Nörobilim

6. Nörobilim Günü Yıldızlar Paneli'nde yer alan bazı konuşmacılar şunlardır: Emeritus Prof. Dr. Meral ÇULHA; Prof. Dr. Öget Öktem TANÖR; Emeritus Prof. Dr. Sirel KARAKAŞ; Uzman Dr. Psikiyatrist Ersin BALTACI. Ayrıca, 2024 yılında düzenlenen panelin 24-25 Aralık tarihlerinde gerçekleştiği belirtilmiştir. Daha fazla bilgi için Doğuş Üniversitesi'nin resmi web sitesi ziyaret edilebilir.

Beyin frekans senkronizasyonu, iki insanın beyin dalgaları etkileşim hâlindeyken senkronize olduğunda, beyinlerinin ilgili bölgelerindeki nöronların aynı anda aktifleşmesi durumudur. Bu olgu, “beyin dalgaları senkronizasyonu” olarak adlandırılır. Beyin frekans senkronizasyonunun gerçekleşme şekli hâlâ tam olarak bilinmemektedir. Beyin frekans senkronizasyonu, aynı zamanda binaural beat olarak bilinen teknikle de sağlanabilir.

Nörobilim bölümü, sinir sistemi ve beyin işlevlerini inceleyerek çeşitli alanlarda çalışma imkanı sunar. Nörobilimcilerin bazı görevleri: Beyin hastalıklarının tedavisi: Alzheimer, Parkinson, epilepsi ve depresyon gibi rahatsızlıkların nedenlerini, tedavilerini ve korunma yollarını araştırmak. Yeni tedavi yöntemleri ve ilaçlar geliştirmek: Beyin ve sinir sistemine yönelik yenilikçi tedavi yöntemleri ve ilaçlar tasarlamak. Eğitim ve öğretim: Öğrenme sürecini ve beyin işlevlerinin eğitim ile ilişkisini araştırmak. Teknolojik gelişmeler: Elektrofizyoloji, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve beyin bilgisayar arayüzü (BCI) gibi teknolojileri kullanarak beyin sinyallerini yoluyla düşünce ve hareketleri anlamaya ve kontrol etmeye yönelik çalışmalar yapmak. Araştırma ve analiz: Hücre ve doku örnekleri kullanarak deneyler yapmak, beyin aktivitesini analiz etmek. Nörobilim, biyoloji, psikoloji, kimya ve tıp gibi farklı disiplinleri bir araya getirir.

Sinapstaki iletim, iki ana sınıfa ayrılır: 1. Elektriksel sinapslar. 2. Kimyasal sinapslar. Ayrıca, bazı nöronlar arasında dentritten dentrite sinapslar da gözlenir.

İmpuls iletimi sırasında ATP harcanmasının nedeni, sinir hücresindeki (nöron) iyon dengesinin sağlanması ve elektriksel değişikliklerin gerçekleşmesidir. Na+-K+/ATPaz pompası, hücre içine giren Na+ iyonlarını dışarı, dışarı çıkan K+ iyonlarını ise içeri pompalayarak iyon derişimini impuls öncesindeki duruma getirir. Depolarizasyon sırasında, Na+ kapıları açılır ve Na+ iyonları enerji harcanmadan içeri alınır. Repolarizasyon sırasında, K+ kapıları açılır ve çıkan K+ iyonları nedeniyle hücre tekrar negatif yüklü hale gelir. Bu süreçler, sinir hücresinin impuls iletmeye hazır hale gelmesini sağlar ve enerji (ATP) gerektirir.

Beyin temelli öğrenme, nörobilimin öğrenme ile ilişkilendirilmesiyle geliştirilen bir kurama dayanır. Bu kuramın kurucusu olarak Kanadalı psikolog ve nörobiyolog Donald Hebb kabul edilirken, Renata ve Goeffrey Caine tarafından 2000'li yılların başlarında derinlemesine ele alınmış ve etkili öğrenme üzerine yol gösterici olmuştur.

"Bütünüyle İnsan Olmak" kitabı, yazar ve psikoterapist Steve Biddulph'un terapi ile nörobilimin yöntemlerini birleştirerek, duyguların altında yatan nedenlere dikkat çekmeyi ve daha özgür, bilinçli ve huzurlu bir yaşam için zihnin her seviyesini kullanmayı ele alır. Kitapta ele alınan bazı konular: Üstün Duyu: Duyguların nedenlerini anlamak. Dört Katlı Malikâne: Zihnin her seviyesini kullanarak daha dengeli bir yaşam sürmenin yolları. İçgüdü ve altıncı his: Bu kavramların açıklanması. Duygular ve uyum: Duyular sayesinde daha uyumlu bir insan olmanın mümkün olup olmadığı. Travma ve beyin: Beynin yardımıyla travmaların üstesinden gelmenin yolları.

