Erdem

Platon'a göre erdem, ruhun düzeni ve doğasına uygun durumda olmasıdır. Platon, erdemleri sosyal sınıflara göre dört ana gruba ayırır: 1. Adalet: Tüm sınıfların sahip olması gereken erdemdir. 2. Cesaret: Koruyucu sınıfın erdemidir. 3. Ölçülülük: Özellikle çalışanların ve üreticilerin sahip olması gereken erdemdir. 4. Bilgelik: Yönetici sınıfın erdemidir. Platon'a göre erdem, aynı zamanda insanı mutlu kılan ve doğasını tamamlayan bir unsurdur.

Kötülük yapan birine iyilik yapmak, İslam'da tavsiye edilen bir davranıştır. Bu tür bir davranış, kötülüğün sonuçlarını ortadan kaldırabilir veya iyiliğe dönüştürebilir. Ancak, yapılan iyiliğin karşı tarafın karakteri ve niyetiyle uyumlu olması önemlidir; çünkü bazı durumlarda iyilik yapmak, daha fazla zarara yol açabilir. Sonuç olarak, iyilik yapmanın doğru olup olmadığı, durumun koşullarına ve kişinin niyetine bağlı olarak değişebilir.

Mudita, Sanskritçe kökenli bir kelime olup "başkalarının mutluluğu için duyulan içten sevinç" anlamına gelir. Budist felsefede önemli bir yere sahip olan mudita, kıskançlık veya rekabet duygusu olmaksızın, başkalarının iyiliklerinden samimi bir şekilde mutlu olma halini ifade eder. Mudita, dört yüce duygudan (brahmaviharas) biridir ve şefkat (karuna) ile sevgi dolu iyilik (metta) için ön koşul olarak kabul edilir.

Ahlâk-ı Muhsinî'de mutluluk, erdemli davranışlar ve güzel ahlak sahibi olmakla elde edilir. Eserde, mutluluk için gerekli görülen bazı erdemler şunlardır: ibadet; sabır; tevekkül; hayâ; iffet; adalet; affetme; hilim; şefkat ve merhamet; cömertlik ve ihsan. İslam filozoflarına göre ise mutluluk, aklın yetkinleştirilmesi ve akıl gücünün diğer iki güce, istek ve öfke gücüne hakim olmasıyla elde edilir. Ayrıca, insanın nihai mutluluğu, Allah'a yakınlaşmak ve O'nun sıfatlarını kazanmakla ilişkilidir.

Platon'un ahlak anlayışı, mutluluğun elde edilmesi amacına yöneliktir ve bu yüzden bir "mutluluk ahlakı" olarak nitelenebilir. Temel ilkeleri: Erdem: Ruhun düzeni ve doğanın gereği. Mutluluk: En yüksek iyi ve bilgi ile hazın birleşimi. Adalet: Devlette ve ruhunda uyum. Bilgelik: Erdemlerin en yükseği ve ruhun en üst kısmına denk gelen erdem.

Erdemli insan, iyi ve güzel olana yönelen, kötü ve çirkin olandan sakınan, doğruluk, güvenilirlik, cesaret gibi özelliklere sahip olan insandır. Erdemli insanın bazı özellikleri: duyarlı, samimi ve iyi yüreklidir; ölçülü ve tevazu sahibidir; nefsine hâkimdir ve Allah’ın sınırlarına riayet eder; hatalarını görüp kabul eder, bahaneler üretmez ve kendini düzeltmek için harekete geçer; eylemlerinin ahlaki sorumluluğunu üstlenir; günahlarında ısrarcı olmayıp Allah’tan bağışlanma diler. Erdemli olmak, aynı zamanda faziletli olmak anlamına gelir.

Lev Tolstoy'un "Erik Çekirdeği" kitabı, yalan söylemenin olumsuz sonuçlarını ve dürüstlük önemini vurgulayan hikayeler içerir. Kitapta yer alan "Erik Çekirdeği" adlı hikayenin özeti şu şekildedir: Vanya, daha önce hiç erik yememiştir ve annesinden gizlice bir erik alır. Kitapta ayrıca "Kedi Yavrusu", "Küçük Kız ve Mantarlar" gibi başka hikayeler de bulunmaktadır.

