Erdem

Kıbrıslı Zeno'nun mutluluk anlayışı, ölçülü ve doğaya uygun yaşamak temelinde şekillenir. Zeno, Stoa felsefesinin kurucusu olarak, insanın kendi bilgece kararlarıyla ve erdemli davranışlarıyla mutluluğunu inşa edebileceğini savunur.

Platon'un felsefesi, Batı düşüncesinin temellerini atan ve derin izler bırakan önemli bir felsefi sistemdir. Başlıca felsefi görüşleri şunlardır: 1. İdealar Teorisi: Platon'a göre, duyusal dünyada gördüğümüz her şey değişen ve geçici nesnelerden oluşur, ancak bu nesnelerin gerçek ve değişmez özleri İdealar dünyasında bulunur. 2. Mağara Alegorisi: "Devlet" adlı eserinde sunduğu bu alegori, insanların duyusal dünyada gördüklerinin, gerçekliğin yalnızca gölgeleri olduğunu anlatır. 3. Erdem ve Bilgi: Platon, bilginin ve erdemin ayrılmaz bir bütün olduğunu savunur; gerçek bilgiye ulaşan kişi aynı zamanda erdemli olur. 4. Devlet ve Adalet: İdeal devlet yapısını ve adalet kavramını tartışır; ona göre, adalet her bireyin kendi yeteneklerine uygun bir şekilde görev yapmasıyla sağlanır. 5. Ruh Üçlemesi: İnsan ruhunu akıl, ruh ve iştah olmak üzere üç ana bileşene ayırır ve bu bileşenlerin dengede olması bireyin erdemli ve uyumlu bir yaşam sürmesini sağlar.

Farabi'nin önemli sözleri, İslam felsefesi ve insanın ruhsal gelişimi üzerine derin bir anlayış getirmesinden kaynaklanmaktadır. İşte bazı öne çıkan sözleri: 1. "Gerçek bilgi ve erdem, insanı en yüce hayata ulaştırır". Bu söz, bireyin sürekli öğrenme ve kendini geliştirme çabasının önemini vurgular. 2. "İyi olan her şey, insanın doğasına uygundur; kötü olan her şey ise, doğal değildir". Etik değerlendirmelerimizi ve doğru seçimler yapmamız gerektiğini hatırlatır. 3. "Toplumun refahı, bireylerin iyiliği ile doğrudan ilişkilidir". Bireysel davranışlarımızın toplumsal etkisine dikkat çeker. 4. "İyi bir iletişim, düşünceleri ve duyguları anlamanın anahtarıdır". Sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturan anlayış ve empatiyi ön plana çıkarır. 5. "Mutluluk, kişinin hedeflerine ulaşmasıyla mümkündür". Hedef belirlemenin ve bunlara ulaşmanın yaşamımızdaki yerine dikkat çeker. Ayrıca, Farabi'nin "Erdemlerin en büyüğü bilimdir" sözü de, bilginin insan hayatındaki önemini vurgulayan önemli bir ifadesidir.

Fazilet kelimesi, insan yaradılışındaki bütün iyi huylar ve erdem anlamına gelir.

Erdem, ahlakın övdüğü iyilikçilik, alçak gönüllülük, yiğitlik, doğruluk gibi niteliklerin genel adıdır.

4 temel erdem, farklı kaynaklarda farklı şekillerde tanımlansa da genellikle şu şekilde kabul edilir: 1. Bilgelik (Yunanca: φρόνησις, Latince: prudentia). 2. Adalet (Yunanca: δικαιοσύνη, Latince: iustitia). 3. Cesaret (Yunanca: ανδρεία, Latince: fortitudo). 4. Ölçülülük (Yunanca: σωφροσύνη, Latince: temperantia).

