Şiir

Sabahattin Kudret Aksal, herhangi bir akıma mensup olmaktan ziyade, kendine özgü bir şiir ve edebiyat anlayışı olan bir yazardır. Başlangıç Dönemi: İlk şiirlerinde Cahit Sıtkı Tarancı etkisiyle hece vezni ve uyak kullanmıştır. 1976 Sonrası: Yalınlığı elden bırakmadan dilde derinlik arayışına girmiş, Garip'ten uzaklaşıp İkinci Yeni havasına yönelmiştir. Genel Anlayışı: İnsan-doğa ilişkisine felsefe düzleminde yaklaşmış, kent insanlarının gündelik ilişkilerini ve saçmalıklarını işlemiştir.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında şiirde işlenen bazı konular: Kurtuluş Savaşı ve Atatürk devrimleri. Millî duygu ve heyecan. Kahramanlık ve yurt sevgisi. Zamana dikkat çekme. Gurbet ve Anadolu. İnkılap propagandası. Ayrıca, Nâzım Hikmet, Ahmet Arif, Fazıl Hüsnü, Cahit Külebi gibi şairler Anadolu’yu gerçekçi bir şekilde anlatmıştır.

Gazelin başlıca konusu “aşk”tır. Ancak farklı konularda yazılmış gazeller de vardır. Gazellerde ele alınan konulardan bazıları şunlardır: ayrılık; sevgi; hasret; ölüm; tabiat; şarap zevki; rindlik; tasavvuf. Ayrıca, gazeller konularına göre çeşitli isimlerle de tanımlanır: Aşka ilişkin acı, mutluluk gibi içli duyguların dile getirildiği gazeller “âşıkane”; içki, yaşama boş verme, yaşamdan zevk alma gibi konularda yazılanlara “rindane”; tasavvuf düşüncesinin hâkim olduğu gazellere sûfiyâne, ârifâne; düşünce yönü ağır basan, yol göstericiliği önde olan gazellere hikemî, hakîmâne denir.

Mehmet Âkif Ersoy'un "Çanakkale Şehitlerine" şiirinde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: Aliterasyon ve asonans: "Top tüfekten daha sık, gülle yağan mermîler" gibi ifadelerde sıkça kullanılmıştır. Betimlemeler: Savaşın dehşetini ve şehitlerin kahramanlığını detaylı bir şekilde anlatır. İmgeler ve semboller: Hilal, Türk milletini ve İslam'ı; güneş ise şehitlerin fedakarlığını ve kahramanlığını simgeler. Tekrarlar: "Ey şehîd oğlu şehîd" gibi ifadeler, duygusal etkiyi artırmak için tekrar edilmiştir. Tarihsel atıflar: Bedir Savaşı'na yapılan atıf, Çanakkale Zaferi'nin manevi büyüklüğünü vurgular. Şiir, aruz ölçüsüyle yazılmış olup, geleneksel Türk şiirinin estetik unsurlarını taşır.

Öz şiirin en güzel örneklerinden bazıları şu şairlerin eserlerinde görülebilir: Ahmet Haşim: "Merdiven" şiiri. Cahit Sıtkı Tarancı: "Desem Ki" şiiri. Ahmet Muhip Dıranas: "Fahriye Abla" şiiri. Necip Fazıl Kısakürek: İlk dönem şiirlerinde saf şiire yakın bir üslup benimsemiştir. Asaf Halet Çelebi: Mistisizmi ve soyut imgeleriyle saf şiir anlayışına modern bir boyut kazandırmıştır. Öz şiir, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve şiirin özüne, ruhuna yönelen bir akımdır. Öz şiirin en güzel örneği olarak belirli bir eser göstermek zordur, çünkü bu anlayıştaki şairler didaktik bilgiden uzak durup; bir şey öğretmeyi değil, musikiyle ya da musikinin çağrıştırdığı, uyandırdığı imgelerle insanın estetik duyarlılığını doyurmayı amaç edinirler.

Yahya Kemal Beyatlı'nın en önemli eserleri olarak genellikle "Kendi Gök Kubbemiz" ve "Eski Şiirin Rüzgârıyla" kabul edilir. "Kendi Gök Kubbemiz", modern Türk şiirinin seçkin örneklerini içerir ve tarih, kültür ile İstanbul sevgisiyle harmanlanmıştır. "Eski Şiirin Rüzgârıyla" ise klasik divan şiiri geleneğine modern dokunuşlar katan, neo-klasik yaklaşımla kaleme alınmış şiirlerin toplandığı bir eserdir.