Maarif Modeli Erdem-Değer-Eylem Modeli, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında geliştirilen ve değerlerin eğitim-öğretim süreçlerine entegrasyonunu amaçlayan bir çerçevedir. Modelin temel unsurları: Çatı değerler: Saygı, sorumluluk ve adalet. Değerler: İnsan, aile ve toplum, çevre alanlarında sınıflandırılır. Eylemler: Her değer için belirlenmiş, kişinin değerlere uygun davranışlarını yönlendiren eylemler. Bu model, değerlerin sadece davranışsal düzeyde kazandırılmasını değil, öğrencinin gelişim evreleri boyunca birikimli ve içselleştirilebilir bir şekilde inşa edilmesini hedefler.

Farabi'nin erdemli devlet anlayışı, "El-Medinetü'l-Fazıla" (İdeal Devlet) adlı eserinde anlattığı erdemli şehir kavramına dayanır. Bu anlayışın temel özellikleri şunlardır: Mutluluğun önemi: Erdemli şehir, mutluluğun elde edilmesi amacıyla kurulmuş bir siyasi ve sosyal birliktir. Yardımlaşma ve iş bölümü: İnsanlar, ihtiyaçlarını karşılayabilmek için bir araya gelir ve her biri kendi görevini yerine getirir. Adalet ve bilgelik: Erdemli şehrin yöneticisi, felsefi bilgeliğe sahip olmalı ve adaleti sağlamalıdır. Toplumsal yapı: Devlet, organlar arası hiyerarşik bir düzenle işleyen bir organizma olarak görülür. Erdemli toplum: Erdemli şehir, alim ve erdemli kişilerin bulunduğu, toplum üyelerinin birbirine yardım ettiği bir yerdir. Farabi, erdemli olmayan şehirleri ise cahil, fasık, sapkın ve değişken olarak sınıflandırır.

Erdem ve ahlak arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Ahlak, genellikle toplumun, ailenin, dini ya da kültürel yapının belirlediği kurallar bütünüdür ve lokal ile zamana bağlıdır. Erdem ise daha evrensel bir kavramdır ve adalet, dürüstlük, cesaret, merhamet gibi değerleri kapsar. Erdem etiği, ahlaki değerleri bir kişinin ahlaki karakterine ve davranışına bağlar.

Mehmet Akif Ersoy'un "Haya Öğren" şiiri, ahlaki değerlerin önemini ve insanlıktaki hissizlikten duyulan rahatsızlığı anlatır. Şiirde, insanların duyarsızlığı eleştirilir ve bu durumdan hem insanlığın iğrenmesi hem de ürpermesi gerektiği vurgulanır. > "Beraber ağlamazsın, sonra, kör dersin, sağır dersin. Bu hissizlikten insanlık hem iğrensin, hem ürpersin! Ne ibret, yok mu, bir bilsen kızarmak bilmeyen çehren? Bırak tahsili, evladım, sen ilkin bir haya öğren!"

Erdem ve fazilet sözlükte şu anlamlara gelir: Fazilet. Erdem. Ayrıca, TDK’ya göre fazilet kelimesi “erdem ve erdemli anlayışlar bütünü” olarak tanımlanabilir.

Sinizmin (kinizmin) temel felsefesi, bireyin erdem, mutluluk ve bağımsızlığa, hiçbir değere bağlı olmadan ve tüm ihtiyaçlarından arınarak ulaşabileceğini savunmaktır. Sinizmin temel değerleri: Özgürlük ve bağımsızlık. Ahlaki ilkeler. Doğayla uyum. Sinizm, maddi değerleri ve toplumsal kuralları reddeder; bu nedenle konformizme karşı bir duruş sergiler.

İstifa etmek, çeşitli nedenlerle bir erdem olarak kabul edilebilir: Sorumluluk ve etik: İstifa, yanlışlara taviz vermemek ve yanlışa ortak olmayı reddetmek anlamına gelir. Hesap verebilirlik: Yönetici konumundaki kişiler için, sadece kendi eylemlerinin değil, kurumun genel işleyişinin sorumluluğunu almak ve bu sorumluluğu yerine getiremediğinde istifa etmek, demokrasi ahlakının bir gereğidir. Kişisel bütünlük: İstifa, verilen sözlerin tutulmaması durumunda, üstlere "Hata yapıyorsunuz, önümü tıkamayın, bırakın doğruları yapayım" demek ve onurlu bir tavır sergilemektir. Vicdani rahatlama: İstifa eden kişiler, özellikle sorumluluk aldıkları durumlarda, vicdani bir rahatlama yaşayabilirler. Bu nedenler, istifanın her durumda olumlu sonuçlar doğuracağını garanti etmez; ancak erdemli bir davranış olarak kabul edilmesinin bazı temel gerekçelerini oluşturur.

