NazımBiçimleri

Koşma, hecenin en çok kullanıldığı nazım biçimidir. Koşma, genellikle 11’li hece ölçüsüyle (6+5 veya 4+4+3 duraklı olarak) yazılır veya söylenir.

Behçet Necatigil'in "Nilüfer" şiiri, dörtlüklerden oluşan bir nazım birimine ve abba şeklinde bir kafiye şemasına sahiptir.

Mesnevi nazım biçimi, her beyti kendi içinde kafiyeli olan ve genellikle aruzun kısa kalıplarıyla yazılan bir şiir türüdür. Özellikleri: Kafiye düzeni: "aa, bb, cc, dd" şeklindedir. Beyit sayısı: Sınırsızdır. Konu bütünlüğü: Beyitler arasında yalnızca konu bütünlüğüne dikkat edilir. İşlenen konular: Aşk, dini ve tasavvufi konular, ahlak, savaş, kahramanlık, mizah gibi çeşitli temalar işlenir. Bölümleri: Giriş: Besmele, tevhid, münacat, naat, mi’râciye, sebeb-i te’lîf, ağâz-ı dâstân. Konunun işlendiği bölüm: Âğâz-ı dâstân. Sonuç: Hâtime.

Terza rima, genellikle üçer dizelik bendlerle yazılan şiirlerde kullanılır. Türk edebiyatında terza rima kullanan bazı şairler: Tevfik Fikret (Şehrâyîn adlı şiirinde); Cenap Şahabettin ("Berg-i Hazân" şiirinde); Ali Canip Yöntem. Batı edebiyatında ise Dante Alighieri'nin "İlahi Komedya"sı bu nazım biçimiyle yazılmıştır.

Müstezat, beyitlerle kurulan bir Divan edebiyatı nazım biçimidir. Müstezat, her dizesine bir küçük dize eklenmiş gazelden türemiş bir nazım türüdür. Müstezat nazım biçimi ayrıca şu şekilde sınıflandırılabilir: Serbest müstezat. Mütekerrir müstezat. Müdevver müstezat.

Nazım birimi dörtlük olan nazım biçimleri şunlardır: Rubai. Tuyuğ. Murabba. Şarkı. Terbi. Ayrıca, semai ve varsağı gibi aşık edebiyatı nazım biçimleri de dörtlüklerden oluşur.

Tardiye ve tahmis, Divan Edebiyatı'nda kullanılan nazım biçimleridir. Tahmis. Tardiye. Ayrıca, "tardiye" bazen "tard u rekib" olarak da adlandırılmaktadır.

Gazelde beş kural şunlardır: 1. Beyit Sayısı: Gazelde beyit sayısı genellikle 5 ile 15 arasında değişir. 2. Kafiye Düzeni: Gazelin kafiye düzeni aa, ba, ca, da, ea şeklindedir. 3. İlk Beyit (Matla): İlk beyit kendi arasında kafiyelidir ve konuyu tanıtır. 4. Son Beyit (Makta): Son beyit, genellikle şairin mahlasını içerir. 5. En Güzel Beyit (Beytü’l-Gazel): Gazelin en güzel beyti olarak kabul edilir. Bu kurallar, gazelin yapısını ve yazımını belirler.

Tard u rekib, edebiyatta "tardiye"nin bir diğer adıdır. Tardiye, Divan Edebiyatı'nda yer alan ve muhammes nazım biçiminin özel bir türü olan bir nazım şeklidir. Tardiye, "Mef'ûlü / mefa’îlün / faûlün" aruz kalıbı ile yazılır ve her bendin ilk dört dizesi kendi arasında kafiyelidir. Tardiye, mesnevilerde kahramanların ağzından yazılan gazel ve murabbalara da denir.

Koçaklama, koşma nazım biçimidir. Koşma nazım biçimi, halk edebiyatının en sevilen ve yaygın türüdür. Koçaklama, yiğitçe bir anlatımla söylenen, kahramanlık ve savaş konulu koşmalardır.

