Farabi

Farabi'nin okunması önerilen bazı önemli kitapları şunlardır: "İlimlerin Sayımı" (İhsa'ül-Ulûm). "Faziletli Şehir Halkı" (El-Medinetü'l-Fazıla). "Siyaset" (Kitab-el-Cem Beyne Re'yey el-Hakimeyn). "Mantığa Giriş" (Kitab'ül-Müdhal fi'l-Mantık). "Harfler Kitabı" (Kitabu'l-Hurüf). Bu kitaplar, Farabi'nin felsefe, mantık, siyaset ve müzik alanlarındaki düşüncelerini kapsamlı bir şekilde yansıtmaktadır.

Farabi'ye "ikinci öğretmen" denmesinin sebebi, Aristoteles'in felsefesini eksiksiz ve kusursuz bir şekilde anlatmasıdır. Ortaçağ Latince metinlerde ve eserlerde “Alfarabius” ya da “Avennasar” diye bilinen Farabi, İslam felsefesinin en güçlü filozoflarındandır. İbni Haldun'a göre ise Farabi'nin ikinci öğretmen olarak kabul edilmesi mantık üzerinde yapmış olduğu çalışmalarla ilişkilidir.

Farabi'nin en güzel sözlerinden bazıları şunlardır: "Erdemlerin en büyüğü bilimdir". "İyi bir insan öldüğünde ona ağlamayın. Asıl onu kaybeden topluma ağlayın". "Sevginin kurduğu devleti adalet devam ettirir". "Önce doğruyu bilmek gerekir. Doğru bilinirse yanlış da bilinir. Önce yanlış bilinirse doğruya ulaşılamaz". "Hiçbir şey kendiliğinden yok olmaz, böyle olsaydı var olmazdı". "Uzun konuşanı kısa dinlemek gerekir". "Yalancı bilge, kalp akçe gibidir". "Düşünmek ruhun kendi kendisiyle konuşmasıdır".

"Her toplum kendi kaderini yaşar" sözü, Farabi'ye aittir.

Farabi'nin varlık hiyerarşisi şu şekilde özetlenebilir: 1. İlk Sebep (Tanrı). 2. İkinciler (es-sevânî) ve Maddeden Ayrık Akıllar (el-ukûlü’l-müfârıka). 3. Faal Akıl. 4. Nefis. 5. Suret (Form). 6. Madde (Heyûlâ). Bu hiyerarşide en üstte Tanrı, en altta ise madde bulunur.

Fârâbî'nin "nâbit" kavramı, İslam ahlâk ve siyaset düşüncesinde, erdemli şehirde yaşayan erdemsiz insanları ifade eder. Fârâbî, insanın gerçek mutluluğu elde edebilmesi için erdemli bir şehirde yaşaması gerektiğini savunur ve nâbitleri, erdemli şehrin varlığı için bir tehdit olarak görür. Fârâbî'den sonra yaşamış olan Endülüslü filozof İbn Bâcce ise "nevâbit" kelimesini, negatif anlam yükünden arındırarak kullanır.

Fârâbî'nin bilgi kuramı, bilgiyi psikolojinin bir parçası olarak görür çünkü bilgi, insan zihninde ve çeşitli psikolojik-fizyolojik süreçler içerisinde gerçekleşen bir olgudur. Fârâbî'nin bilgi kuramının bazı temel unsurları: Suret: Varlık ile düşünceyi ilişkiye sokan şey surettir. İlk bilgiler: Faal akıl tarafından insana verilen, kesin ve zorunlu olan temel hakikat önermeleridir. Akıl türleri: Fârâbî'ye göre akıl, amelî (pratik) ve nazarî (teorik) olarak ikiye ayrılır. Kesin bilgi: Fârâbî, kesin bilgiyi, "bütün zamanlarda kesin olan doğru bilgi" olarak tanımlar. Fârâbî'ye göre bilginin kesinliği, tasavvurî (kavramsal) bilgide değil, tasdikî (yargısal) bilgide söz konusudur.

Evet, Farabi'nin "Mutluluğu Kazanmak" adlı eserinin sesli kitabı bulunmaktadır. Bu sesli kitap, YouTube'da "İbn. Farabi | Mutluluğu Kazanmak | Sesli Kitap" oynatma listesinde yer almaktadır.

