Servet-iFünun

Servet-i Fünun dönemi, 1896-1901 yılları arasında, II. Abdülhamid döneminde, Servet-i Fünun adlı derginin çevresinde toplanan sanatçıların Batı etkisinde geliştirdikleri bir edebiyat hareketidir. Özellikleri: Sanat, sanat içindir ilkesine bağlı kalınmıştır. Aruz ölçüsü başarıyla kullanılmış, hece ölçüsü sadece Tevfik Fikret'in "Şermin" adlı eserinde yer almıştır. Konu bütünlüğüne önem verilmiş, uzak ülkelere gitme hayali işlenmiştir. Şiir, nesre yaklaştırılmış, realizm ve natüralizm akımları benimsenmiştir. Arapça ve Farsça tamlamalar sıkça kullanılmıştır. Siyasi konulardan uzak durulmuştur. Temsilcileri: Tevfik Fikret; Cenap Şahabettin; Halit Ziya Uşaklıgil; Mehmet Rauf. Dağılışı: 1901 yılında Hüseyin Cahit Yalçın'ın çevirdiği bir makale nedeniyle dergi kapatılmış, topluluk dağılmıştır.

Servet-i Fünun döneminde işlenen bazı konular: Bireysel temalar: Aşk, doğa görüntüleri, karamsarlık, düş kırıklıkları ve ölüm. Toplumsal konular: Dergi kapatıldıktan sonra yoksulluk, dilencilik gibi toplumsal meseleler de işlenmiştir. Günlük yaşam: Günlük yaşamdan kesitler. Eserlerde genellikle İstanbul'da geçen olaylar ve üst sınıf, tahsilli kişiler işlenmiştir.

Ahmet Mithat Efendi, Servet-i Fünun edebiyatçılarını dekadan olarak nitelendirmiştir. Bu eleştirinin sebebi, Servet-i Fünun yazarlarının yazılarında çok fazla yabancı kelime kullanmaları ve Osmanlıcanın yapısını bozmalarıdır.

Ahmet Mithat Efendi, Servet-i Fünun sanatçılarının dilini anlaşılmaz bulduğu için onlara "dekadan" demiştir. Ahmet Mithat, 1897 yılında Sabah gazetesinde yayımlanan "Dekadanlar" başlıklı yazısında, bu sanatçıların Fransızca düşünüp Türkçe yazdıklarını ve bu yüzden taklit bir edebiyat oluşturduklarını iddia etmiştir. "Dekadan" kelimesi, Fransızca "decadence" kelimesinden gelir ve "düşkünleşmiş" anlamına gelir.

Halid Ziya Uşaklıgil, Türk edebiyatı için önemli bir yazardır çünkü: Batılı anlamda ilk romanları kaleme almıştır. Türk romanına dil ve üslup kazandırmıştır. Realizm ve sembolizm akımlarının temsilcilerindendir. Edebiyat-ı Cedide topluluğunun en önemli isimlerindendir. Eserlerinde aşk, modernleşme, batılılaşma gibi temaları işlemiştir. Altmış yıllık yazı hayatında birçok eser vermiştir. Uşaklıgil'in önemli eserlerinden bazıları şunlardır: Mai ve Siyah (1899); Aşk-ı Memnu (1925); Nemide (1890); Kırık Hayatlar (1911).

Servet-i Fünun dergisinin önemli olmasının bazı nedenleri: Edebî topluluk merkezi: Aynı adı taşıyan Edebiyât-ı Cedîde topluluğunun yayın organı olmuş ve bu topluluğun eserlerini yayımlamıştır. Uzun süreli yayın: 1891-1944 yılları arasında, birçok kesinti olsa da, uzun süre yayımlanmıştır. Etkisi: Türk edebiyatının modernleşmesinde önemli bir rol oynamış, Batı edebiyatından çevirilere yer vererek Osmanlı aydınlarını dünya edebiyatıyla tanıştırmıştır. Yeni isimler: Türk edebiyatına birçok yeni isim kazandırmıştır. Edebî anlayış: "Sanat için sanat" ilkesini benimsemiş, sembolizm ve parnasizm etkisinde eserler yayımlamıştır. Edebî okul: Tevfik Fikret'in editörlüğü döneminde, dönemin en yetenekli genç yazarlarını ve şairlerini bir araya getirerek bir edebi okul işlevi görmüştür.

