AruzÖlçüsü

Aruz ölçüsü, dizelerdeki hecelerin sayıca ve uzunluk-kısalık bakımından düzenlendiği, Divan Edebiyatına ait bir ölçü çeşididir.

Hece ve aruz ölçüsü arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Hece Ölçüsü: Hecelerin sayısına dayanır ve her dizede belirli bir hece sayısı sabittir. 2. Aruz Ölçüsü: Hecelerin uzunluk ve kısalıklarına göre düzenlenir. Ayrıca, aruz ölçüsünde hecelerin ağırlıkları farklıyken, hece ölçüsünde her hece eşit ağırlığa sahiptir.

Aruz ölçüsünü bulmak için şu adımlar izlenir: 1. Hecelerin açık veya kapalı olduğuna bakılır. 2. Hecelerin açık ve kapalı değerleri karşılaştırılır. 3. Heceler çizgi ve nokta şeklinde ayrı bir yere geçilir. 4. Mısraların sayısına göre tef'ile sayısı tahmin edilir ve ilk tef'ile en az heceden oluşur. 5. Yazılan aruz kalıbı ile işaretler arasında uyum olup olmadığına dikkat edilir. Aruz, dizelerdeki hecelerin uzunluk ve kısalıklarına dayanan bir şiir ölçüsüdür ve Türkçenin kelime yapısına tam olarak uymaz.

Beş Hececiler akımı, aruz ölçüsüne tepki olarak doğmuştur.

Aruzda açık ve kapalı hece bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Açık Hece: Hecenin sesli harfle bitmesi durumunda açık hece olarak adlandırılır. 2. Kapalı Hece: Hecenin ünsüz harfle bitmesi durumunda kapalı hece olarak adlandırılır.

Serbest müstezat, aruz ölçüsünün klasik kalıplarının bozulduğu bir nazım şeklidir. Bu nazım şeklinde aynı anda birden çok aruz kalıbı bir arada bulunur. Özellikleri: - Uzun ve kısa dizeler düzenli veya düzensiz olarak sıralanabilir. - Belirli bir kafiyeleniş görülmez. - Serbest müstezatta nazım, nesre yaklaştırılmıştır. Önemli temsilcileri: Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve Ahmet Haşim'dir.

Murabbanın özellikleri şunlardır: 1. Nazım Birimi: Dörtlüklerden oluşan bir nazım şeklidir. 2. Bent Sayısı: Genellikle 3-7 bentten oluşur. 3. Kafiye Düzeni: Uyak düzeni "aaaa/bbba/ccca" şeklindedir. 4. Konu: Her konuda yazılabilir, ancak dini, didaktik, övgü, yergi gibi temalar daha çok işlenir. 5. Ölçü: Aruz ölçüsüyle yazılır. 6. Dil: Dili süslü ve ağırdır. 7. Tekrar: Son dizeleri tekrarlanıyorsa "mütekerrir murabba", tekrarlanmıyorsa "müzdeviç murabba" olarak adlandırılır. 8. Bestelenme: 19. yüzyıldan itibaren şarkı şeklinde bestelenen eserlerin büyük bir kısmı murabba tarzında yazılmıştır.

Hece ölçüsü ve aruz ölçüsü, şiirde ahengi sağlamak için kullanılan iki farklı ölçü türüdür. Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayısının eşitliğine dayanan milli bir ölçüdür. Aruz ölçüsü ise hecelerin uzunluk ve kısalığına dayanan bir ölçüdür.

Atabetü’l-Hakayık adlı eser, aruz ölçüsüyle yazılmıştır.

Müstezadın özellikleri şunlardır: 1. Ek Dize Kullanımı: Müstezad, beyitteki ilk iki dizeyi takip eden ve anlam açısından benzerliği olan bir veya birkaç kısa dize (ziyade) ile oluşturulur. 2. Aruz Ölçüsü: Genellikle aruz ölçüsüyle yazılır. 3. Tekrar ve Vurgu: Şiirde tekrarlama ve vurgulama önemlidir; şair, belirli bir anlamı daha etkili bir şekilde iletmek için anlamda veya ses bakımından tekrarlar yapar. 4. Kafiye Düzeni: Kafiyeler her beyitte sırasıyla gelir ve eklenen dizelerde de bu kafiye ilişkisi devam eder. 5. Konu Çeşitliliği: Aşk, şarap, güzellik ve aşkın ıstırabı gibi konular işlenir. 6. Divan Edebiyatı Nazım Biçimi: Divan edebiyatının sanatlı ve estetik biçimlerinden biridir.

