Kafiye

Kafiye ve redif bulmak için şu adımlar izlenir: 1. Mısraların ses uyumunu belirleme. 2. Aynı anlam ve görevdeki ek ve kelimeleri ayırma. 3. Farklı anlam ve görevdeki sesleri alma. Örnek: Farklı dizelerin son kelimeleri “göller” ve “seller” olsun. “-ler” aynı anlam ve görevde olduğu için kafiye olmaz, rediftir. “-l” sesleri benzediği için kafiye “-l” olarak belirlenir. Kafiye çeşitleri: Yarım kafiye: Tek sesin benzeşmesiyle oluşur. Tam kafiye: İki sesin benzeşmesiyle oluşur. Zengin kafiye: Üç veya daha fazla sesin benzeşmesiyle oluşur. Tunç kafiye: Kafiyeyi oluşturan sözcüklerden birinin diğerinin içinde geçmesiyle oluşur. Redif: Mısra sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesidir. Ek, sözcük, sözcük grubu veya dize halinde bulunabilir.

Yarım kafiye ve tam kafiye arasındaki fark, dize sonundaki ses benzerliğinin sayısına bağlıdır: Yarım kafiye, dize sonundaki tek ses benzerliğine dayanır. Tam kafiye, dize sonundaki iki ses benzerliğine dayanır. Örnekler: Yarım kafiye: "İstedim kendimi bu göle atam / Elimi uzatıp yavruyu tutam" dizelerinde "-at" ve "-tu-t" sesleri tek ses benzerliğidir. Tam kafiye: "Gözlerim gözünde aşkı seçmiyor / Onlardan kalbime sevda geçmiyor" dizelerinde "-seç" ve "-geç" sesleri iki ses benzerliğidir.

Evet, kafiyede redif olabilir. Redif, mısra sonlarında, görevleri aynı olan eklerin ya da anlamları aynı olan kelimelerin tekrarlanmasıdır. Örneğin, "Kokuyor burnuma Sivr’alan köyü / Serindir dağları soğuktur suyu / Yâr mektup göndermiş yadigâr deyi / Gözünün yaşını sil deyi yazmış" dörtlüğünde, kelimelerin kökleri "köy", "su", "de"dir. Ayrıca, "Gönlümde hasret var yine / Hayalin düştü gözüme yine" dizelerinde, "yine" kelimesi rediftir.

Kafiye, şiirde mısra sonlarında bulunan sözcüklerin son heceleri arasındaki ses benzerliğidir. Kafiye türleri: Yarım kafiye: Tek ses benzerliğine dayanır. Tam kafiye: İki ses benzerliğine dayanır. Zengin kafiye: Üç veya daha fazla ses benzerliğine dayanır. Tunç kafiye: Ses benzerliği üçten fazla olduğunda kullanılır. Cinaslı kafiye: Anlamları ayrı, yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının tekrarıyla oluşur. Kafiye örnekleri: Düz kafiye: "Gül büyütenlere mahsus hevesle / Renk renk dertlerimi gözümde besle / Yalnız, annem gibi o ılık sesle / İçimde dövünüp ağlama gurbet". Sarmal kafiye: "Balkonlara, yalılara dalar düşünürüm / O günler uzaklaşan yelkenlerin peşi sıra / Akan bulutlar gibi geçmiş: ne iz, ne hatıra!". Çapraz kafiye: "Ne doğan güne hükmüm geçer, / Ne halden anlayan bulunur; / Ah aklımdan ölümüm geçer; / Sonra bu kuş, bahçe, nur".

Kafiyenin amacı, şiirde ahenk ve ritim oluşturmaktır. Ayrıca, kafiye sayesinde şiirde anlam bütünlüğü de sağlanabilir. Bazı edebiyatçılar, kafiyenin şiirde mutlak bir gereklilik olduğunu düşünürken, diğerleri bunun şiirin ahengini sağlayan tek unsur olmadığını savunur.

Evet, kafiye ve redif şiirde ahenk unsurlarıdır. Kafiye, dizelerin sonunda ses benzerliği oluşturan kelimelerle sağlanır ve şiire müzikal bir etki kazandırır. Redif, aynı görevde kullanılan ek veya kelimelerin tekrar etmesiyle meydana gelir ve şiirde ritmi ve ahengi artırır.