Sokrates'in dört temel ilkesi şunlardır: 1. Ruhun Tanrısal Varlığı: Sokrates, insanı bedensel bir varlık olarak görmekten çok, onu ruhsal bir varlık olarak kabul eder ve ruhu, öncesiz ve sonrasız, tanrısal olana açık bir varlık olarak konumlandırır. 2. Hatırlama Kuramı: Sokrates, ölümsüz ruhun, yeryüzünde ve Hades'te her şeyi görmüş olduğunu ve bu yüzden öğrenmediği hiçbir şeyin kalmadığını ileri sürer. 3. Eleştirel Düşünme ve Sorgulama: Sokratik yöntem, soru sorma ve yanıt alma yoluyla yanlış savları ayıklamayı, kavramları mantıksal ve dilsel çözümlemelerle zayıflatıp çürütmeyi ve yeni savlar ileri sürmeyi temel alır. 4. Erdem ve Bilgi İlişkisi: Sokrates'e göre, erdem bilgi ile ilgilidir ve insanlar erdemli olmak için doğru bilgiye sahip olmalı ve bu bilgiye göre hareket etmelidir.

Aristoteles'in en önemli sözlerinden biri "Mutluluk, erdemli bir yaşam sürdürmekle elde edilir" şeklindedir.

Stoacılık, yaklaşık 2300 yıl önce Antik Yunan'da doğmuş bir felsefi akımdır ve aşağıdaki temel prensipleri savunur: 1. Erdemle Yaşamak: Stoacılar için erdem, hayatın nihai amacıdır ve iyilik, bilgelik, cesaret, adalet ve ölçülülük gibi değerler her şeyin üstündedir. 2. Doğaya Uyum: İnsanların evrenin bir parçası olduğu ve doğanın düzenine uyum sağlaması gerektiği vurgulanır. 3. Duyguların Kontrolü: Aşırı duygusal tepkilerin insanı mutsuz ettiği düşünülür, bu nedenle olaylara mantıklı ve ölçülü bir şekilde tepki vermeye çalışılır. 4. Kontrol Edilebilen ve Edilemeyen Şeylerin Ayrımı: Kendi eylemlerimiz, düşüncelerimiz ve kararlarımız üzerinde durmalı, dış dünyadaki değişkenlere karşı sakin kalmalıyız. Ayrıca, Stoacılık tek tanrı, akıl, kozmos, doğa, yazgı gibi kavramları da ele alır ve dünya yurttaşlığı idealine vurgu yapar.

Seneca, Stoacı felsefe okulunun bir temsilcisi olarak aşağıdaki görüşleri savunur: 1. Doğaya Uygun Yaşam: İnsan, doğayla uyumlu yaşamalıdır. 2. Akıl ve Erdem: İnsanı yönlendiren şeyin akıl ve erdem olması gerektiğini, hazların ise ikincil planda kalması gerektiğini savunur. 3. Özdenetim: Hırs, öfke, nefret gibi duyguların erdeme aykırı olduğunu ve yok edilmesi gerektiğini düşünür. 4. Bireysel Muhakeme: Kolektif kabullerden ziyade bireysel bir muhakemenin daha etkili bir çözüm olduğunu öne sürer. 5. Siyaset ve Devlet: Dürüst ve halkın yararına çalışan iyi siyasetçileri savunur, şehir devletlerine karşı çıkar. 6. Ölüme Hazırlık: Ölümün doğal bir süreç olduğunu ve buna hazırlıklı olunması gerektiğini belirtir.

Sokrates savunmasında aşağıdaki felsefi görüşleri savunur: 1. Erdem ve Bilgelik: Sokrates'in en önemli amacı, insanlara erdem ve bilgelik kavramlarını öğretmektir. 2. Sorgulamanın Önemi: İnsanları sorgulamaya ve düşünmeye teşvik eder, bilginin ancak sorgulama yoluyla elde edilebileceğini savunur. 3. Cehaletin Farkındalığı: Gerçek bilgelik ile cehaletin farkını ortaya koyar ve "bilmediğini bilmek" anlayışını geliştirir. 4. Ahlak ve Adalet: "Sorgulanmamış bir hayat, yaşanmaya değmez" sözüyle ahlak ve adaletin önemini vurgular. 5. Felsefenin Bağımsızlığı: Felsefenin bağımsızlığını ve bireyin özgür düşünceye sahip olmasının gerekliliğini savunur.

Konfüçyüs'e göre en büyük erdem, "insan sevgisi" (Ren) olarak kabul edilir.

