HeceÖlçüsü

7'li hece ölçüsü, şiirde her dizedeki hece sayısının 7 olması anlamına gelir. Özellikleri: Hecelerin açık veya kapalı olması önemli değildir, önemli olan dizelerdeki hece sayısının aynı olmasıdır. Hece ölçüsüyle yazılmış her şiirin durak noktası olması zorunlu değildir, duraksız şiirler de vardır. En çok kullanılan hece kalıpları arasında 7'li hece ölçüsü de bulunur. Kullanım Alanları: 7'li hece ölçüsü, genellikle manilerde kullanılır.

Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayısının denkliğine dayanan bir şiir ölçüsüdür. Özellikleri: - Hecelerin açık ya da kapalı olması önemli değildir, önemli olan dizelerdeki hece sayısının aynı olmasıdır. - Hece ölçüsüyle yazılmış her şiirin durak noktası olması zorunlu değildir, duraksız şiirler de vardır. - Kalıplar, 2 ile 20 hece aralığındaki sayılara göre oluşturulur. En çok kullanılan hece kalıpları: - 7'li: Manilerde kullanılır. - 8'li: Türkü, destan, varsağı, semai gibi yazı türlerinde tercih edilir. - 11'li: Aşık ve Tekke edebiyatına ait edebi eserlerde kullanılır. - 14'lü: Çağdaş Türk şiirlerinde görülen bir kalıptır.

Hece ve aruz ölçüsü arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Hece Ölçüsü: Hecelerin sayısına dayanır ve her dizede belirli bir hece sayısı sabittir. 2. Aruz Ölçüsü: Hecelerin uzunluk ve kısalıklarına göre düzenlenir. Ayrıca, aruz ölçüsünde hecelerin ağırlıkları farklıyken, hece ölçüsünde her hece eşit ağırlığa sahiptir.

5'li hece ölçüsü, bir şiirin her dizesinde 5 hece bulunması esasına dayanan bir vezin türüdür. 5'li hece ölçüsünde yaygın olarak kullanılan duraklar şunlardır: 3 + 2; 2 + 3. Örnek bir 5'li hece ölçüsü: > Annesi / azabın > Sonsuzluk / şarkısı > Annesi / azabın > Ruhumun / tıpkısı. Necip Fazıl Kısakürek'e ait olan bu dörtlükte her dizede 6 hece kullanılmıştır ve dizeler 3 + 3 şeklinde tam ikiye bölünmüştür.

"Uzun İnce Bir Yoldayım" şiiri, 4+4=8'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.

Hece ölçüsü ve aruz ölçüsü, şiirde ahengi sağlamak için kullanılan iki farklı ölçü türüdür. Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayısının eşitliğine dayanan milli bir ölçüdür. Aruz ölçüsü ise hecelerin uzunluk ve kısalığına dayanan bir ölçüdür.

Koşuk şiirinin özellikleri şunlardır: 1. Nazım Birimi: Genellikle dörtlükler halinde yazılır. 2. Hece Ölçüsü: Hece ölçüsüyle yazılır ve hecenin sayısı 7, 8 veya 11 gibi ölçülerle belirlenir. 3. Ahenkli Dil: Ahenkli ve halkın kolayca hatırlayabileceği bir dil kullanılır. 4. Temalar: Aşk, doğa, kahramanlık gibi çeşitli temaları işler. 5. Yarım Kafiye: Daha çok yarım kafiye kullanılır. 6. Anonimlik: Koşuklar genellikle anonim ürünlerdir. 7. Saz Eşliğinde Söylenme: Kopuz gibi sazlar eşliğinde sözlü olarak dile getirilir.

4+4+3 ölçüsü, şiirde durak olarak adlandırılan bölümlemelerden oluşur ve şu şekilde açıklanır: 1. 4 + 4: İlk iki dize 4 heceden oluşur. 2. 3: Son dize 3 heceden oluşur. Bu ölçü, hece ölçüsünde kullanılan bir kalıptır ve dizelerdeki hece sayısının belirli bir düzene bağlı olarak eşit olmasını ifade eder.

7'li hece ölçüsünü hesaplamak için, şiirin her dizesindeki hece sayısını eşitlemek gerekir. 7'li hece ölçüsü, genellikle 4+3 veya 3+4 şeklinde durur. 4+3 şeklinde: "Giderim / yolum yaya". 3+4 şeklinde: "Cemâlin / benzer aya". Hece ölçüsünü hesaplamak için, dizede geçen ünlü harfleri saymak kolaylık sağlar. Ayrıca, hece sayısı tek olan dizelerde büyük kısım başta olur. Hece ölçüsünü hesaplamak için bir diğer yöntem de, şiirin her bir mısrasını ve bu mısrada yer alan kelimelerin hece sayısını parmak hesabı ile saymaktır.

