EdebiSanatlar

Telmih ve kinaye farklı edebi sanatlardır. Telmih, söz arasında, bilinen bir olaya, tarihten veya mitolojiden bir kahramana, bir atasözüne işaret edip onu hatırlatma sanatıdır. Kinaye ise bir sözün, benzetme amacı güdülmeden, hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek biçimde kullanılmasıdır.

Su Kasidesi'nde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Teşhis (kişileştirme): Su, aşık olduğu düşünülen bir sevgili olarak kişileştirilmiştir. 2. Tenasüp (uygunluk): "Ravza-güzâr eyle-; serv-su" kelimeleri arasındaki anlam ilgileri göz önünde bulundurularak yapılmıştır. 3. Hüsn-i talil (güzel sebeplendirme): Suyun akışının, Hz. Muhammed'in ayağına ulaşmak için olduğu belirtilerek güzel bir sebebe bağlanmıştır. 4. Mübalağa (abartma): Şiirde abartma sanatı sıkça kullanılmıştır, örneğin suyun ateşi söndüremeyeceği ifadesi. 5. İstiare (dolaylı anlatım): Sevgilinin boyu serviye, bakışları ise kılıca benzetilmiştir.

Yağmur şiirinde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Teşhis (Kişileştirme): Şiirde yağmur tanecikleri, yasla feryat eden ve şarkı söyleyen insanlar gibi düşünülerek kişileştirilmiştir. 2. Tezat: Gündüz ile gece, sükûn ile tanîn arasında tezat sanatları yapılmıştır. 3. Alliterasyon: Yağmur damlalarının pencere kafeslerinde ve camlarda çıkardığı sesler, "T" ve "S, Ş" seslerinin tekrarıyla alliterasyon yoluyla yansıtılmıştır. 4. Ahenk ve Ritim: Şiirde aruzun "feûlün feûlün feûlün fe’ûl" kalıbı kullanılarak yağmurun ritmik yağışı taklit edilmiştir.

"Han Duvarları" şiirinde çeşitli edebi sanatlar kullanılmıştır: 1. Kişileştirme: "Ey köyleri hududa bağlayan yaşlı yollar" gibi ifadelerle yollar ve hanlar kişileştirilmiştir. 2. Benzetme: "İlk sevgiye benzeyen ilk acı" dizesinde acı, ilk sevgiye benzetilmiştir. 3. Teşhis: "Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor" dizesinde tekerlekler ve yollar konuşturulmuştur (intak). 4. Renk Tasvirleri: "Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı" gibi renk tasvirleri, şiirin estetik yapısını zenginleştirir.

"Sakarya Şiiri"nde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Teşhis Sanatı: Sakarya Nehri kişileştirilerek ona insan özellikleri yüklenmiştir. 2. İstiare: "Su iner yokuşlardan, hep basamak basamak" dizesinde su, yokuşun kendisi olarak tasvir edilmiştir. 3. Tezat: "Benimse alın yazım, yokuşlarda susamak" dizesinde zorluk ve mücadele teması işlenmiştir. 4. Kafiye ve Redif: Şiirde zengin ve tunç kafiye ile redif kullanımı ahengi artırmıştır. 5. Soru Sorma ve Karşıtlık: "Hani ardına çil çil kubbeler serpen ordu?" gibi soru cümleleri ve karşıtlık yöntemleri kullanılarak duygusal etki sağlanmıştır.

"Desem Ki" şiirinde aşağıdaki edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Benzetme: "Sen benim için hava kadar lazım, ekmek kadar mübarek, su gibi aziz bir şeysin" dizesinde sevgilinin önemi çeşitli nesnelerle benzetilmiştir. 2. Kişileştirme: "Kabirde böceklere ezberletirim güzelliğini" dizesinde böcekler kişileştirilmiştir. 3. Ses Olayları: Şiirde dize içi tekrar eden kelimeler ve sesler kullanılarak ahenk sağlanmıştır.