Farabi, ahlâkın kaynağının Tanrı olduğunu savunan filozoflardan biridir.

Kitâbu'l-Hurûf, Fârâbî tarafından yazılmış bir eserdir. Fârâbî, 870-950 yılları arasında yaşamış büyük bir Türk-İslam filozofudur.

El-Mûsîka'l-Kebîr, Fârâbî'nin müzik nazariyatına dair eseridir ve iki kitaptan oluşur. Birinci kitap, "el-Medhal ilâ sınâ'ati'l-mûsîka" adını taşır ve iki bölümden oluşur: Müzik felsefesiyle ilgili birinci kısım, makamlar, müziğin teorik ve pratik yönü, enstrümanların ortaya çıkışı gibi konuları ele alır. Akustiğe girişin yapıldığı ikinci kısım, sesin tizlik ve pestliği, uddaki doğal sesler, aralıklar ve çeşitlerini inceler. İkinci kitap, "es-Sınâa nefsühâ" olarak adlandırılır ve üç kısımdan oluşur: Birinci kısımda, sesin oluşumu, aralıklar, oktav, dörtlü, beşli gibi konular işlenir. İkinci kısımda, skalalar, dizi kuralları, îkā‘ ve türleri ele alınır. Üçüncü kısımda, ud, Bağdat tamburu, Horasan tamburu gibi müzik aletleri ve müzikal kompozisyon, seyir kuralları incelenir. Eserin değeri, daha önce yazılmış eserlerdeki müzik teorilerini sistematik bir şekilde bir araya getirmesi ve icra ile teoriyi birleştirmesidir.

Farabi'nin ideal devlet anlayışı, Platon'a benzerlik göstermektedir. Benzerlikler: Toplumun Sınıflandırılması: Her iki filozof da toplumu çalışanlar, bekçiler ve yöneticiler olarak üç sınıfa ayırır. Hiyerarşi: İdeal devlet, hiyerarşik bir yapıya sahiptir ve yöneticiler en üst mertebededir. Yöneticinin Özellikleri: Yönetici, filozof ve peygamberin erdemlerini kendinde toplar ve toplumu bu erdemlerle yönetir. Ancak, Farabi'nin ideal devleti, evrensellik ve çoğulculuk ilkelerini de içerir ve bu yönüyle Platon'dan ayrılır.

Farabi'nin en önemli eserleri arasında şunlar sayılabilir: İlimlerin Sayımı (İhsa'ül Ulûm). Erdemli Şehir (El-Medinetü'l Fâzıla). İki Filozofun Fikirlerini Birleştirme Kitabı (Kitâb-ül-Cem'i Beyne Re'yey-il-Hâkimeyn). Müzik Kitabı (Kitab-ül-Mûsîkî'l-Kebîr). Farabi'nin eserlerinin tam sayısı bilinmemekle birlikte, 43'ü mantık, 11'i metafizik, 7'si ahlak, 7'si siyaset bilimi, 17'si müzik, tıp ve sosyoloji üzerine olmak üzere 117 eser yazdığı bilinmektedir.

Farabi'nin mutluluk felsefesini dikkate alarak siyaset felsefesinin özeti şu şekilde yapılabilir: Mutluluğun Önemi: Farabi'ye göre siyaset, insanın nihai amacı olan mutluluğa ulaşmasını sağlar. Toplumsal Yaşam: İnsan, tek başına mutluluğa ulaşamaz ve bunun için başkalarının yardımına ihtiyaç duyar. Erdemli Şehir: İnsanların mutluluğa ulaşmak için yardımlaştığı şehir, erdemli bir şehirdir. Siyaset İlminin Rolü: Siyaset ilmi, gerçek mutluluğun ne olduğunu açıklar ve yönetimle ilgili bilgi verir. Farabi'ye göre, erdemli şehri kuracak ve bireysel ve toplumsal hayatı ıslah edecek kişi devlet adamıdır.

Fârâbî'ye göre bilginin kaynakları şunlardır: Duyu. Akıl. Sezgi. Fârâbî, bazı bilgilerin doğuştan geldiğini kabul etmez; ancak ilk bilgilerin Faal Akıl tarafından verildiğini düşünür.