Beş Hececiler, aruz ölçüsüne tepki olarak doğmuştur.

Serveti-i Fünûn döneminde aruz ölçüsünün kullanılmasının nedeni, bu ölçünün şiirde ahenk ve müzikaliteye önem verilmesidir.

Mesnevi türünün özellikleri şunlardır: 1. Biçimsel Yapı: Mesnevi, genellikle iki dizeden oluşan beyitlerden meydana gelir ve beyitler arasında iç uyum ve ahenk bulunur. 2. Ölçü: Mesneviler, genellikle 12’li hece ölçüsüyle yazılırken, bazı örneklerde aruz ölçüsü de kullanılır. 3. Nazım Birliği: Her beyit, konuyla bütünleşmiş ve bir hikaye akışı oluşturacak şekilde düzenlenmiştir. 4. Kafiye: Mesnevilerde her beyit kendi arasında kafiyelidir, kafiye şeması aa, bb, cc, dd şeklindedir. 5. Konu Çeşitliliği: Mesnevi, tasavvuf, ahlak, aşk, insan ilişkileri, doğa ve sosyal hayat gibi çeşitli konuları işler. 6. Masal Havası: Olaylar, akıl ve mantık ölçülerini aşan bir şekilde masal havasında anlatılır, yer ve zaman kavramları belirsizdir. 7. Bölümler: Klasik düzende bir mesnevi; tevhid, münacat, naat, miraciye, eserin sunulacağı büyüğe övgü gibi bölümlerden oluşur.

Divan şiirinin üç temel ilkesi şunlardır: 1. "Sanat için sanat" anlayışı. 2. Aruz ölçüsü kullanımı. 3. Nazım birimi olarak beyit tercihi.

Türk edebiyatında kullanılan vezinler üç ana kategoriye ayrılır: 1. Hece Ölçüsü: Türk halk şiirinde yaygın olarak kullanılır ve kelimelerin hece sayısına göre düzenlenir. 2. Aruz Ölçüsü: Arap ve Fars edebiyatından etkilenerek Türk edebiyatına geçmiş bir ölçüdür. 3. Serbest Ölçü: Modern şiirde kullanılan, vezin kaygısı gütmeden yazılan dizelerdir.

Mersiyelerde genellikle aruz ölçüsü ve beyit nazım birimi kullanılır. Uyak (kafiye) ise dize sonlarında yer alır ve genellikle tam kafiye şeklinde olur.

“Zulmü Alkışlayamam” şiiri, aruz ölçüsü ile yazılmıştır.

"Altın Kulelerden Yine Kuşlar" dizesinin tahlili şu şekilde yapılabilir: 1. Kafiye ve Redif: "Halkalarında - arkalarında - larında" redifi ve "nümayan - nalan - ilan - an" tam kafiyesi bulunmaktadır. 2. Nazım Birimi ve Ölçüsü: Bent (bir beşlik ve iki dörtlük) şeklinde ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır. 3. Tematik Analiz: Şiirin teması, doğanın güzelliği ve akşamın dinginliğidir. 4. Edebî Sanatlar: "Güller gibi fecr oldu nümayan" dizesinde teşbih (benzetme), "altın kuleler" ifadesinde ise istiare (eğretileme) sanatı kullanılmıştır. 5. Sembolizm: Ahmet Haşim'in bu şiiri, Sembolizm akımının özelliklerini taşır; soyut imgeler ve derin duygularla müzikal bir anlatım ön plandadır. 6. Soru ve Cevap: Son bentte yer alan "Kuşlar mıdır onlar ki her akşam alemlerimizden sefer eyler?" sorusu, akşamın başka bir aleme göçme düşüncesini ifade eder.

Kutadgu Bilig eserinde hem aruz hem de hece ölçüsü kullanılmıştır.

İstiklal Marşı'nın bestesi, aruz ölçüsü kullanılarak yazılmıştır.