İstifham ve tecahül-i arif arasındaki temel fark, kullanılan soru ve amaçlarıdır: 1. İstifham: Bu sanat, bir şeyi doğrudan söylemek yerine, soru şeklinde ifade etmeyi içerir. 2. Tecahül-i arif: Şairin veya yazarın, bildiği bir gerçeği sanki bilmiyormuş gibi ifade etmesidir.

Destanlarda kullanılan bazı edebi sanatlar şunlardır: 1. Benzetme (Teşbih): İki şey arasında benzerlik kurarak anlatımı güçlendirir. 2. Mübalağa (Abartma): Olayları olduğundan fazla gösterme sanatıdır. 3. İstiare (Eğretileme): Benzetme öğelerinden sadece biri kullanılarak yapılan söz sanatıdır. 4. Tezat (Zıtlık): Birbirine zıt kavramları bir arada kullanarak anlatımı güçlendirir. 5. Kinaye: Bir kelimenin hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek şekilde kullanılmasıdır.

Oksimoron — birbiriyle çelişen ya da tamamen zıt iki kavramın bir arada kullanılması ve bu şekilde oluşturulmuş ifadedir. Bu terim, anlamı kuvvetlendirmek, edebi sanat yapmak, halihazırda kullanılan bir kavramı eleştirmek veya alaya almak amacıyla kullanılır. Örnek oksimoron ifadeleri: orijinal kopya; yüzme bilmeyen balık; tarafsız taraftar; tatlı acılık; şiddetle tavsiye etmek.

"Ey Sevgili" şiirinde çeşitli edebi sanatlar kullanılmıştır: 1. Tevriye: Şiirde "sin" kelimesinin farklı anlamları üzerinde oynanarak tevriye sanatı yapılmıştır. 2. Teşbih (Benzetme): Doğa imgeleri ve metaforlar kullanılarak aşkın güzelliği ve coşkusu benzetmelerle anlatılmıştır. 3. İntak (Konuşturma): İnsan dışı varlıklara konuşma yeteneği atfedilerek teşhis sanatı ile birlikte kullanılmıştır. 4. Tenasüp: Şiirde "orman, yağmur, yel" gibi kelimeler arasında anlam uyumu sağlanmıştır.

Tenasüb ve tezat edebi sanatlar, ancak farklı anlamlara sahiptir: - Tenasüb: Anlamları arasında bağlantı bulunan sözcüklerin aynı ifadede kullanılmasıyla yapılan edebi sanattır. - Tezat: Zıt anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır. Dolayısıyla, tenasüb ve tezat aynı şey değildir.

Arif Nihat Asya'nın "Bayrak" şiirinde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. İmge ve Mecazlar: Bayrağın rüzgarda dalgalanması, zafer ve bağımsızlık simgesi olarak betimlenir. 2. Metafor: "Şehitlerin kanıyla yoğrulmuş" ifadesi, bayrağın kutsallığını ve önemini vurgulayan güçlü bir metafordur. 3. Redif ve Kafiye: Şiirde redif ve kafiye kullanımı, ahenk unsurlarını oluşturur. 4. Hece Ölçüsü: Şiir, hece ölçüsü kullanılarak yazılmıştır, bu da ona melodik bir yapı kazandırır.

Tevfik Fikret'in "Sis" şiirinde çeşitli edebi sanatlar kullanılmıştır: 1. Benzetme: "Sis" benzetmesi, şairin duygularıyla dış dünyanın birleşmesi anlamına gelir. 2. Mübalağa: Anlatımın genelinde yoğun bir mübalağa (abartma) hakimdir. 3. Redif ve Kafiye: Şiir, tam ve zengin kafiye üzerine kurulmuştur. 4. İmgelem: Şehir, "güzel hayat kadını" imgesiyle anlatılarak maddi güzellik ve manevi boşluk eleştirilir. 5. Hiciv: Şiirde, dönemin yönetimi ve toplumun ahlaki çöküşü yerilir.

