Kaside

Fuzûlî'nin Su Kasidesi'nde birçok edebî sanat bulunmaktadır. İşte bazı örnekler: Teşhis (Kişileştirme): Suyun aşık olması ve taşlara vurması. Hüsn-i Talil (Güzel Neden Bulma): Suyun serviye aşık olduğu için dibinden akması. Tezat (Karşıtlık): "Od-su", "ateş-su" gibi zıt kelimelerin kullanımı. Leff ü Neşr (Sıralama ve Tekrar): "Gam güni-karabu gice", "dil-i bimar-tıg-su" gibi ifadelerde kelimelerin belirli bir düzen içinde sıralanması. Tevriye (Çift Anlamlılık): "Tek" kelimesinin hem "bir" hem de "gibi" anlamında kullanılması. Tenasüp (Konu Birliği): "Suya vermek", "bağban", "gülzar", "gül", "su" gibi kelimeler arasındaki anlam ilgisi. Bu sanatlar, kasidenin sanatsal ve duygusal etkisini artırmaktadır.

İran edebiyatında en çok kullanılan tür hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, İran edebiyatında öne çıkan bazı edebi türler şunlardır: Gazel. Mersiye. Ayrıca, İran edebiyatı, kahramanlık şiiri, saray şiiri, mistik ve moral eserler, lirik şiirler gibi farklı türlerde de önemli eserler içermektedir.

Hürriyet Kasidesi, Tanzimat dönemi edebiyatının bir örneğidir. Ancak, kasidenin bazı özellikleri, dönemin genel edebi eğilimlerini yansıtır: Yenilik: Divan edebiyatındaki ağır ve soyut şiir anlayışına karşı, aynı nazım biçimiyle (kaside) daha sade bir üslup kullanılmıştır. Konu: Kasideler genellikle devlet ve din büyüklerini överken, Hürriyet Kasidesi'nde Osmanlı Devleti eleştirilir ve halka cesaret verilir.

Kasidenin bölümleri şunlardır: 1. Nesib (Teşbib). 2. Girizgâh. 3. Methiye. 4. Tegazzül. 5. Fahriye. 6. Dua. Ayrıca, kasidelerde sondan bir önceki beyte makta, şairin mahlasının geçtiği beyte ise taç beyit denir.

Hürriyet Kasidesi'ndeki hürriyet kavramı, başta adalet, hak, vatan sevgisi, yiğitlik, cesaret, iyilik ve yardımseverlik gibi sosyal ve aşkın soyut kavramları içerir. Şiirde hürriyet, ölümü göze alacak kadar değerli bir kavram olarak öne çıkar ve bir üst değer olarak anlam kazanır. Ayrıca, hürriyetin gerçekleşebilmesi için halkın uyanması gerektiği vurgulanır. Hürriyet Kasidesi, bu kavramın Türk edebiyatında yaygınlaştıran öncü metinlerden biridir.

Bülbül Kasidesi, Yunus Emre tarafından yazılmıştır. Kasidenin bestecisi hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Kaside, genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılır. Kasidelerin yazılma nedenlerinden bazıları şunlardır: Mükâfat almak: Önemli mevkilerde bulunan kişileri överek onlardan "câ’ize" denilen mükâfatları almak. Tarihi ve sosyal bilgi sunmak: Yazıldıkları döneme ait tarihî ve sosyal bilgiler içermek. Uygun zamanı değerlendirmek: Padişahların tahta çıkışı, önemli bir kişinin yeni bir göreve gelişi, bayramlar, nevruzlar, düğünler gibi özel günlerde sunulmak üzere yazılmak.

Fuzûlî, Türk edebiyatında en ünlü kaside şairlerinden biridir. Diğer önemli kaside şairleri arasında Bâkî, Nef'î, Hayali Bey ve Nev'i de bulunmaktadır.

Kaside, genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan bir şiir formudur. Kasidenin bazı özellikleri: Nazım birimi: Beyit. Beyit sayısı: En az 33, en fazla 99. Kafiye düzeni: aa, ba, ca, da, ea şeklinde. Bölümler: Nesib (teşbib), girizgâh, medhiye, tegazzül, fahriye, dua, makta. Türleri: Tevhid (Allah’ın birliğini anlatan), münacaat (Allah’a yakarış), naat (Hz. Muhammed’i övme), methiye (devlet büyüklerini övme), hicviye (yerme), mersiye (ölüm üzüntüsü). Kaside, Arap edebiyatında doğmuş, İran edebiyatı aracılığıyla Türk edebiyatına geçmiştir.

Kasidede kullanılan bazı söz sanatları şunlardır: Abartma. Edebi sanatlar. Ayrıca, kasidede tegazzül adı verilen, kasidenin içinde gazel söyleme bölümü de bulunur.