Attila İlhan'ın "Üçüncü Şahsın Şiiri" adlı eseri, mavi ve ikinci yeni akımına aittir.

Halid Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünûn ve Cumhuriyet dönemi yazarıdır. Servet-i Fünûn dönemi: 1893'e kadar olan ilk döneminde "Mehmed Halid" ve "Halit" imzalarını kullanmıştır. Cumhuriyet dönemi: 1930'larda yazı hayatına büyük bir canlılıkla dönmüş, Cumhuriyet ve Son Posta gazetelerinde yazılar yayımlamıştır.

Servet-i Fünun döneminde öne çıkan yazı türleri: Şiir: Parnasizm ve sembolizm etkisinde, ağır ve süslü bir dil kullanılarak yazılmıştır. Roman ve Hikaye: Realizm ve naturalizm etkisi altında, teknik bakımdan sağlam eserler verilmiştir. Mensur Şiir: "Mensur şiir" türü bu dönemde yaygınlaşmıştır. Edebi Tenkit: Eleştiri, anı, gezi yazısı, mizah, hiciv ve fıkra türünde eserler verilmiştir. Tiyatro: Teknik bakımdan başarılı tiyatro denemeleri yapılmıştır, ancak dönem koşulları nedeniyle beklenen ölçüde eser verilememiştir. Öğretici Metinler: Edebiyat tarihi ve felsefe alanında çalışma yoktur, ancak öğretici metinler genellikle edebi tenkit ve anı türünde yoğunlaşmıştır.

11. sınıf edebiyatında Servet-i Fünun Dönemi, sanat için sanat anlayışına aittir. Bu dönemde ayrıca parnasizm ve sembolizm akımlarından etkilenilmiştir. Parnasizm: Duygu yerine dış dünyaya önem verilen bu akımda sanat için sanat anlayışı hakimdir. Sembolizm: Ahenge önem verilen bu akımda anlam kapalı olduğu için söz sanatları ile birlikte ağır bir dil kullanılmıştır.

Ferdi ve Şürekası, Servet-i Fünûn edebiyatı akımına aittir. Bu eser, 1892 yılında Hizmet gazetesinde tefrika edilmiş ve 1895 yılında kitap haline getirilmiştir.

Serveti Fünun (Edebiyat-ı Cedide) döneminin bazı şairleri: Tevfik Fikret; Cenap Şahabettin; Hüseyin Siret Özsever; Mehmet Rauf; Ahmet Haşim; Süleyman Nazif; Ali Ekrem Bolayır; Faik Ali Ozansoy; İsmail Safa.

Haluk'un Amentüsü, Tevfik Fikret'in bir şiiri olup, belirli bir edebi akıma dahil edilmekten ziyade, yenilikçi ve aykırı bir düşünce yapısı sergiler. Şiirde, beynelmilelcilik fikri yüceltilir ve insan olmak için "Toprak vatanım, nev-i beşer milletim" denmesinin gerekliliği vurgulanır. Bu nedenle, Haluk'un Amentüsü, belirli bir akımla sınırlanmaktan ziyade, Tevfik Fikret'in kişisel düşünceleri ve II. Meşrutiyet sonrası fikirleriyle ilişkilendirilir.

Servet-i Fünun dönemi, Türk edebiyatında önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir ve birkaç açıdan büyük önem taşır: Batılılaşma etkisi: Batı kültürü ve edebiyatıyla yoğrulmuş bir dönemdir; Batılı edebiyat tarzlarını ve temalarını Osmanlı edebiyatına entegre etmeye çalışmıştır. Sanat ve estetik odaklılık: Şairler, estetik ve sanatsal meselelere büyük önem vermiş, şiirde estetik değeri yükseltmiş ve sanatın kendi başına bir amaç olduğunu savunmuşlardır. Eleştirel ve realist yaklaşım: Yazarlar, toplumsal sorunları eleştirel bir bakış açısıyla incelemiş ve daha gerçekçi bir edebiyat anlayışını benimsemişlerdir. Modernizmin başlangıcı: Türk edebiyatında modernizmin başlangıcı olarak kabul edilir ve birçok yazar ve şair üzerinde derin bir etki bırakmıştır. Derginin rolü: Servet-i Fünun dergisi, dönemin en uzun soluklu ve etkili yayınlarından biri olmuş, Batı edebiyatından çevirilere yer vererek Osmanlı aydınlarını dünya edebiyatıyla tanıştırmıştır.

