Mesnevi

İran edebiyatında en çok kullanılan tür, mesnevi ve kaside olarak kabul edilir.

Sünbülzade Vehbi Efendi'nin edebi kişiliği şu özelliklerle tanımlanabilir: 1. Mesnevi Yazarı: Daha çok mesnevi türündeki eserleriyle tanınır. 2. Dil ve Anlatım: Kolay söyleyen, sağlam ve kuvvetli bir dili vardır. 3. Taklitçilik: Kasidelerinde Nefi'yi, gazellerinde Baki ve Nabi'yi taklit etmiştir. 4. Yerel Unsurlar: Şiirlerinde yerel temaları ve gündelik hayatta sıkça kullanılan atasözleri ile deyimleri harmanlamıştır. 5. Didaktik Eserler: "Lutfiyye" adlı eseri, bir nasihatname olarak dikkat çeker ve didaktik yönünü gösterir. 6. Eleştiriler: Bazı eleştirmenler tarafından lirizmden uzak, düz ve kuru bir anlatım tarzı benimsediği için eleştirilmiştir.

Sünbülzade Vehbi'nin en önemli eseri, "Şevk-Engiz" adlı mesnevisidir.

"Mesneviden ders aldım" ifadesi, genellikle Mevlana Celaleddin Rumi'nin "Mesnevi" adlı eserinden ruhsal, ahlaki veya manevi öğretiler edinildiğini anlatmak ister. Bu, kişinin Mesnevi'deki öyküler, öğütler ve mistik anlatımlar aracılığıyla yaşam hakkında derinlemesine düşündüğünü ve bu eserden çeşitli dersler çıkardığını ifade eder.

Evet, "Harnâme" bir mesnevi türüdür.

İskendername, Ahmedi tarafından 1390 yılında yazılmış, Büyük İskender'in hayatını konu alan bir mesnevidir. Eserde, İskender'in efsaneleşmiş yaşamı anlatılırken din, tasavvuf, ahlak, felsefe, tarih, coğrafya, tıp gibi çeşitli konularda bilgiler verilir. İskendername'nin en önemli bölümlerinden biri, "Dâstân-ı Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osmân" başlıklı kısımdır ve bu bölümde Osmanlı tarihine kadar olan tüm devletler ve insanlık tarihi özet olarak aktarılır.

Mesnevi ve divan edebiyatı arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Mesnevi: Aruzun kısa kalıplarıyla yazılan, beyitlerle oluşturulan ve her beyitin kendi arasında kafiyeli olduğu bir nazım biçimidir. 2. Divan Edebiyatı: Genel olarak şiir ve nazım şekillerini içeren, divan şairlerinin eser verdiği edebiyat türüdür. Özetle, mesnevi belirli bir nazım şekli iken, divan edebiyatı daha geniş bir edebi geleneği ifade eder.

Gülistan, Sadi-i Şirazi'nin eseri, ahlaki ve hikmetli mesajlar içeren bir mesnevi olarak, günlük hayatta karşılaşılabilecek olayları ele alır. Eserde anlatılan konular arasında: - Sultanların adetleri; - Dervişlerin ahlakı; - Kanaatin fazileti; - Susmanın faydaları; - Aşk ve gençlik; - Güçsüzlük ve ihtiyarlık; - Terbiyenin önemi; - Sohbet adabı. Bu hikayeler, hikayelerin sonunda yer alan hikmetli sözlerle bağlanır ve okuyucuya değerli dersler sunar.

Mesnevi türünün özellikleri şunlardır: 1. Biçimsel Yapı: Mesnevi, genellikle iki dizeden oluşan beyitlerden meydana gelir ve beyitler arasında iç uyum ve ahenk bulunur. 2. Ölçü: Mesneviler, genellikle 12’li hece ölçüsüyle yazılırken, bazı örneklerde aruz ölçüsü de kullanılır. 3. Nazım Birliği: Her beyit, konuyla bütünleşmiş ve bir hikaye akışı oluşturacak şekilde düzenlenmiştir. 4. Kafiye: Mesnevilerde her beyit kendi arasında kafiyelidir, kafiye şeması aa, bb, cc, dd şeklindedir. 5. Konu Çeşitliliği: Mesnevi, tasavvuf, ahlak, aşk, insan ilişkileri, doğa ve sosyal hayat gibi çeşitli konuları işler. 6. Masal Havası: Olaylar, akıl ve mantık ölçülerini aşan bir şekilde masal havasında anlatılır, yer ve zaman kavramları belirsizdir. 7. Bölümler: Klasik düzende bir mesnevi; tevhid, münacat, naat, miraciye, eserin sunulacağı büyüğe övgü gibi bölümlerden oluşur.

Mesnevi'nin en ünlüsü, İranlı şair Mevlana Celaleddin-i Rumi'nin yazdığı "Mesnevi-i Ma'nevî" adlı eserdir.

