Kayısı

Elazığ'da en çok yetişen meyveler arasında kayısı ve şeftali öne çıkmaktadır.

Kayısı yetiştiriciliği, doğru yapıldığında karlı bir iş kolu olabilir. Kayısının geniş bir kullanım çeşitliliği vardır ve hem taze hem de kuru olarak tüketilebilir. Ancak, başlangıç yatırım maliyetleri ve bakım giderleri de göz önünde bulundurulmalıdır.

1 kayısı ağacı, yetiştirilme koşullarına bağlı olarak ortalama 50 ile 150 kilogram arasında meyve üretebilir. Bu durumda, ağacın kazandıracağı miktar, meyvenin satış fiyatına ve diğer ilgili maliyetlere bağlı olarak değişir.

Evet, kayısı suyu ile hoşaf yapılabilir. Kayısı hoşafı tarifi için kuru kayısılar su ile kaynatılarak şeker ve isteğe bağlı baharatlarla tatlandırılır.

Kış aylarında kuru kayısı tüketilir.

Darende'de kayısı ağaçlarının donmasının nedeni, hava sıcaklığının düşmesi ve gece sıfırın altına inmesidir. Bu durum, "zirai don" olarak adlandırılır. Özellikle Tohma Kanyonu boyunda kalan kırsal mahalleler ve rakımı bin 300'ün altındaki bölgeler don olayından daha fazla etkilenir.

En iyi jumbo kayısı olarak değerlendirilebilecek birkaç çeşit bulunmaktadır: 1. Çağataybey Kayısı: Meyvesi iri ve gösterişli olup, meyve rengi sarı-kırmızıdır. 2. Hasanbey Kayısı: İri boyutlu, tatlı ve yaklaşık 40-45 g ağırlığında olan bu kayısı çeşidi, yola dayanımı yüksek olduğu için büyük tüketim merkezlerine gönderilmek üzere tercih edilir. 3. Jumbo Sarı (İslimli) Kayısı: Doğal yöntemlerle işlenen ve altın sarısı rengini koruyan, büyük boyutlu ve lezzetli bir kayısı çeşididir.

Sayınlar Gıda iki farklı alanda faaliyet göstermektedir: 1. Kayısı İhracatı: Sayınlar Gold markası altında, Malatya'nın bahçelerinden toplanan kayısıları işleyerek yurt içi ve yurt dışı taleplere sunmaktadır. 2. Yağ Üretimi: Gaziantep merkezli Sayınlar Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. ise sunflower yağı, zeytin yağı, mısır yağı, pamuk tohumu yağı, palm yağı ve bitkisel yağlar üretmekte ve ihraç etmektedir.

Çağla, kayısı meyvesine benzer ve kayısı ağacının erken dönem meyvesidir.

Gün kurusu ve kuru kayısı aynı şey değildir, ancak aynı meyveden elde edilirler. Gün kurusu kayısı, tamamen doğal yollarla güneşte kurutulan kayısıyı ifade eder. Kuru kayısı ise genellikle sülfür dioksit gibi kimyasallarla işlenerek kurutulan kayısıyı ifade eder.

Birçok farklı kayısı çeşidi bulunmaktadır. İşte bazıları: 1. Şekerpare: İri, koyu turuncu etli, yarma ve bol suludur. 2. Tokaloğlu: Orta irilikte, kehribar sarısı renginde, güzel kokulu ve küçük çekirdeklidir. 3. Şam: İri, turuncu üzerine kırmızı lekeli. 4. Hacıhaliloğlu: Malatya'nın standart kurutmalık çeşidi, az sulu ve aromalıdır. 5. Kabaaşı: Orta irilikte, oval şekilli, sarı etli. 6. Roxana: İri, yuvarlak-uzunumsu şekilli, canlı kırmızı renkle kaplıdır. 7. Prececo De Thyritinte: Yunanistan kökenli, erkenci, sarı etli ve suludur. Bu liste kapsamlı değildir ve daha fazla çeşit mevcuttur.

