayısı çeşidinin en iyi rakibi olarak Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitleri gösterilebilir. - Hacıhaliloğlu: Malatya'da en önemli kurutmalık kayısı çeşitlerinden biridir ve verimi orta, dona, kurağa ve hastalıklara karşı hassastır. - Kabaaşı: Son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan, kurutmalık bir kayısı çeşididir. Bu çeşitler, Hasanbey ile benzer özelliklere sahip olup, sofralık ve kurutmalık olarak değerlendirilmektedir.

En iyi sarı kayısı cinsi olarak birkaç çeşit öne çıkmaktadır: Sarı Malatya Kayısı: Büyük boyutları, tatlı tadı ve açık turuncu rengi ile bilinir. Hasanbey Kayısı: Sarkık dallara sahip, yayvan ve kuvvetli bir ağaçtır. Soğancı Kayısı: 28-38 g ağırlığında, yuvarlak şekilli, meyve kabuk ve et rengi sarıdır. Ayrıca, Orangered ve Luizet gibi sarı kayısı çeşitleri de dikkate değerdir. Kayısı cinsi seçimi, kişisel tercihler ve yetiştirme koşullarına bağlı olarak değişebilir.

Kayısı aşısı, genellikle bahar ve yaz aylarında yapılır. Bahar aşısı: Mart sonu ile Nisan başı arasında, sıcaklıkların 10-15 derece arasında olduğu dönemde yapılır. Yaz aşısı: Temmuz ve Ağustos aylarında, ağaçların aktif büyüme döneminde gerçekleştirilir. Aşı uygulamasının en geç ne zaman yapılması gerektiğine dair spesifik bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, aşı için en uygun zaman, iklim koşullarına ve kullanılacak aşı türüne göre değişiklik gösterebilir. Aşı uygulaması için rüzgarsız ve nem oranı düşük günler tercih edilmelidir.

Kayısı, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında en taze haliyle bulunur. Modern tarım teknikleri ve sera üretimi sayesinde, kayısı yılın diğer zamanlarında da bulunabilir.

Sentat kayısı, Türkiye malıdır. Sentat Şekerleme, Türkiye'nin köklü şekerleme markalarından biridir ve Şimşirler Gıda Tic. ve San. Ltd. Şti. tarafından üretilmektedir.

Kayısı çağlası, genellikle yaz aylarının başında, özellikle Haziran ve Temmuz aylarında hasat edilir. Bu dönemlerde tüketilmesi önerilir. Kayısı çağlasının en uygun hasat zamanı, meyvenin rengi, sertliği ve aroması gibi kriterlere bağlı olarak belirlenir. Kayısı çağlası, taze olarak tüketilebileceği gibi, marmelat veya kurutulmuş meyve olarak da kullanılabilir. Kayısı tüketirken porsiyon kontrolüne dikkat edilmeli ve özellikle mide hassasiyeti olan kişilerin asidik yapısı nedeniyle aç karnına tüketmekten kaçınması önerilir.

En iyi kayısı fidanı olarak birkaç çeşit öne çıkmaktadır: Aldeniz Kayısı: Meyve iriliği, yola dayanıklılığı, tatlı aroması ve çatlamaya karşı direnci ile bilinir. Şekerpare Kayısı: Hızlı büyüme ve bol meyve verme özelliği ile aşılı kayısı fidanları arasında ideal bir seçimdir. Kayısı fidanı seçerken, iklim koşullarına ve kişisel tercihlere uygun çeşitlerin seçilmesi önerilir. Türkiye'de genellikle ılıman iklimlere sahip bölgelerde kayısı yetiştiriciliği yapılır.

Kayısı, zayıflatmak için şu şekillerde tüketilebilir: Taze kayısı: Düşük kalori içeriği ve yüksek lif oranı ile diyete dahil edilebilir. Kuru kayısı: Porsiyon kontrolüne dikkat edilerek tüketilmelidir, çünkü kuru kayısıda kalori yoğunluğu daha yüksektir. Kayısı kürü: 1 kase ev yapımı yoğurt, 3 adet kayısı, 2-3 adet ceviz içi ve 1 yemek kaşığı yulaf ezmesini karıştırarak hazırlanabilir. Kayısı diyetini uygulamadan önce mutlaka bir beslenme uzmanı veya diyetisyene danışılmalıdır.

Iğdır kayısısının dayanma süresi, taze ve kuru kayısıya göre değişiklik gösterir: Taze kayısı: Buzdolabında 3-7 gün, oda sıcaklığında ise 2-3 gün dayanır. Kuru kayısı: Uygun koşullar sağlandığında, nemden etkilenmeyecek şekilde ambalajlanarak ortalama 1 yıla kadar bozulmadan saklanabilir.

Hayır, Hasanbey ve Malatya kayısısı aynı değildir. Hasanbey kayısısı, Malatya'nın en önemli sofralık kayısı çeşitlerinden biridir. Malatya kayısısı ise, genellikle yuvarlak ve sarı şekillerde gözlemlenir. Bu nedenle, Hasanbey kayısısı Malatya kayısısı içinde yer alan bir çeşittir, ancak her Malatya kayısısı Hasanbey değildir.

Kayısı şekeri (fruktoz) sağlıklı kabul edilmez. Kayısı, doğal olarak sakkaroz, glikoz, fruktoz ve maltoz gibi şekerler içerir. Önerilen porsiyon: Günde 3-4 adet taze kayısı veya 8-10 adet kuru kayısı tüketilmesi önerilir. Not: Diyabet hastaları ve kilo kontrolü yapanlar, kayısı tüketirken dikkatli olmalıdır.

Evet, kuru kayısı Malatya'ya aittir. Türkiye'de en çok kayısı üretimi yapılan yer olan Malatya'da 8 milyon kayısı ağacı bulunmaktadır. Dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık %85-90'ı Malatya'da yapılmaktadır.