Tunç kafiye, ses benzerliğinin üçten fazla olması durumunda kelimelerin birinin genellikle diğerini içine aldığı zengin kafiye türüdür. Tunç kafiye örnekleri: "Var gez dağda, kayalıkta, kırda / Düş bir çukura, öl, kakırda". "Kimi solgun, sarışın; kimi ak, kimi kara / Kiminin arkasından görünüyor Ankara". "Fikrim bir hulyaya bazı dalar da / Düşünür, derim ki: ‘Bu odalarda / Kim bilir kaç kişi oturmuş yatmış’". Tunç kafiye, özellikle Divan edebiyatı döneminde sıklıkla kullanılmıştır.

Tunç kafiye ve tam kafiye arasındaki temel fark, ses benzerliğinin derecesidir. - Tam kafiye, iki ses benzerliğine dayanır. - Tunç kafiye, üçten fazla sesin benzer olması durumunda kullanılır ve genellikle bir kelime diğerini içine alır. Özetle: - Tam kafiye: İki ses benzerliği - Tunç kafiye: Üçten fazla ses benzerliği ve genellikle bir kelime diğerini içine alır

Evet, serbest müstezatta kafiye vardır. Ancak, serbest müstezatta kafiye örgüsünün düzenlenişi kurala bağlı değildir; şairin isteğine bağlıdır.

Şiirde kullanılan bazı kafiye çeşitleri: Yarım Kafiye: Dize sonundaki tek ses benzerliğine dayanır. Tam Kafiye: Dize sonlarındaki iki ses benzerliğidir. Zengin Kafiye: Üç veya daha fazla ses benzerliğidir. Tunç Kafiye: Kafiyeli kelimenin diğer kelime içinde geçmesiyle oluşur. Cinaslı Kafiye: Anlamları farklı, yazılışları aynı kelimelerin tekrarıyla oluşur. Ayrıca, dizilişlerine göre düz kafiye, sarmal kafiye, çapraz kafiye gibi türler de bulunmaktadır.

Yarım kafiye, dize sonundaki tek ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür. Tam kafiye ise dize sonlarındaki iki ses benzerliğine denir. Örnekler: Yarım kafiye: "Ben yâr ile ettim savaş / Akıttım gözümden kanlı yaş" dizesinde "aş" sesleri yarım kafiye oluşturur. "İstedim kendimi bu göle atam / Elimi uzatıp yavruyu tutam" dizelerinde de tek ses benzerliği vardır. Tam kafiye: "Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum / Kimdir o, nasıldır diye rüzgarlara sordum" dizelerinde "nur" ve "sor" sesleri tam kafiye oluşturmuştur. "On atlıya karar verdim yaşını / Yenice sevdaya salmış başını" dizelerinde de iki ses benzerliği vardır.

Kafiyede, anlamca farklı ancak ses bakımından benzerlik gösteren kelimeler kullanılır. Kafiye türleri: Yarım kafiye: Tek ses benzerliği. Tam kafiye: İki ses benzerliği. Zengin kafiye: Üç veya daha fazla ses benzerliği. Tunç kafiye: Kafiyeli kelimenin diğer kelime içinde geçmesi. Cinaslı kafiye: Aynı kelimelerin farklı anlamlarda kullanılması.

Hayır, kafiye şeması ve redif aynı şey değildir. Kafiye şeması, bir şiirdeki dizelerin son seslerindeki düzene göre belirlenir ve "aaaa", "abab", "abba" gibi harflerle ifade edilir. Redif, ise dize sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesiyle oluşan ses benzerliğidir. Örneğin, "Gelirim sana, giderim bana" dizelerinde "-na" eki rediftir.

En çok kullanılan kafiye şemalarından bazıları şunlardır: ABAB (Alternatif Kafiye). XAXA. AAAA (Monorhyme). AABB. ABBA. Düz Kafiye. Çapraz Kafiye. Sarma (Sarmal) Kafiye. Kafiye şemaları, şiirin türüne ve tarzına göre değişiklik gösterebilir.

Uyak (kafiye) türleri şunlardır: Yarım uyak: Tek ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. Tam uyak: İki ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. Zengin uyak: Üç veya daha fazla ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. Tunç uyak: Kelimelerden birinin diğerini içinde aynen bulması ile oluşan uyak türüdür. Cinaslı uyak: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı kelimelerle yapılan uyak türüdür.