Esnemenin bulaşıcı olması, bir kişinin esnediğine tanık olunduğunda veya esneme hakkında bir şeyler okunduğunda, karşıdaki kişinin istemsiz şekilde esnemeye başlamasını ifade eder. Bu durumun nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, iki ana hipotez öne çıkmaktadır: 1. Bilinçsiz taklit: Bu hipoteze göre, insanlar başkalarının eylemlerini farkında olmadan taklit eder ve bu, sosyal bağları güçlendirir. 2. Empati: Bulaşıcı esneme, empati, yani başkalarının duygularını anlama ve paylaşma yeteneği ile ilişkilidir. Ayrıca, bazı araştırmalar esnemenin, beynin soğumasını sağlama işlevi gördüğünü ve bu nedenle bulaşıcı olduğunu öne sürmektedir.

Beyin, çeşitli duyguları kontrol eder. Bu duygular arasında korku, stres, öğrenme, bellek, motivasyon ve sosyal etkileşimler bulunur. Duyguların kontrolünde rol oynayan beyin bölgeleri: Limbik sistem: Amigdala, hipotalamus, hipokampus gibi yapılardan oluşur ve duygusal tepkilerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Orbitofrontal korteks: Sosyal ve duygusal durumların değerlendirilmesinde ve karar verme süreçlerinde etkilidir. Singulat girus: Duygusal deneyimleri düzenler. Ayrıca, amigdala duygusal hafıza ve korku yanıtıyla ilişkilidir.

Polivagal teori, 1994 yılında Dr. Stephen Porges tarafından ortaya atılan ve sinir sisteminin farklı durumlara nasıl tepki verdiğini, bu tepkilerin duygular, davranışlar ve ilişkiler üzerindeki etkilerini açıklayan bir teoridir. Teoriye göre sinir sistemi üç ana durumda olabilir: 1. Dinlenme ve sindirim (ventral vagal yol). 2. Tehdit (sempatik sistem). 3. Hayati tehlike (dorsal vagal yol). Polivagal teori, stresle başa çıkma, travma sonrası stres bozukluğu ve ilişkilerde saldırı-geri çekilme modlarını anlamak için kullanılabilir.

Mavi ve kırmızı renkler, beyin fonksiyonlarını ve bilişsel yetenekleri destekleyebilir. Mavi renk, güven, mantık, iletişim ve verimliliği temsil eder. Kırmızı renk, uyarılma düzeyini artırabilir. Ayrıca, amber ışık da beyin üzerinde rahatlatıcı ve sakinleştirici bir etki yaratabilir.

Fizyolojik Psikoloji kitabı, davranışın biyolojik temellerini ele alır. Kitapta işlenen bazı konular şunlardır: Genetik ve sinir sistemi. Duyusal sistemler. Motor sistem. Dil ve bellek. Öğrenme ve duygular. Sosyal biliş. Yeme, içme, üreme davranışları ve uyku. Nörolojik bozukluklar. Kitap, gelişen teknoloji ile yapılan yeni araştırmaları ve bu araştırmaların sonuçlarını yansıtır.

Evet, uykuda beyin aktivitesi artar ve bu durum özellikle REM (Rapid Eye Movement) uykusu sırasında belirginleşir. REM uykusu sırasında: Beyin aktivitesi uyanıklık seviyesine yakın bir desene ulaşır ve EEG cihazında beta dalgaları görülür. Kalp atış hızı ve solunum düzensizleşir. Kaslar neredeyse tamamen felç olur, bu da vücudun rüyaların etkisiyle hareket etmesini engeller. Bu aşama, hafıza konsolidasyonu, öğrenme ve duygusal dengeleme gibi işlevler için kritik öneme sahiptir.

Ranvier düğümleri, miyelinli aksonlarda sinir iletimini hızlandırır. Başlıca işlevleri: İyon değişimi: Hücre zarı üzerindeki iyonların geçişini düzenleyen sodyum ve potasyum kanalları bu düğümlerde toplanır. Tuzlu iletim: Aksiyon potansiyelinin akson boyunca bir düğümden diğerine "sıçrıyormuş" gibi görünmesini sağlar, bu da sinir sinyallerinin çok hızlı iletilmesini mümkün kılar. Bu sayede, merkezi sinir sisteminden ayak parmağına sinyalin aktarılması saniyenin yüzde biri kadar kısa bir süre içinde gerçekleşir.

