NazımBiçimleri

Elhan-ı Şita (Kış Nağmeleri) şiiri, serbest nazım biçimindedir. Şiir, dizelerin kümelenişi bakımından karışık düzenli bir yapıya sahiptir ve içerikle birlikte kurgulanmıştır.

Miraciyye, genellikle mesnevi nazım biçimi ile yazılmıştır. Türk edebiyatında manzum olarak yazılan miraciyyelerin tamamında aruz vezni kullanılmıştır. Ayrıca, kaside nazım biçimi ile yazılan miraciyyeler de bulunmaktadır.

Serbest müstezat ve terzarima, Servetifünun ve Fecriati dönemlerine aittir. Serbest müstezat, 19. yüzyıl sonlarında özellikle Servetifünun şairleri tarafından geliştirilen bir nazım biçimidir. Terzarima, Servetifünun şairleri tarafından batıdan alınarak edebiyatımıza kazandırılmış bir nazım biçimidir. Ayrıca, serbest müstezat ve terzarima, Batı edebiyatından Türk şiirine geçmiştir.

Kaside, kafiye düzeni "aa, ba, ca, da, ea" olan bir nazım biçimidir. Kasideler, din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlerdir ve aruz ölçüsüyle yazılırlar.

Sone, terzarima ve triyole, Batı edebiyatından alınan nazım biçimleridir. Sone, iki dörtlük ve iki üçlükten oluşan, özel bir uyak düzenine sahip bir nazım şeklidir. Terzarima, üçer mısralık bentlerle kurulan ve tek bir dize ile sona eren bir nazım şeklidir. Triyole, on dizelik bir nazım şeklidir.

Beyit ve taç beyit arasındaki temel farklar şunlardır: Taç Beyit: Konum: Genellikle gazel veya kasidenin son beyti olarak bulunur. İşlev: Şiirin genel temasını veya ana fikrini özetler, genelleştirir veya şiire bir sonuç bağlar. İçerik: Şairin mahlasını (takma adını) içerir ve bu nedenle şairin kimliğini belli eder. Beyit: Genel Tanım: İki mısradan meydana gelen nazım parçasıdır. Türleri: Beyt-i musarra (kafiyeli beyit), beyt-i müfred (kafiyeli dizeler), berceste (en kafiyeli ve akılda kalıcı dize) gibi farklı türleri vardır. Özetle, taç beyit, beytin bir türü değil, belirli bir beytin şiirdeki işlevi ve konumudur.

Murabba, dört dizelik bentlerden oluşan bir nazım biçimidir. Murabba nazım biçiminin özellikleri: Bent sayısı: En az üç, en fazla altı bentten oluşur. Kafiye düzeni: aaaa, bbba, ccca, ddda şeklindedir. Konu: Her konuda yazılabilir. Örnek şairler: Nedim, Nabi, Bağdatlı Ruhi.

Halk şiirinde kullanılan nazım biçimleri şunlardır: Mani. Koşma. Semai. Varsağı. Destan. Divan şiirinde kullanılan nazım biçimleri ise şunlardır: Gazel. Kaside. Mesnevi. Kıt’a. Bu bilgilere göre, halk şiirinde beş, divan şiirinde ise dört nazım biçimi bulunmaktadır.

Divan edebiyatında beyit türleri şunlardır: Beyt-i Musarra: Kafiyeli iki mısradan oluşan beyit. Beyt-i Müfred (Müfred ya da Fert): Mısraları kafiyeli olmayan beyit. Berceste: Beyitlerin en kafiyeli, anlamlı ve akılda kalıcı kısmı. Makta Beyti: Beyitlerin son mısrası. Ayrıca, beyitlerle kurulan nazım biçimleri arasında gazel, kaside, mesnevi, kıt’a gibi türler de bulunur.

Fecriati döneminde serbest müstezat, sone, terzarima gibi nazım biçimleri kullanılmıştır. Ayrıca, Fecriati şairleri, müstezadı "serbest müstezat" haline getirerek "nazm-ı serbest" olarak adlandırmışlardır. Fecriati şairleri, önceki dönemlerden gelen tüm nazım biçimlerini de kullanmışlardır.

Koşma nazım birimi, dörtlüktür. Koşmalar genellikle 11'li hece ölçüsü ile söylenir ve 3-5 dörtlük arasında olur.

Şikâyetnâme, mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır. Mesnevi, Arap edebiyatından Türk edebiyatına geçmiş, her beyti kendi arasında kafiyeli olan (aa, bb, cc şeklinde) bir nazım biçimidir. Fuzûlî'nin Şikâyetnâme'si, dönemin Osmanlı Devleti'ndeki memurların maaşlarını alamaması ve adaletsizlikler gibi toplumsal sorunları dile getirir.