"İyilik eden iyilik bulur" atasözü ile ilgili uzun bir metin bulunamadı. Ancak, bu atasözü ile ilgili bazı bilgiler şu şekildedir: "İyilik eden iyilik bulur" atasözü, karşılıksız olarak sürekli çevresindeki insanlara iyilik yapan birinin, ileride mutlaka bunun karşılığını alacağını ifade eder. Ayrıca, bu atasözü genellikle insanların ihtiyacını gidermek için koşturan ve iyilik yapmaktan geri durmayan insanlardan bahsederken bir saygı ifadesi olarak da kullanılır. Her şeyin karşılığının muhakkak olduğu anlamına da gelen bu atasözü, "Etrafına iyilik eden, yardımda bulunan kimse, yaşadığı çevrede sevilir ve saygı duyulan biri haline gelir. Zaman içinde olur da zor durumda kalırsa ona da sevenleri iyilik yapmak için elinden geleni yapar" şeklinde de açıklanabilir.

Farabi'ye göre erdemli devlette yöneticinin bazı özellikleri: Bilgelik: Yönetici, fa'âl akılla birleşmiş bir halde olmalı ve toplumu mutluluğa ulaştıran her fiile vakıf olmalıdır. Anlama ve ifade yeteneği: Kendisine söylenen her şeyi iyi kavrayabilmeli ve zihninde bulunan bir şeyi tam bir açıklıkla ifade edebilmelidir. Hafıza: Anladığı, gördüğü, işittiği ve sezdiği her şeyi zihninde tutabilmeli, unutmamalıdır. Uyanıklık ve zeka: En ufak delili anında fark edebilmeli ve ona göre hareket edebilmelidir. Cesaret ve azim: Yapılması gereken işlerde azimli ve kararlı olmalı, korku ve zaafa düşmemelidir. Adalet ve merhamet: Adil ve mazlum dostu olmalı, zulme karşı çıkmalı ve başkalarına karşı insaflı olmalıdır. Dünyevi arzulardan uzaklık: Yemeği, içmeyi, cinsel zevkler peşinde koşmayı sevmemeli ve dünyevi amaçlar peşinde koşmamalıdır. Yüksek ruhluluk: Yüksek ruhlu olmalı, şerefi ve ululuğu sevmelidir.

Fârâbî, erdemli yaşamanın ilkesini mutluluk ve uyum kavramlarına bağlar. Fârâbî, erdemli yaşamayı şu unsurlara da bağlar: Adalet. Bilgelik. Yardımlaşma. Ölçülü davranışlar. Ayrıca, Fârâbî'ye göre, erdemli davranmak insanı sonsuz mutluluğa ulaştırır; erdemsiz davranışlar ise ruhun mutsuz olmasına yol açar.

Evet, alicenaplık bir erdemdir. Alicenaplık, yüksek karakterli, haysiyetli, cömert, faziletli, fedakâr ve iyiliksever olmayı ifade eder. Alicenaplık, sosyal ilişkileri güçlendirir, toplumsal huzuru artırır ve insanlar arasındaki bağları sağlamlaştırır.

Hoşgörü ile ilgili 3 kıtalık şiir örneği: Hoşgörü Hoşgörülü olmalıyız, Sevmeliyiz birbirimizi, Ortak olmalı sevincimiz, Hoşgörü ile olur bütün her şey. Sevgi, mutluluk, neşe, Sevelim birbirimizi, Kardeşçe, Olmalıyız iç içe. Herkes bilsin mutlak, Sevsin herkesi, Olsun barış, Dünyada. Not: Bu şiir, eodev.com sitesinde bulunan bir soruya verilen cevaptan alınmıştır.

Fârâbî'ye göre erdemli toplum, "El-Medinetü'l-Fâzıla" (Erdemli Şehir) adlı eserinde, mutluluğu gaye edinen, bu uğurda güzel fiiller icra eden, hayrı işleyen bir bilgi toplumu olarak tasvir edilir. Cahil toplum ise, Fârâbî tarafından "erdemli olmayan şehirler" olarak sınıflandırılır.