Kaside sözcükleri arasında şunlar yer alır: Matla: Kasidenin ilk beyti. Makta: Kasidenin son beyti. Taç Beyit: Şairin adının geçtiği beyit. Beytü’l-kasid: Kasidenin en güzel beyti. Nesib (Teşbib): Kasidenin giriş bölümü. Girizgâh: Nesib bölümünden methiye bölümüne geçişi sağlayan beyit. Tegazzül: Şairin aynı ölçü ve kafiyede gazel yazdığı bölüm. Fahriye: Şairin kendini övdüğü bölüm. Dua: Kasidenin son bölümü. Ayrıca, kasideler konularına göre de adlandırılır; örneğin, "tevhid" (Allah’ın birliğini konu alan), "münacat" (Allah’a yakarış), "naat" (Hz. Muhammed’i övme), "methiye" (övgü), "mersiye" (ölüm), "hicviyye" (eleştiri) gibi.

Gül kasidesinin yazarı XV. yüzyıl şairi Necâtî Bey’dir. Gül kasideleri yazan diğer şairler arasında Fuzûlî, Lâmi’i Çelebi ve Hayâlî de bulunmaktadır.

Gazel ve kaside arasındaki bazı farklar şunlardır: Konu: Gazeller genellikle aşk, güzellik ve içki gibi konuları işlerken, kasideler din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılır. Beyit Sayısı: Gazellerin beyit sayısı 5-15 arasında değişirken, kasidelerde bu sayı 33-99 arasında olabilir. Bölümler: Kasideler, "nesib-girizgah", "medhiye", "tegazzül", "fahriye" ve "dua" gibi bölümlerden oluşurken, gazellerde bu bölümler bulunmaz. En Güzel Beyit: Gazellerde en güzel beyte "beyt-ül gazel", kasidelerde ise "beyt-ül kaside" denir. Şairin Mahlası: Gazellerde şair mahlasını son beyitte, kasidelerde ise "taç beyit"te açıklar.

Methiye ve kaside aynı değildir, ancak methiye kasidenin bir bölümüdür. Kaside, övgü, yergi, mersiye ve betimleme yapmak amacıyla yazılan bir Divan Şiiri türüdür. Methiye bölümü, kasidelerin esas bölümüdür.

Hürriyet Kasidesi'nin Türkçesine aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: turkedebiyati.org; yksedebiyat.org; mbdincaslan.com. Ayrıca, metekin.wordpress.com sitesinde de şiirin günümüz Türkçesiyle yazılmış hâli bulunmaktadır.

Adem Kasidesi'nin günümüz Türkçesine çevrilmesi, eserin daha geniş bir okuyucu kitlesi tarafından anlaşılmasını sağlamak amacıyla yapılmıştır. Ancak, Adem Kasidesi'nin özellikle kim tarafından çevrildiği bilgisine ulaşılamamıştır. Bazı kaynaklar: Sabah gazetesinde Adem Kasidesi'nin günümüz Türkçesine çevrilmiş hali yer almaktadır. Turkedebiyati.org sitesinde de kasidenin günümüz Türkçesine çevrilmiş beyitlerine erişilebilir.

Güneş Kasidesi'nin konusu, dönemin padişahı Fatih Sultan Mehmet'i övmektir. Kasidede güneş, bir hükümdar olarak düşünülmüş ve güneşin hükümdarlık özellikleri tasvir edilmiştir.

Kaside, divan edebiyatı nazım biçimidir. Divan edebiyatında şiirlerin bir “başlığı” yoktur. Kasideler, birini övmek ve yermek amacıyla yazılan şiirlerdir.

Divan şiirinde kaside, genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan bir şiir formudur. Kasidenin bazı türleri: Tevhid: Allah’ın birliğini konu alan kasidelerdir. Münacat: Allah’a yakarış ve dua içeren kasidelerdir. Naat: Hz. Muhammed, dört halife ve on iki imam için yazılan kasidelerdir. Methiye: Övgü temalı kasidelerdir. Mersiye: Ölüm konulu kasidelerdir. Hicviyye: Eleştiri ve yergi içeren kasidelerdir. Kasideler, ayrıca nesib bölümünde işlenen konuya veya rediflerine göre de adlandırılabilir. Kasidenin bazı bölümleri: Nesib (Teşbib): Kasidenin başlangıç bölümüdür. Girizgâh: Övgüye geçiş yapılan bölümdür. Medhiye: Övülmek istenen kişinin yüceltildiği ana bölümdür. Tegazzül: Kasidenin içinde yer alan gazel bölümüdür. Fahriye: Şairin kendini övdüğü bölümdür. Dua: Övülen kişiye ve Allah’a dua edilen bölümdür.

Edebiyatta makta beyti, gazel veya kasidelerin son beyti anlamına gelir. Bu beyit, aynı zamanda şairin adının veya mahlasının geçtiği yer olduğu için "mahlas beyti" olarak da adlandırılır. Ayrıca, bir şiirin en güzel beyti olarak kabul edildiğinde "Hüsn-i Makta" terimi kullanılır.