Necip Fazıl Kısakürek'in "Beklenen" şiiri, sembolizm ve empresyonizm gibi akımların etkisi altında yazılmıştır. Şiirin duygusal yoğunluğu ve derinliği, bu akımların izlerini taşır.

Servet-i Fünun döneminde yazılan bazı eserler: Şiir: Tevfik Fikret - Rübab-ı Şikeste, Haluk'un Defteri, Rübabın Cevabı, Şermin, Tarih-i Kadim. Cenap Şahabettin - Tâmât, Körebe. Roman: Halit Ziya Uşaklıgil - Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Sefile. Mehmet Rauf - Afife, Güzel Eleni, Meyl-i Dil, Bir Sefilenin Evrak-ı Metrukesi, Sevda-yı Sermedi. Öykü: Halit Ziya Uşaklıgil - Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Küçük Fıkralar, Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet. Anı: Halit Ziya Uşaklıgil - Kırk Yıl, Bir Acı Hikaye, Saray ve Ötesi. Tiyatro: Cenap Şahabettin - Körebe. Diğer: Hüseyin Cahit Yalçın - Kadın Pençesi, Üç Hikaye, Şıpsevdi.

Servet-i Fünun döneminde grup oluşturan bazı sanatçılar şunlardır: Şairler: Tevfik Fikret; Cenap Şahabettin; Hüseyin Siret Özsever; Süleyman Nazif; Ali Ekrem Bolayır; Hüseyin Suat Yalçın. Yazarlar: Halit Ziya Uşaklıgil; Hüseyin Cahit Yalçın; Ahmet Hikmet Müftüoğlu; Mehmet Rauf. Bu sanatçılar, Recaizade Mahmut Ekrem'in etkisiyle Servet-i Fünun dergisi etrafında toplanmış ve "Edebiyat-ı Cedîde" olarak da bilinen Servet-i Fünun edebiyat topluluğunu oluşturmuşlardır.

Servet-i Fünun döneminde iki şiir anlayışı: 1. Sanat için sanat anlayışı: Bu anlayışa göre sanatçılar, toplumu eğitmek yerine sanat yapmayı ve güzelliği yansıtmayı amaçlamışlardır. 2. Toplumsal eleştiri: Tevfik Fikret, şiirini toplumsal eleştiriye yönlendirmiştir. Etkilenilen akımlar: Parnasizm ve sembolizm akımlarından etkilenilmiştir. Nazım biçimleri: Sone, terzarima gibi Batı edebiyatına özgü nazım biçimleri kullanılmıştır. Dil ve üslup: Son derece süslü ve sanatlı bir dil kullanılmıştır.

11. sınıf edebiyat serveti fünun şiiri, biçim ve içerik özelliklerine göre iki ana kategoriye ayrılabilir: 1. Biçim Özellikleri: Nazım Birimi: En küçük nazım birimi dizedir. Ölçü: Temel ölçü aruzdur, hece ölçüsü sadece Tevfik Fikret'in çocuk şiirlerinde kullanılmıştır. Uyak Türü: Göz için değil, kulak için uyak anlayışı benimsenmiştir. Nazım Şekilleri: Divan edebiyatı nazım şekilleri terk edilmiş, Batı edebiyatının "sone", "terzarima" gibi nazım türleri ile serbest müstezat ve karma nazım biçimleri kullanılmıştır. 2. İçerik Özellikleri: İlke: "Sanat için sanat" ilkesi benimsenmiştir. Konu: Günlük yaşam, aşk, doğa görüntüleri, karamsarlık, düş kırıklıkları, ölüm gibi konular işlenmiştir. Etkiler: Parnasizm ve sembolizm akımlarının etkisi görülür. Toplumsallık: Siyasal ortamın etkisiyle toplumsal konular ele alınmamıştır, sadece Tevfik Fikret sosyal içerikli şiirler yazmıştır.

Nesir ustalarından bazıları şunlardır: Halid Ziya Uşaklıgil. Sinan Paşa. Riyâzî. Kafzâde Fâizî. Evliya Çelebi. Cenap Şahabettin.