Uyak (kafiye), en az iki dize sonunda görülen ses benzerliğidir. Uyak türleri: Yarım uyak: Tek sesin benzerliğiyle oluşur. Tam uyak: İki sesin benzerliğiyle oluşur. Zengin uyak: Üç veya daha fazla sesin benzerliğiyle oluşur. Tunç uyak: Bir kelimenin diğerinin içinde yer almasıyla oluşur. Cinaslı uyak: Anlamları ayrı, yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının tekrarıyla oluşur. Redif, dize sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesidir. Redif örnekleri: "Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar" (sözcük halinde redif). "Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar" (ek halinde redif). "Yuvadaki kuşlar ile / Çağırayım Mevlam seni" (cümle halinde redif).

Kafiye ve uyak arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Kafiye, şiirde en az iki dize sonunda, anlam ve görev bakımından birbirinden farklı ek ve sözcükler arasındaki ses benzerliğidir. Uyak ise kelimelerin sonlarında bulunan ses benzerliklerini ifade eder; dolayısıyla kafiyenin olduğu her yerde uyak vardır, ancak uyak her zaman sadece kafiye olmayabilir. Ayrıca, halk edebiyatındaki kafiye karşılığı “ayak”tır.

Seci, edebiyat terimlerinden biridir ve düz yazıda yapılan uyakları tanımlamak için kullanılır. Seci, cümle sonlarındaki kelimelerin kafiye oluşturacak şekilde düzenlenmesi sanatıdır. Seci, farklı şekillerde kullanılabilir ve çeşitli türleri vardır: Seci-i mutavazi: Eşit uzunluktaki cümlelerin sonunda kafiyeli kelimeler kullanılmasıdır. Seci-i mülevven: Farklı uzunluktaki cümlelerin sonunda kafiyeli kelimeler kullanılmasıdır. Seci-i mürtecel: Aynı uzunluktaki cümlelerin sonunda kafiyeli kelimeler kullanılmasıdır, ancak bu türde kelimelerin kafiyeleri aynı harfle bitmez. Seci, hem edebi eserlerde hem de dini metinlerde kullanılır. Seci sanatına örnek olarak şu cümleler verilebilir: "İlahi, kabul senden, ret senden; şifa senden, dert senden". "Ey gözlerin nuru, gönüllerin sürûru; başımızın tâcı, dil ehlinin mîrâcı". "Dost yolunda nistlik gerek, yâr önünde pestlik gerek; ten cübbesi çâk gerek, gönül evi pâk gerek".

Şarkı yazarken kullanılan bazı kafiye şemaları şunlardır: ABAB: Özellikle rap müzikte popüler olan bu şemada, birinci ve üçüncü dizeler birbiriyle, ikinci ve dördüncü dizeler ise farklı bir sesli harf kullanarak birbiriyle kafiyelendirilir. XAXA: ABAB'ya benzer, ancak kafiyeli olmayan iki satır eklenir. AAAA (Monorhyme): Tüm dizeler aynı kafiyeyle biter. AABB: İlk iki satırın, ikinci iki satırın kafiyeli olduğu bir şemadır. ABBA: Dörtlükte iki ek kafiyeli satır arasına sıkıştırılmış bir beyit kullanılır. Düz Kafiye: Bir dörtlüğün tüm dizeleri birbiriyle kafiyelidir. Sarmal Kafiye (ABBA): Birinci ve dördüncü dizeler, ikinci ve üçüncü dizeler kendi arasında kafiyelidir. Çapraz Kafiye (ABAB): Birinci ve üçüncü dizeler, ikinci ve dördüncü dizeler kendi arasında kafiyelidir. Şarkı yazarken kullanılacak kafiye şeması, yazılan müziğin türüne ve kişisel tercihlere göre değişebilir.

Zengin kafiye ve tunç kafiye arasındaki temel fark, ses benzerliğinin derecesidir. - Zengin kafiye, dize sonlarındaki üç veya daha fazla ses benzerliğine dayanır. - Tunç kafiye, ses benzerliğinin üçten fazla olması durumunda kullanılır ve genellikle bir kelime diğerini içine alır. Özetle, zengin kafiye daha az ses benzerliği içerirken, tunç kafiye daha fazla ses benzerliği ve genellikle iç içe geçme özelliği taşır.