İnsanın nihai gayesi, farklı felsefi yaklaşımlara göre değişiklik gösterebilir: 1. Fârâbî'ye göre: İnsanın nihai gayesi mutluluktur. 2. Aristoteles'e göre: İnsanın nihai gayesi, ruhun erdeme uygun yaşamasıdır ve bu da mutluluğu getirir. 3. İslam düşüncesinde: Kur'an'a göre, insanın nihai gayesi dünya ve ahiret huzurunu temin etmektir.

Herakles'in rezillikle erdem arasındaki seçimi, Yunan filozof Prodikos'un bir hikayesinde yer alır. Bu hikayeye göre, delikanlılık çağında olan Herakles, biri erdeme diğeri erdemsizliğe giden iki yol ayrımında bulunur. Herakles, kendi iradesiyle bu iki yoldan birini seçmek zorunda kalır ve zorluğa rağmen erdemi seçer.

Karşılık beklemeden iyilik yapmak, "ihlas" erdemidir.

Sokrates'e göre erdeme ulaşmak için bilgelik edinmek gereklidir. Sokrates'in erdem anlayışında ayrıca şu unsurlar da yer alır: Kendini bilmek: İnsan, kendi iç dünyasını ve sınırlarını tanımalıdır. Öz denetim: Herkesin kabul ettiği, mutluluk gibi reddedilemeyecek bir iç yaşantıya dayanan bir öz denetim mekanizması geliştirmek gerekir. İyi insanlarla bir arada olmak: Erdemli davranışları, erdemli insanlardan öğrenmek önemlidir. Sokrates, erdemin teorik tanımlardan çok, pratik eylemlerde ortaya çıkan bir hâl olduğunu savunur.

Aklı başında insan şu şekilde davranır: 1. Mantıkla hareket eder: Duygularıyla değil, mantığıyla karar alır ve fikirlerini hayata geçirirken akıllıca davranır. 2. Uzun uzun düşünür: Konuşmadan ve plan yapmadan önce iyice düşünüp sonra harekete geçer. 3. Erdemli ve tutarlıdır: İyi yaşama konusunda kendisine nelerin gerekli olduğunu doğru bir şekilde düşünebilir ve bu erdemleri korur. 4. Başkalarının fikirlerini dikkate alır: Empati kurar ve onların olası tepkilerini tahmin edebilir. 5. Sağduyuludur: Doğru ile yanlışı, iyi ile kötüyü ayırabilme yeteneğine sahiptir.

Atatürk'e göre en büyük erdem, "cumhuriyet"tir.

Erdemli davranışların toplumsal ilişkilere katkısı şunlardır: 1. Toplumsal Güven ve Dayanışma: Erdemli davranışlar, toplumsal güvenin artmasına katkıda bulunur ve yardımlaşma ve dayanışma kültürünü güçlendirir. 2. Adil ve Barışçıl Ortam: Adalet, dürüstlük ve saygı gibi erdemler, toplumsal çatışmaları azaltır ve barışçıl bir yaşam ortamı sağlar. 3. Empati ve Hoşgörü Kültürü: İnsanların birbirlerini anlamalarını kolaylaştırır ve farklılıklara karşı hoşgörüyü teşvik eder. 4. Ortak Değerlerin Güçlenmesi: İyi ve erdemli davranışlar, toplumdaki ortak değerlerin korunmasına ve güçlenmesine yardımcı olur, bu da toplumsal uyumu artırır. 5. Toplumsal Gelişim: Erdemli bireylerin sayısı arttıkça, toplumun genel yapısı da olumlu yönde gelişir; daha bilinçli, duyarlı ve sorumluluk sahibi bir toplum oluşur.

Erdemli olmakla ilgili bir hikaye örneği: Ahmet'in İyilik Hikayesi: Bir zamanlar küçük bir köyde yaşayan Ahmet adında erdemli bir genç vardı. Köyün yakınlarında yaşayan yaşlı bir kadın, tarlasını sürmekte zorlandığını fark etti. Ahmet'in bu iyilik dolu davranışı, köydeki diğer gençlere de örnek oldu. Bir süre sonra, köyde büyük bir kıtlık baş gösterdi. Ahmet'in bu özverili ve erdemli davranışları sayesinde, köy halkı kıtlığı atlattı ve yeniden huzura kavuştu.