Perfect Red kayısısı, aşağıdaki özellikleri nedeniyle tercih edilmektedir: 1. Meyve Kalitesi: Zengin ve çok dengeli bir lezzete sahiptir. 2. Görünüm: Kabuk rengi turuncu zemin üzerine çekici ve parlak kırmızıdır, meyve eti koyu turuncu ve sulu görünümlüdür. 3. Verim: Yüksek verim sağlar ve meyveye yatar. 4. Depolama Süresi: Uzun süre saklanabilme özelliğine sahiptir. 5. Tozlayıcı Gereksinimi: Kendine verimlidir, tozlayıcı ihtiyacı yoktur. Bu özellikler, Perfect Red kayısısını hem taze tüketim hem de işleme için uygun bir çeşit yapmaktadır.

Kayısı döneri, çeşitli sağlık faydaları sunar: 1. Enerji Kaynağı: İçerdiği şekerler nedeniyle hızlı bir enerji kaynağıdır, özellikle enerjiye ihtiyaç duyulan durumlarda faydalıdır. 2. Sindirim Problemleri: Lif açısından zengin olması, sindirim problemlerini gidermeye yardımcı olur. 3. Kalp Sağlığı: Yüksek potasyum içeriği, kalp yetmezliği ve böbrek rahatsızlıklarına iyi gelir. 4. Cilt Sağlığı: Cildi taze ve canlı tutarak genç bir görünüm sağlar. 5. Diyet Ürünü: Kalori oranının düşük olması nedeniyle diyet için uygun bir atıştırmalıktır. Ancak, kayısı döneri genellikle yüksek şeker içeriğine sahip olduğundan, aşırı tüketiminden kaçınılmalıdır.

1 dönümden 2 ila 4 ton arasında kayısı çıkabilir. Bu miktar, kayısı çeşidi, ağaç sayısı ve yaşı, toprak kalitesi, iklim koşulları, bakım ve gübreleme gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Kayısı çekirdeğini çıkarmanın birkaç pratik yolu vardır: 1. Elle Çıkarma: Kayısıyı ortadan ikiye kesin ve çekirdeği nazikçe çıkarın. 2. Alet Kullanma: Çekirdek çıkarma aletleri, kayısıyı kesmeden çekirdeği kolayca çıkarmanıza yardımcı olur. 3. Sıcak Su Yöntemi: Kayısıları birkaç dakika kaynar suya koymak, çekirdeklerin daha kolay çıkmasını sağlar. 4. Dondurma Yöntemi: Kayısıları dondurmak, çekirdeklerin kabuklarından ayrılmasına yardımcı olabilir. Çekirdekleri çıkarırken tazeliklerine ve kabuklarının sertliğine dikkat etmek önemlidir.

Kayısı ile çeşitli lokumlar yapılabilir, bunlardan bazıları şunlardır: 1. Kayısılı Pratik Lokum: Bu tarifte kuru kayısı, bal ve badem unu blenderdan geçirilerek harç elde edilir ve bu harç buzlukta dinlendirildikten sonra üzerine fındık veya Antep fıstığı eklenerek yuvarlanır. 2. Çikolatalı Kayısı Lokumu: Tatlı kayısılar ve çikolata kaplaması ile hazırlanan bu lokum, hem sağlıklı bir atıştırmalık hem de tatlı krizi için mükemmel bir seçenektir. 3. Kayısı Çekirdekli Fitil Lokum: Kayısı çekirdekleri ile hazırlanan bu lokum, nişasta ve şekerden yapılan lokumların çekirdeklerle buluşması sonucu elde edilir.

Kayısı en kolay durgun göz aşısı ile aşılanır.

Kayısı ağacı kış dinlenme döneminde, havaların çok soğuk olmadığı zamanlarda budanır. Genç kayısı ağaçları taçsız olarak dikilir ve ilk yıllarda gövdeden çıkan yan dallara dokunulmaz, sadece kök boğazından çıkan sürgünler temizlenir.

En iyi kayısının Arabistan'da nerede yetiştiği kesin olarak belirtilmemiştir. Ancak, kayısının ana vatanının Kuzey Çin olduğu ve günümüzde Akdeniz ülkeleri ile birlikte Türkiye'de de yetiştirildiği bilinmektedir. Türkiye'de ise en kaliteli kayısının Malatya bölgesinde yetiştiği kabul edilmektedir.

Nevşehir, kayısı tatlısı ile meşhur bir tatlıya sahiptir.