Müstezat ve serbest müstezat arasındaki temel farklar şunlardır: Köken: Müstezat, gazelden türemiş bir nazım biçimidir. Ölçü ve Kafiye: Müstezat, belirli vezinlerle yazılır ve kafiye düzeni sabittir. Kullanım: Müstezat, Divan edebiyatında yaygın olarak kullanılmıştır. Örnek: Müstezat: "Bülbül yetişir bağrımı hun etti figanın / Zabt eyle dehanın / Hançer gibi deldi ciğerim tığ-ı zebanın / Te'sir-i lisanın". Serbest Müstezat: "Bir ömr-i muhayyel... Hani gülbünler içinde / Bir kuşcağızın ömr-i baharisi kadar hoş; / Bir ömr-i muhayyel... Hani göllerde, yeşil, boş / Göllerde, o safiyet-i vecd-aver içinde / Bir dalgacığın ömrü kadar zail ü muğfel / Bir ömr-i muhayyel!".