Mesnevide aşk anlatılmasının birkaç nedeni vardır: 1. Tasavvufi Öğretiler: Mesnevi, özellikle Mevlana Celaleddin-i Rumi'nin eserinde, tasavvufi öğretileri işlemek için kullanılır ve aşk, bu öğretilerin temel taşlarından biridir. 2. İnsan Ruhunun Arayışı: Aşk, insanın manevi yolculuğunu ve ruhsal dönüşümünü anlatmak için bir araç olarak kullanılır. 3. Ahlaki ve Didaktik Amaçlar: Mesnevi, ahlaki dersler vermek ve toplumsal değerleri vurgulamak için aşk temalı hikayeler anlatır.

Rebabnâme, Sultan Veled tarafından yazılmış, tasavvuf konularını işleyen bir mesnevidir. Eserde anlatılan ana konular şunlardır: 1. Mevlâna ve Mevlevilik: Sultan Veled, eserinde babası Mevlâna Celaleddin’in görüşlerini ve Mevlevîliğin ilkelerini yeniden yorumlamış ve bu konulara yer vermiştir. 2. Tasavvuf Yolu: Tasavvuf yolunu seçenlerin öğrenmesi gereken ön bilgiler ve iki yüze yakın soru ve cevapları içermektedir. 3. Dinî ve Ahlakî Öğütler: Eserde, insanların Hak Teâlâ’nın emrine ve elçisinin sünnetine uygun olarak yaşamaları için öğütler verilmiştir. 4. Çeşitli Dillerdeki Beyitler: Rebabnâme’de 162 Türkçe, 36 Arapça ve 22 Rumca beyit bulunmaktadır.

Mesnevi'nin en iyi çevirisi konusunda kesin bir görüş birliği yoktur, ancak bazı öne çıkan çeviriler şunlardır: 1. Şefik Can Çevirisi: Ötüken Neşriyat tarafından yayımlanan, Şefik Can'ın Mesnevi tercümesi, eserin modern Türkçeye en uygun versiyonlarından biri olarak kabul edilir. 2. Reynold Alleyne Nicholson Çevirisi: 1926-34 yılları arasında yayımlanan, Nicholson'un metin, tercüme ve şerh içeren çalışması, akademik çevrelerce başarılı bir çalışma olarak değerlendirilir. 3. Coleman Barks Uyarlamaları: Nicholson'un çevirisini esas alarak yaptığı uyarlamalar, Mesnevi hikayelerini daha anlaşılır bir hale getirdiği için dikkat çeker.

Mihnet-keşân, Keçecizâde İzzet Molla'nın sosyal hiciv türünde bir mesnevisidir ve şairin Keşan'a sürgüne gönderilişini, orada çektiği sıkıntıları ve affedilip İstanbul'a geri dönüşünü anlatır. Eserde, sadece sürgün süreci değil, aynı zamanda şairin yolculuk sırasında uğradığı çeşitli yerler, karşılaştığı ilginç tipler ve zengin bir folklor malzemesi de yer alır.

Türk edebiyatındaki ilk mesnevi, Yusuf Has Hacip tarafından yazılan "Kutadgu Bilig" adlı eserdir.

Mesnevi'nin bölümleri genellikle şu şekilde sıralanır: 1. Beyit (Dize): Mesnevi, dize veya bentlerden oluşur ve her dize kendi arasında kafiyelidir. 2. Müstezat (Önsöz): Eserin konusunu ve amacını tanıtan bölümdür. 3. Hikaye veya Tema: Ahlaki veya manevi bir mesajı iletmek amacıyla işlenen ana konudur. 4. Taç (Son Söz): Eserin ana fikrini tekrar vurgulayan ve okuyucuya mesajını hatırlatan bölümdür. Ayrıca, mesnevilerde aşağıdaki ek bölümler de bulunabilir: - Besmele: Eserin başına çekilen besmele. - Tevhid: Allah'ın birliği ve bütünlüğünü anlatan bölüm. - Münacat: Allah'a yalvarış ve yakarışların yer aldığı bölüm. - Naat: Hz. Muhammed'e övgü bölümü.

Bülbülzade Vehbi'nin başlıca eserleri şunlardır: 1. Divan: Sultan III. Selim adına düzenlenmiş, 5732 beyitten oluşan ve Mısır'da Bulak matbaasında basılan bir eserdir. 2. Lutfiyye-i Vehbi: Şairin oğlu için kaleme aldığı, didaktik ve eğitici bir mesnevi. 3. Tuhfe-i Vehbi: Farsça-Türkçe bir sözlük olup, İran'daki görevinden dönüşünde yazılmıştır. 4. Nuhbe-i Vehbi: Arapça-Türkçe manzum bir sözlük, III. Selim'e ithaf edilmiştir. 5. Şevk-Eengiz: Kadın ve erkek güzelliği üzerine bir mesnevi.

İskender Pala, "Leyla ile Mecnun" mesnevisini beşeri aşktan ilahi aşka yönelişi işlemek amacıyla yazdı.

Mesnevi'den Hikayeler toplamda 30 bölümden oluşmaktadır.

Mesnevi'nin ilk beyti şu şekildedir: "Dinle, bu ney nasıl şikâyet etmekte olduğunu; onun inleyişi ayrılık hikâyesidir".