Farabi'nin "El-Medînetü'l-Fâzıla" (İdeal Devlet) adlı eseri, genel muhtevası itibariyle iki bölümden oluşmaktadır: 1. Varlık felsefesi: Tanrı'nın varlığı, birliği, zâti ve subuti sıfatları gibi konuları içerir. 2. Siyaset felsefesi: Eserin son on iki faslında incelenir.

En büyük Fars bilim insanı olarak Birûni gösterilebilir. 973 yılında doğmuş ve 1051 yılında hayatını kaybetmiş olan Birûni, Fars gök bilimci, matematikçi ve filozof olarak tanınır. Başlıca özellikleri: Astronomi: Gök cisimlerinin hareketlerini gözlemlemiş ve hesaplamalar yapmıştır. Matematik: Trigonometrik formüller ve hesaplamalar geliştirmiş, cebir alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Coğrafya: Hindistan'ın coğrafyası, kültürü ve bilimleri hakkında detaylı bilgiler sunan "Kitab al-Hind" adlı eseri vardır. Diğer önemli Fars bilim insanları arasında Harezmi de bulunur. Harezmi, matematik, astronomi ve coğrafya alanlarında çalışmalar yapmış, cebir ve denklem hesabı üzerine önemli eserler bırakmıştır.

"Var Mısın Ki Yok Olmaktan Korkuyorsun?" kitabı, Farabi'nin hayatını, çalışmalarını ve düşüncelerini konu alır. Kitapta ele alınan bazı konular: Farabi'nin ilme olan tutkusu ve ilmi aramakla mükellef olduğu görüşü; Siyasi iradeyi reddedip kendini ilme adaması; Günde bir öğün yemekle geçinmesi; Farabi'nin sadece filozofları değil, sayısız bilim insanını da etkilemesi.

Farabi'ye göre erdemli devlette yöneticinin bazı özellikleri: Bilgelik: Yönetici, fa'âl akılla birleşmiş bir halde olmalı ve toplumu mutluluğa ulaştıran her fiile vakıf olmalıdır. Anlama ve ifade yeteneği: Kendisine söylenen her şeyi iyi kavrayabilmeli ve zihninde bulunan bir şeyi tam bir açıklıkla ifade edebilmelidir. Hafıza: Anladığı, gördüğü, işittiği ve sezdiği her şeyi zihninde tutabilmeli, unutmamalıdır. Uyanıklık ve zeka: En ufak delili anında fark edebilmeli ve ona göre hareket edebilmelidir. Cesaret ve azim: Yapılması gereken işlerde azimli ve kararlı olmalı, korku ve zaafa düşmemelidir. Adalet ve merhamet: Adil ve mazlum dostu olmalı, zulme karşı çıkmalı ve başkalarına karşı insaflı olmalıdır. Dünyevi arzulardan uzaklık: Yemeği, içmeyi, cinsel zevkler peşinde koşmayı sevmemeli ve dünyevi amaçlar peşinde koşmamalıdır. Yüksek ruhluluk: Yüksek ruhlu olmalı, şerefi ve ululuğu sevmelidir.

El-Medinetü'l-Fâzıla (İdeal Devlet ya da Fazilet Şehri), Farabi'nin ideal devleti çözümlediği ütopik kitabıdır. Kitapta bir yöneticinin erdemleri de sayılmıştır: organları tam olmalıdır; anlayışlı olmalıdır; belleği güçlü olmalıdır; akıllı ve ince görüşlü olmalıdır; güzel konuşmalıdır; öğrenmeye gönüllü olmalıdır; yiyeceğe-içeceğe ve eğlenceye tutkun olmamalıdır; doğruluğu sevmeli, yalancılıktan kaçınmalıdır; nefsini yüksek tutmalı ve kendisinden kuşkulandıracak şeylerden çekinmelidir; dindar olmalı ve dünyevi kaygılarda gözü bulunmamalıdır; adaletli olmalı ve kötülük yapmaktan çekinmelidir; işinde arzulu olmalıdır. Farabi, bu eserinde sadece siyaseti değil, aynı zamanda ahlakı, eğitimi ve hatta metafiziği bir araya getirerek kusursuz bir devlet düzeni tasvir eder.