Semai, sekizli hece ölçüsü ile yazılır.

"Bulutlar" şiiri, 7'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.

"Begler atın argurup" dizesi, 7'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.

"Çoban Çeşmesi" şiiri, 11'li hece ölçüsü ile yazılmıştır.

Durak ve ölçü farklı kavramlardır. Ölçü, şiirin dizelerindeki hecelerin sayısına, yapısına ve durağına bağlı denklikle sağlanan ahenk ve ritim anlamına gelir. Durak ise hece ölçüsünde kalıbı dizelerdeki hecelerin sayısının belirlediği, şiirin okunma hızını ve vurgusunu belirleyen ses kesmeleri veya duraklamaları ifade eder.

7'li ve 8'li hece ölçüsü, şiirde dizelerdeki hece sayısının eşit olmasına dayanan hece ölçüsünün iki farklı kalıbıdır. 7'li hece ölçüsü: Genellikle manilerde kullanılır. "4+3" veya "3+4" şeklinde hesaplanır. Örnek: "Giderim / yolum yaya / Cemâlin / benzer aya / Eridim / hayal oldum / Günleri / saya saya". 8'li hece ölçüsü: Semai, varsağı, destan ve türkülerin ölçüsüdür. "4+4" şeklinde hesaplanır. Örnek: "Gel dilberim / kan eyleme / Seni kandan / sakınırım / Doğan aydan / esen yelden / Seni gülden / sakınırım".

Türk edebiyatında kullanılan vezinler üç ana kategoriye ayrılır: 1. Hece Ölçüsü: Türk halk şiirinde yaygın olarak kullanılır ve kelimelerin hece sayısına göre düzenlenir. 2. Aruz Ölçüsü: Arap ve Fars edebiyatından etkilenerek Türk edebiyatına geçmiş bir ölçüdür. 3. Serbest Ölçü: Modern şiirde kullanılan, vezin kaygısı gütmeden yazılan dizelerdir.

Ahmet Kutsi Tecer'in "Öğüt" adlı şiirinde 11'li hece ölçüsü kullanılmıştır. Şiirin ölçüsü 6 + 5 şeklinde olup, kafiye şeması abab / cccb / dddb şeklindedir.

“Deli Gönül Abdal Olmuş Gezer Elif Elif Diye” şiiri 8’li hece ölçüsü ile yazılmıştır.

7'li hece ölçüsü ile yazılmış şiirlere bazı örnekler: Bu dağı aşam dedim: >Bu dağı aşam dedim Aşam dolaşam dedim Bir hayırsız yâr için Herkese paşam dedim. Giderim: >Giderim / yolum yaya 3+4=7’li hece ölçüsü. Cemâlin benzer aya: >Cemâlin / benzer aya Eridim / hayal oldum Günleri / saya saya. Dokuz ay koynunda gezdirdi beni: >Dokuz ay koynunda gezdirdi beni Ne cefalar çekti ne etti Anam Acı tatlı zahmetime katlandı Uçurdu yuvadan yürüttü Anam. 7'li hece ölçüsü ile yazılmış daha fazla şiir örneği için derskonum.com sitesi ziyaret edilebilir.

Koşmanın Özellikleri: 1. Hece Ölçüsü: Genellikle 11’li hece ölçüsü kullanılır (4+4+3 veya 6+5 duraklı). 2. Uyak Düzeni: İlk dörtlük aaab, abab, aaba veya abcb şeklinde, diğer dörtlükler cccb, dddb şeklindedir. 3. Son Dörtlük: Son dörtlükte şairin mahlası bulunur, buna "tapşırma" denir. 4. Dil ve Üslup: Sade, açık, anlaşılır ve içten bir üslup kullanılır. 5. Müzikalite: Saz eşliğinde kendine özgü bir melodiyle söylenir. Koşmanın Çeşitleri: 1. Güzelleme: Aşk, hasret, ayrılık ve doğa güzelliklerini işleyen lirik şiirlerdir. 2. Koçaklama: Savaş, yiğitlik ve kahramanlık temalarını işleyen şiirlerdir. 3. Taşlama: Bir kimseyi yermek veya toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için yazılır. 4. Ağıt: Doğal afetler, ölüm gibi konularda duyulan acıları anlatan şiirlerdir. 5. Semai: Tabiat, sevgi ve ayrılık konularını işleyen, sekizli hece ölçüsüyle yazılan şiirlerdir.