Servet-iFünun

Servet-i Fünun dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde, 1896 ile 1901 yılları arasında etkin olan bir edebi akımdır. Bu dönemde, Batı tarzında roman ve hikaye türleri öne çıkmış, sanat toplumdan bağımsız olarak bir değer taşımıştır. Temel özellikleri: - Realizm ve Naturalizm: Eserlerde gerçek hayattan kesitler sunulmuştur. - Bireysel duygular ve içsel çatışmalar: Karakterlerin duygusal durumları ve psikolojik derinlikleri öne çıkarılmıştır. - Estetik kaygılar: Dil ve üslup, akıcı ve sade olmasının yanı sıra estetik kaygılarla zenginleştirilmiştir. - Toplumsal eleştiriler: Osmanlı toplumunun geri kalmışlıkları, kadın-erkek eşitsizliği ve sosyal adaletsizlikler eleştirilmiştir.

Servet-i Fünun döneminde işlenen konular şunlardır: 1. Sosyal yaşam: Romanlar genellikle İstanbul'daki sosyete tabakasında geçer ve toplumsal hayatın çeşitli yönleri betimlenir. 2. Psikolojik durumlar: İnsanların ruhsal halleri detaylı bir şekilde ele alınır ve ruh analizi yapılır. 3. Gerçek hayattan esinlenen olaylar: Gerçek hayatta yaşanmış olaylara sıkça yer verilir. 4. Aşk ve ilişkiler: Düş kırıklığı, acı, üzüntü ve karşılıksız aşklar, öykü ve romanda ele alınan temalardan bazılarıdır. 5. Batılılaşma çabaları: Romanda sıklıkla Batılılaşma konusu işlenir ve edebiyatçıların Batılı ülkelerdeki örnekleri takip etme çabaları betimlenir. 6. İç çatışmalar: Karakterlerin içinde bulunduğu çatışmalar, özellikle psikolojik açıdan ele alınır. 7. Dinî konular: Romanlarda zaman zaman dinî konular da ele alınır. 8. Hayatın anlamı: Bazı romanlarda hayatın anlamı ve insanın varoluşu gibi konular işlenir.

Ahmet Mithat Efendi, Servet-i Fünun edebiyatçılarını dekadan olarak nitelendirmiştir. Bu eleştirinin sebebi, Servet-i Fünun yazarlarının yazılarında çok fazla yabancı kelime kullanmaları ve Osmanlıcanın yapısını bozmalarıdır.

Ahmet Mithat Efendi, Servet-i Fünun sanatçılarının dilini anlaşılmaz bulduğu için onlara "dekadan" demiştir. Ahmet Mithat, 1897 yılında Sabah gazetesinde yayımlanan "Dekadanlar" başlıklı yazısında, bu sanatçıların Fransızca düşünüp Türkçe yazdıklarını ve bu yüzden taklit bir edebiyat oluşturduklarını iddia etmiştir. "Dekadan" kelimesi, Fransızca "decadence" kelimesinden gelir ve "düşkünleşmiş" anlamına gelir.

Halid-Ziya Uşaklıgil, Türk edebiyatı için önemli bir yazardır çünkü: 1. Servet-i Fünun edebiyatının en büyük nesir ustasıdır ve modern Türk romanının batılı bir kimlik kazanmasında önemli katkısı olmuştur. 2. İlk büyük Türk romanı olarak kabul edilen "Aşk-ı Memnu"nun yazarıdır. 3. Hikaye türünün ilk gerçek temsilcisi olarak tanınır. 4. Anı türünde Türk edebiyatında en çok eser veren yazarlardan biridir. 5. Osmanlı İmparatorluğu'nda Sultan Mehmed Reşad döneminde baş mabeyinci ve Meclis-î Âyan üyesi olarak görev yapmıştır.