Murabba ve şarkı nazım biçimleri arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Yapı ve Form: - Murabba: Dört dizelik bentlerden oluşur ve uyak düzeni aaaa/bbba/ccca... şeklindedir. - Şarkı: Dörtlüklerden oluşur ve genellikle bestelenmek için yazılır. Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir. 2. Melodik Yapı: - Murabba: Melodi genellikle sabit kalır ve her dörtlük aynı melodik yapıyı takip eder. - Şarkı: Melodik yapı daha esnek olup, her dörtlük farklı bir melodiye sahip olabilir. 3. Temalar ve Duygusal Yoğunluk: - Murabba: Genellikle dinsel, didaktik, övgü, yergi ve felsefi konular işlenir. - Şarkı: Aşk, sevgi, eğlence, kadın ve şarap gibi temalar işlenir. 4. Kullanım Alanı: - Murabba: Daha çok Türk sanat müziği alanında kullanılır. - Şarkı: Halk müziğinde ve sanat müziğinde geniş bir yer tutar.

11'li hece ölçüsünde yazılan nazım biçimleri şunlardır: Koşma. Destan. Ayrıca, halk edebiyatında 11'li hece ölçüsü, mani ve ağıt gibi farklı nazım biçimlerinde de kullanılabilir.

Gazel ve kaside nazım birimleri aynıdır, çünkü her iki nazım şekli de beyit sistemine dayanır. Gazel ve kasidenin nazım birimleri: Beyit: Aruz vezninin aynı kalıbıyla yazılmış, anlam bütünlüğü olan iki mısradan oluşur. Kafiye düzeni: "aa, ba, ca, da, ..." şeklindedir. İlk beyit: Matla olarak adlandırılır. Son beyit: Maka veya taç beyit olarak adlandırılır. Ancak, gazel ve kasidenin beyit sayıları farklılık gösterebilir; gazel genellikle 5-15 beyitten oluşurken, kaside 15-99 beyit arasında değişebilir.

Murabba nazım biçiminde hangi sanatın olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, murabba nazım biçiminin özellikleri hakkında bilgi verilebilir. Murabba nazım biçiminin özellikleri: Nazım birimi: Dörtlük yani bent sayısı 3 ile 7 arasındadır. Kafiye düzeni: aaaa, bbba, ccca ... şeklindedir. Dil: Edebi, ağır ve ağdalı bir dil kullanılır. Konu: Övgü, yergi, din, felsefi konular gibi çeşitli konular işlenebilir. Bestelenme: 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şarkı şeklinde bestelenen eserlerin büyük bir kısmı murabba tarzındadır.

Müstezat, kelime anlamı olarak "çoğalması istenilen, artmış" anlamına gelir ve edebiyat terimi olarak her dizesine bir küçük dize eklenmiş Divan Edebiyatı nazım biçiminin adıdır. Müstezat örnekleri: Nedîm'in bir müstezadı: >Ey şûh-ı kerem-pîşe dil-i zâr senindir Yok minnetin aslâ V’ey kân-ı güher anda ne kim var senindir Pinhân ü hüveydâ. Necati Beğ'in bir müstezadı: >Kapunda beni istemeyen derbeder olsun Olsun begüm olsun Bin zar oluban derd ile benden beter olsun Olsun begüm olsun. Müstezat türleri: Müstezâd-ı südâsiyye: Uzun dizeler "mefâîlün/mefâîlün/mefâîlün/mefâîlün", kısa dizeler "mefâîlün/mefâîlün" kalıbı ile kaleme alınır. İki ziyadeli müstezat: İki ziyadesi vardır. Serbest müstezat: 19. yüzyılın sonlarında özellikle Servet-i Fünuncular tarafından geliştirilmiş bir nazım biçimidir.

Tuyuğ nazım şeklini kimin bulduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, Türklerin Divan şiirine kazandırdığı bir nazım şekli olduğu kabul edilir. Tuyuğun ortaya çıkışında iki farklı görüş bulunmaktadır: 1. M. Fuad Köprülü'nün görüşü: Oğuz Türklerinin Azerbaycan, Doğu Anadolu ve Irak’a yerleşmesiyle dört mısralık halk şiirinin, bu bölgede aruzla yazılan ve "fehleviyyât" adı verilen bestelenmiş rubâîlerden etkilenerek tuyuğ şekline dönüştüğü yönündedir. 2. Diğer anlayış: Tuyuğun, Türk halk edebiyatının millî nazım şekli olan dörtlüklerden çıktığı yönündedir. Tuyuğun Anadolu'daki ilk örnekleri, Kadı Burhaneddin (ö. 1399) ve Seyyid Nesimî (ö. 1404) tarafından verilmiştir.

Terkib-i Bend, Tanzimat dönemi edebiyatına aittir. Bu nazım biçimi, özellikle Bağdatlı Ruhi ve Ziya Paşa gibi şairler tarafından kullanılmıştır.

Yahya Kemal Beyatlı'nın "Ok" şiiri koşma nazım biçimiyle yazılmıştır.