İstanbul’u Dinliyorum şiirinde aşağıdaki edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Teşhis (Kişileştirme): "Başımda eski âlemlerin sarhoşluğu, loş kayıkhaneleriyle bir yalı" dizesinde yalı kişileştirilmiştir. 2. Aliterasyon: Şiirde "ç", "k", "l", "r" sesleriyle aliterasyon yapılmıştır. 3. İkilemeler: "Sürü sürü, çığlık çığlık", "serin serin" gibi ikilemeler kullanılarak ahenk güçlendirilmiştir.

Sevi şiirinde aşağıdaki edebi sanatlar sıkça kullanılır: 1. Hüsnütalil (Güzel Nedene Bağlama): Olayların daha romantik veya duygusal bir gerekçeyle açıklanması. 2. Teşhis (Kişileştirme): İnsan dışındaki varlıklara insana ait nitelikler yükleme. 3. İntak (Konuşturma): Canlı veya cansız varlıkları konuşturmak. 4. Telmih (Anımsatma): Ünlü bir kişiye veya olaya gönderme yapma. 5. Mübalağa (Abartma): Bir şeyin etkisini güçlendirmek amacıyla abartılı anlatım.

Çanakkale Şehitlerine şiirinde Mehmet Akif Ersoy tarafından kullanılan bazı edebi sanatlar şunlardır: 1. Benzetme: "Eski dünya, yeni dünya, bütün akvamı beşer kanıyor kum gibi" dizesinde, insanların çokluğu kuma benzetilmiştir. 2. Kişileştirme: "Ah o yirminci asır yokmu, o mahluk-i asil" dizesinde asır kişileştirilmiştir. 3. Mübalağa (Abartma): "Şu boğaz harbi nedir? Var mı ki dünyada eşi" dizesinde, savaşın büyüklüğü abartılmıştır. 4. Hüsn-i Talil: "Yaralanıp temiz alnından uzanmış yatıyor. Bir hilal uğruna, ya Rab, ne güneşler batıyor!" dizesinde, güneşin batışı, hilalin görülebilmesi için gerekli bir durum olarak gösterilmiştir.

"Bülbül" şiirinde çeşitli edebî sanatlar bulunmaktadır: 1. Teşhis: Şiirde doğa unsurları insan gibi canlandırılmıştır (örneğin, "gülün can vermesi"). 2. Tenasüp: Anlamca ilgili kelimelerin bir arada kullanılması (örneğin, "yanağı erguvan olmuş"). 3. Kinaye: Bir sözün gerçek anlamından başka bir anlamda kullanılması (örneğin, "kıyametler koparmak"). 4. Mübalağa: Abartma sanatı (örneğin, "gülüm diye rengârenk yağmurlar yağdı").

Yahya Kemal Beyatlı'nın "Sessiz Gemi" şiirinde temsili istiare edebi sanatı bulunmaktadır. Şiirde ayrıca tenasüp sanatı da kullanılmıştır; "hiç yolcusu yokmuş gibi" ifadesinde "yol" ve "yolcu" kelimeleri birbiriyle ilişkilidir.

Ahmet Kutsi Tecer'in "Nerdesin" şiirinde aşağıdaki edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Mübalağa (Abartma): "Bütün sevgileri atıp içimden" dizesinde kullanılmıştır. 2. Tenasüp (Uygunluk): Şiirde geçen "içimden" ve "ben" kelimeleri arasında anlam ilişkisi kurulmuştur. 3. Asonans ve Aliterasyon: Şiirde "a, e, ü" ünlülerinin ve "s, r, n" ünsüzlerinin tekrarıyla ahenk sağlanmıştır.

Nazım Hikmet'in "Akın Var Güneşe Akın" şiirinde mübalağa ve kişileştirme gibi edebi sanatlar bulunmaktadır.