Mehmet Âkif Ersoy'un "Bülbül" şiirinde çeşitli edebi sanatlar kullanılmıştır: Kapalı istiare: Vatan, zümrüt gibi bir vadiye benzetilmiştir. Telmih: Selahaddin-i Eyyubî, Osman Gazi, Orhan Gazi, Yıldırım Beyazıd ve Fatih Sultan Mehmed gibi tarihî şahsiyetlere atıfta bulunulmuştur. Tenasüp: Tarihî şahsiyetlerin yanı sıra, bu şahsiyetlerin sahip olduğu meziyet ve yüksek seciyeler de şiirde yer almıştır. Ayrıca, şiirde istifham (soru sorma), tezat (karşıtlık) ve kişileştirme gibi sanatlar da bulunmaktadır. Şiirin genel kompozisyonunda, ahenkli yapısı ve ritmik düzeni de dikkat çekicidir.

Çocuk şiirlerinin bazı özellikleri: Konu ve tema: Doğa, aile, arkadaşlar, günlük yaşam, macera gibi çocuklarla ilgili temalar işlenir. Dil ve anlatım: Yalın, anlaşılır ve doğal bir dil kullanılır. Ritim ve kafiye: Ritim, ölçü ve kafiye, şiirin ahenkli olmasını sağlar ve öğrenmeyi kolaylaştırır. Betimlemeler: Canlı ve çocuğun zihninde görüntü oluşturan betimlemeler bulunur. Kolaylık: Şiir, çocukların kelime hazinelerini zorlamayacak şekilde yazılır. İnteraktif unsurlar: El çırpma, hayvan sesleri, dans etme gibi unsurlar ilgiyi artırır. Duygusal etki: Çocukların duygu ve düşüncelerini çeşitli yollarla ifade etmelerine olanak tanır.

En çok okunan şiir sözü hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, bazı popüler şiir dizeleri şunlardır: Nazım Hikmet - "Seni düşünmek güzel şey". Özdemir Asaf - "Lavinya". Ahmed Arif - "Hasretinden Prangalar Eskittim". En çok okunan şiir sözleri, kişisel zevklere ve duygusal durumlara göre değişiklik gösterebilir.

"Ne Ağlarsın Benim Zülfü Siyahım" türküsünün sözleri, Erzincan yöresinden İsmail Aydın (Âşık Daimi)'e aittir.

Mesnevi'nin bazı özellikleri: Kafiye: Her beytin kendi içinde kafiyeli olması (aa, bb, cc, dd...). Konu sınırlaması: Konu sınırlaması yoktur; aşk, din, ahlak, savaş, mizah gibi çeşitli konularda yazılabilir. Yer ve zaman: Olayların geçtiği yer ve zaman belirsizdir. Olağanüstülük: Doğaüstü ve olağanüstü davranışlar içerir. Anlatım: Akıl ve mantık ölçülerini aşan olaylar masal havasında anlatılır. Beyit sayısı: Beyit sayısı sınırsızdır, binlerce beyitten oluşan mesneviler vardır. Bölümler: Genellikle besmele, dibace, tevhid, münacat, naat, miraciye, sebeb-i telif, âgâz-ı dâstan, hatime bölümlerinden oluşur. Didaktiklik: Özellikle tasavvufi ve ahlaki mesnevilerde okuyucuya öğüt verme, doğru yolu gösterme amacı vardır.

Kaside, genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılır. Kasidelerin yazılma nedenlerinden bazıları şunlardır: Mükâfat almak: Önemli mevkilerde bulunan kişileri överek onlardan "câ’ize" denilen mükâfatları almak. Tarihi ve sosyal bilgi sunmak: Yazıldıkları döneme ait tarihî ve sosyal bilgiler içermek. Uygun zamanı değerlendirmek: Padişahların tahta çıkışı, önemli bir kişinin yeni bir göreve gelişi, bayramlar, nevruzlar, düğünler gibi özel günlerde sunulmak üzere yazılmak.