Servet-i Fünun dönemi, Türk edebiyatı açısından önemli bir adımdır çünkü Batılı anlamda edebi formların yaygınlaşması ve bireysel duyguların derinlemesine incelenmesi gibi yenilikler getirmiştir. Bu dönemin önemli olmasının bazı nedenleri şunlardır: 1. Roman ve hikaye türünün gelişimi: Servet-i Fünun, Tanzimat döneminde başlayan roman yazma geleneğinin klasik oluşturacak şekilde oturmasına ve modern hikaye türünün olgunlaşmasına katkıda bulunmuştur. 2. Sanat anlayışı: "Sanat için sanat" anlayışını benimsemesi, edebiyatı toplumsal bir misyondan uzaklaştırarak estetik bir değer taşıyan bir sanat dalı olarak görmesini sağlamıştır. 3. Edebi akımlar: Fransız edebiyatından Realizm, Naturalizm, Parnasizm ve Sembolizm gibi akımların etkisiyle eserler verilmesi, edebiyatın çeşitlenmesini ve zenginleşmesini sağlamıştır. 4. Dil ve üslup: Arapça ve Farsça kelimelerin sıkça kullanıldığı ağır ve süslü bir dil kullanımı, şiir ve düz yazıda yeni nazım şekillerinin ortaya atılmasını sağlamıştır.

Üçüncü Şahsın Şiiri, Servet-i Fünun Edebiyatı akımından etkilenmiştir.

Halid Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünun ve Cumhuriyet dönemi yazarıdır.

Servet-i Fünun döneminde yazı türleri şunlardır: 1. Eleştiri (Tenkit): Bu dönemde eleştiri, en çok işlenen yazı türüdür. 2. Gezi Yazısı: Seyahat özgürlüğünün kısıtlı olması nedeniyle, bireysel konular ve uzak ülkelerin yaşamı üzerine gezi yazıları yazılmıştır. 3. Anı (Hatıra): Sanatçılar, yaşadıkları dönemi tüm yönleriyle yansıttıkları anı türünde başarılı eserler vermişlerdir. 4. Makale: Batı edebiyatının tanıtılması ve edebi anlayışın açıklanması amacıyla makaleler yazılmıştır. 5. Mensur Şiir: Düz yazıda şiirsel bir söyleyiş olarak adlandırılan mensur şiir, bu dönemde yaygınlaşmıştır.

“Ferdi ve Şürekası” romanı, Servet-i Fünun edebiyatı akımına aittir.

11. sınıf edebiyatında Servet-i Fünun Dönemi, sanat için sanat anlayışına aittir. Bu dönemde ayrıca parnasizm ve sembolizm akımlarından etkilenilmiştir. Parnasizm: Duygu yerine dış dünyaya önem verilen bu akımda sanat için sanat anlayışı hakimdir. Sembolizm: Ahenge önem verilen bu akımda anlam kapalı olduğu için söz sanatları ile birlikte ağır bir dil kullanılmıştır.

Haluk'un Amentüsü, Tevfik Fikret tarafından kaleme alınmış olup, Servet-i Fünun edebiyatı akımına aittir.

Servet-i Fünun dönemi şairleri şunlardır: 1. Tevfik Fikret. 2. Cenap Şahabettin. 3. Hüseyin Suat Yalçın. 4. Süleyman Nazif. 5. Ali Ekrem Bolayır. 6. Faik Ali Ozansoy. 7. Hüseyin Siret Özsever. Ayrıca, bu dönemde şiir yazan diğer önemli şairler arasında Celal Sahir Erozan da bulunmaktadır.

Servet-i Fünun dönemi, Türk edebiyatının yenilenme sürecinde önemli bir aşama olması nedeniyle büyük bir öneme sahiptir. Bu dönemde yaşanan bazı gelişmeler şunlardır: Roman ve şiirde yenilik: Tanzimat döneminde başlayan roman yazma geleneği olgunlaşmış, yeni nazım şekilleri ortaya atılmıştır. Estetik anlayışın yükselmesi: Edebiyatta estetik değerlerin ve sanatsal ifadenin ön plana çıkması, Türk edebiyatının daha Avrupai bir nitelik kazanması sağlanmıştır. Eğitim ve aydınların rolü: Galatasaray Lisesi ve Darülfünun gibi önemli okullarda eğitim veren aydınlar, kendi düşüncelerini öğrencilere aktararak edebiyatın gelişimine katkıda bulunmuşlardır. Ayrıca, Servet-i Fünun dönemi, Tanzimat'la başlayan çağdaşlaşma sürecinin en olgun seviyesine ulaşması açısından da dikkate değerdir.