Kısa süreli hafızadan uzun süreli belleğe geçiş, "üç depolu model" olarak adlandırılan bellek modeline göre, belleğin ikinci aşaması olan kısa süreli bellekte gerçekleşir. Bu süreçte, kısa süreli belleğe gelen bilgiler işlenir ve bir kısmı uzun süreli belleğe aktarılır. Bazı araştırmacılar, kısa süreli ve uzun süreli anıların ayrı depolar olmadığını, belleğin sürekli bir süreç olduğunu savunur. Hipokampus, kısa süreli belleğe gelen bilgilerin uzun süreli belleğe dönüştürülmesinde rol oynar.

Yer-yön duygusunun bozulmasının bazı nedenleri: Genetik faktörler. Beyin fonksiyonları. Psikolojik faktörler. Eğitim ve deneyim eksikliği. Yer-yön duygusu, harita kullanımı, teknoloji yardımı, düzenli egzersiz ve hafıza teknikleri gibi yöntemlerle geliştirilebilir.

Polarizasyonun ne zaman arttığına dair bazı örnekler: Işık dalgalarında: Işık, polarize edilmemiş bir kaynaktan çıkıp belirli bir yüzeyden yansıdığında, örneğin su veya otoyol gibi yalıtılmış yüzeylerden belirli bir derece ile polarize edilerek yansıtılabilir. Nöronlarda: Bir nöron uyarıldığında, zarındaki Na+ kapıları açılır ve hücre içine Na+ iyonları girmeye başlar. Ayrıca, LCD ekranlarda polarizasyon, elektrotlara akım uygulanarak ve likit kristal fazın ışığı belirli bir şekilde yönlendirmesiyle artar.

En zeki beyin lobu olarak öne çıkan lob, frontal lobdur. Frontal lob, problem çözme, karar verme, motor beceriler, kişilik gelişimi ve dil işleme gibi zeka ile ilişkili işlevlerle bağlantılıdır. Temporal lob, ses ve kokunun algılanması, uzun süreli bellek ve dil anlama gibi işlevlerle ilişkilidir. Parietal lob, duyusal bilgileri işleme ve ağrı, basınç gibi hisleri yorumlama işlevlerine sahiptir. Oksipital lob, görsel bilgilerin işlenmesi ve yorumlanması ile ilgilidir. Zekanın tek bir loba indirgenemeyeceği ve beyin bölgelerinin karmaşık bir ağ içinde birlikte çalıştığı unutulmamalıdır.

Binöral aktivitenin bazı kullanım amaçları: Bilinçaltına telkinler: 25. kare prensibiyle binöral ritim altında telkinler bilinçaltına gönderilir. Rahatlama ve konsantrasyon: Farklı ses frekanslarıyla insanların rahatlaması, konsantre olması veya derin uykuya geçmesi sağlanır. Hormon dengesi: Ses frekansları aracılığıyla vücuttaki hormonların dengelenmesi hedeflenir. Öğrenmeyi hızlandırma: Çocuklarda öğrenmeyi hızlandırmak için kullanılır. Tedavi amaçlı kullanım: Uyku terapisi gibi tedavi alanlarında faydalanılır. Binöral ritimlerin kontrolsüz kullanımı, kalp çarpıntısı, tansiyon değişiklikleri ve ruhsal dengesizlik gibi yan etkilere yol açabilir.

"Kalk Bi Dopamin Demle" kitabı, dopaminin insan hayatındaki rolünü ve önemini anlatıyor. Kitapta ele alınan bazı konular: Dopaminin işlevi: Motivasyon, ödül, haz ve öğrenme süreçlerindeki rolü. Modern yaşamın etkisi: Sürekli dijital uyaranların ve hızlı yaşam temposunun dopamin dengesini bozması. Dopamin ve duygular: Duyguların ödül ve ceza sistemiyle ilişkisi ve bu durumun insan hayatını nasıl etkilediği. Dopamin dengesi: Sağlıklı uyku, düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve dijital detoks ile dopamin dengesini sağlama yöntemleri. Bağımlılık ve dopamin: Bağımlılık yapan davranışların dopamin sistemini bozarak kısır döngü oluşturması. Kitap, karmaşık bilimsel konuları günlük hayattan örneklerle basitleştirerek anlatıyor.