Mensur ve mensur şiir arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Mensur: - Düz yazı anlamına gelir. - Ölçü ve kafiye gibi şiirsel unsurlar içermez. - Anlatım daha gerçekçi ve düzdür. 2. Mensur Şiir: - Şiir biçiminde yazılmış düz yazıdır. - Ölçü ve kafiye ile yazılır, ancak şiirin sanatsal yönü daha zayıftır. - Duygu ve hayal ön plandadır, ancak şiirdeki kadar yoğun değildir. Özetle, mensur şiir, mensurun bir alt türüdür ve şiirsel unsurlar içerirken, mensur düz yazıdır ve şiirsel unsurlar bulunmaz.

Orhan Veli Kanık'ın "Bekliyorum" şiiri, aşk ve umut temasını işler. Şiirde geçen bazı dizeler: "Bekliyorum; öyle bir havada gel ki, vazgeçmek mümkün olmasın!" "Öyle bir zamanda gel ki vazgeçmek mümkün olmasın." Şiirin tamamı, Orhan Veli Kanık'ın şiir kitaplarında yer almamakta olup, "İstanbul İçin" şiirinin "Dâvet" bölümünde bulunmaktadır.

Attila İlhan'ın "Üçüncü Şahsın Şiiri" adlı eseri, mavi ve ikinci yeni akımına aittir.

2010 yapımı Poetry (Si) filmi, Alzheimer hastalığına yakalanan 66 yaşındaki Mi-ja’nın, bir şiir kursuna katıldıktan sonra hayata farklı bir gözle bakmaya çalışmasını ve torunu Jong-wook’un karıştığı bir suçun peşine düşmesini anlatıyor. Mi-ja, kurs sırasında çevresindeki güzelliklere odaklanmaya çalışırken, torunu Jong-wook’un beş arkadaşıyla birlikte okulundan bir kıza tecavüz ettiğini öğrenir. Film, aynı zamanda kadınların erkeklere, belleğin kendini yok edişine, vicdanın kötülüğe ve sanatın bastırılmışlığa karşı direnişini de konu alıyor.

5. sınıf düzeyinde şiir türleri genellikle şu beş ana kategoriye ayrılır: 1. Lirik Şiir: Aşk, özlem, ayrılık gibi bireysel duyguların coşkulu bir dille anlatıldığı şiirlerdir. 2. Epik Şiir: Kahramanlık, yiğitlik, savaş gibi temaların coşkulu bir anlatımla işlendiği şiirlerdir. 3. Didaktik Şiir: Belli bir düşünceyi kabul ettirmek veya öğüt, bilgi vermek amacıyla yazılan öğretici şiirlerdir. 4. Pastoral Şiir: Doğa güzelliklerini, kır ve çoban yaşamını anlatan şiirlerdir. 5. Satirik Şiir: Toplum hayatındaki aksayan yönlerin, insanların çeşitli konulardaki beceriksizliklerinin ve zayıflıklarının eleştirel bir dille ele alındığı şiirlerdir. Bu türlerin yanı sıra, şiirlerin nazım biçimlerine göre de sınıflandırılması mümkündür.

Fuzûlî, Türk edebiyatında en ünlü kaside şairlerinden biridir. Diğer önemli kaside şairleri arasında Bâkî, Nef'î, Hayali Bey ve Nev'i de bulunmaktadır.

Şiir yazmaya hangi şiirle başlanacağına dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak şiir yazmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: Şiir türünü belirleme. Tema ve duyguyu netleştirme. Gözlem ve hayal gücünden yararlanma. Uygun bir biçim seçme. Dili ve imgeyi zenginleştirme. Anlam ve ritmi dengede tutma. Taslak yazma, geri dönme ve düzeltme.

Yahya Kemal Beyatlı'nın "Sessiz Gemi" şiirinde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: İstiare: "Meçhule giden gemi" ve "liman" sözleriyle ölüm ve ahiret yolculuğu betimlenmiştir. Nida: "Biçare gönüller" ifadesiyle seslenme sanatı yapılmıştır. Tezat (Karşıtlık): "Hicranlı hayatın son matemi" ifadesinde zıtlık yaratılmıştır. Ayrıca, şiirde aruz ölçüsü kullanılmış ve mesnevî nazım şekli tercih edilmiştir.