"Beklenen" şiiri, Ahmet Haşim tarafından yazıldığı için Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati edebi topluluklarının akımına aittir.

Servet-i Fünun döneminde yazılan bazı önemli eserler şunlardır: Şiir: - Tevfik Fikret: "Rübab-ı Şikeste", "Şermin", "Rübabın Cevabı", "Haluk’un Defteri". - Cenap Şahabettin: "Tamat". - Süleyman Nazif: "Gizli Figanlar". Roman: - Halit Ziya Uşaklıgil: "Mai ve Siyah", "Aşk-ı Memnu", "Kırık Hayatlar". - Mehmet Rauf: "Eylül", "Genç Kız Kalbi", "Ferda-yı Garam". Anı (Hatıra): - Halit Ziya Uşaklıgil: "Kırk Yıl", "Saray ve Ötesi". Gezi Yazısı: - Cenap Şahabettin: "Hac Yolunda", "Avrupa Mektupları". Tenkit (Eleştiri): - Hüseyin Cahit Yalçın: "Siyasi Anılar", "Edebiyat Anıları".

Servet-i Fünun döneminde grup oluşturan bazı sanatçılar şunlardır: Şairler: Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Mahmud Celaleddin Paşa, Hüseyin Cahit Yalçın. Yazarlar: Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Ali Ekrem Bolayır, Ziya Gökalp, Süleyman Nazif. Bu sanatçılar, Servet-i Fünun dergisinin çevresinde toplanarak Batılı edebiyat akımlarından etkilenmiş ve Türk edebiyatında bir modernleşme süreci başlatmışlardır.

Servet-i Fünun döneminde iki şiir anlayışı şu şekilde özetlenebilir: 1. Bireysel Şiir Anlayışı: Bu anlayışa göre, şiirde şekil ve üslup endişesiyle aşırı derecede ilgilenilmiş, aşk, tabiat, hayal ve sanat gibi konular işlenmiştir. 2. Toplumsal Şiir Anlayışı: Bu anlayışın temsilcisi olan Tevfik Fikret, bireysel şiir yazdığı ilk döneminden sonra toplumcu şiirler yazmaya başlamıştır.

11. sınıf edebiyat serveti fünun şiiri, biçim ve içerik özelliklerine göre iki ana kategoriye ayrılabilir: 1. Biçim Özellikleri: Nazım Birimi: En küçük nazım birimi dizedir. Ölçü: Temel ölçü aruzdur, hece ölçüsü sadece Tevfik Fikret'in çocuk şiirlerinde kullanılmıştır. Uyak Türü: Göz için değil, kulak için uyak anlayışı benimsenmiştir. Nazım Şekilleri: Divan edebiyatı nazım şekilleri terk edilmiş, Batı edebiyatının "sone", "terzarima" gibi nazım türleri ile serbest müstezat ve karma nazım biçimleri kullanılmıştır. 2. İçerik Özellikleri: İlke: "Sanat için sanat" ilkesi benimsenmiştir. Konu: Günlük yaşam, aşk, doğa görüntüleri, karamsarlık, düş kırıklıkları, ölüm gibi konular işlenmiştir. Etkiler: Parnasizm ve sembolizm akımlarının etkisi görülür. Toplumsallık: Siyasal ortamın etkisiyle toplumsal konular ele alınmamıştır, sadece Tevfik Fikret sosyal içerikli şiirler yazmıştır.

Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünun edebiyatının en büyük nesir ustası olarak kabul edilir.