Koçaklama, koşma nazım biçimidir. Koşma nazım biçimi, halk edebiyatının en sevilen ve yaygın türüdür. Koçaklama, yiğitçe bir anlatımla söylenen, kahramanlık ve savaş konulu koşmalardır.

Taştir, divan edebiyatında kullanılan bir nazım biçimidir. Özellikleri: Genellikle bir gazelin beyitlerinde, mısralar arasına üç dize getirilerek oluşturulur. Hem kafiyeyle hem de redifle yazılabilir. Tasvir edilen konular arasında ilahi aşk, bezm-i alem, fenafillah, bekabillah ve vahdet-i vücut gibi tasavvufi konular yer alır. İlk kez 16. yüzyılda yazılmış, 18. yüzyıldan sonra daha çok kullanılan bir nazım biçimi olmuştur. Çağdaş edebiyatta en güzel örneklerini Yahya Kemal ve Muallim Naci vermiştir. Taştir türleri: Araya iki mısra girerse "terb-i mutarraf". Araya üç mısra girerse "tahmis-i mutarraf" olarak adlandırılır.

Mehmet Akif Ersoy'un en çok kullandığı nazım biçimi mesnevidir. Akif, şiirlerinin çoğunda aruz ölçüsünü kullanmış ve bu ölçüyü Türkçeye başarıyla uygulamıştır.

Koşma, genellikle 11'li hece ölçüsü ile yazılan bir Türk halk edebiyatı nazım biçimidir. Bununla birlikte, 7'li ve 8'li hece ölçüsüyle yazılmış koşmalar da vardır. Koşmalarda durak olarak 6+5 veya 4+4+3 kalıpları tercih edilir.

Semai, halk şiirinde 8’li hece ölçüsü ile düzenlenen ve özel bir ezgi ile söylenen bir nazım biçimidir. Ayrıca, semai nazım biçimi şu özelliklere de sahiptir: Genellikle en az üç, en fazla beş dörtlükten oluşur. Kafiye düzeni abab, cccb, dddb şeklindedir. Çoğunlukla doğa, aşk, sevgi, güzellik, gurbet, ayrılık, kavuşma gibi duygusal ve lirik temaları işler. Aruz ölçüsü kullanılarak yazılan semailer de vardır. Şiirin sonuna doğru mahlas kullanılır. Dili sade ve yalındır; halkın günlük yaşamda kullandığı deyim ve deyişlerden yararlanılır.

Triyole, on dizeden oluşan ve üç bentten meydana gelen bir nazım biçimidir. Özellikleri şunlardır: İlk iki dize: İlk iki dizelik bir parçadan sonra, dörder dizelik iki bent gelir. Tekrar eden dizeler: Baştaki iki dizenin ilki, birinci dörtlüğün; ikincisi ise ikinci dörtlüğün son dizesinde tekrar edilir. Uyak düzeni: Uyak düzeni “ab – aaaa – bbbb” şeklindedir. Triyole, Batı edebiyatına mahsus bir nazım şeklidir ve Türk edebiyatında ilk örnekleri Servet-i Fünûn dönemi şairleri tarafından yazılmıştır.

Mesnevilerde genellikle aruzun kısa kalıpları tercih edilir. En sık kullanılan aruz kalıplarından bazıları şunlardır: Mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün; Mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün; Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün; Fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün. Ayrıca, "fâ’ilâtün / fâ’ilâtün / fâ’ilün" kalıbı da akıcılığı ve hareketliliği sayesinde uzun anlatımlara uygun olması nedeniyle sıkça tercih edilir.

Gazel, nazım birimi olarak beyitlerden oluşur. Özellikleri: Beyit Sayısı: Genellikle 5 ile 15 arasında değişir. Kafiye Düzeni: İlk beyit kendi arasında kafiyelidir ve sonraki beyitlerin ikinci dizeleri ilk beyitle kafiyelidir (aa, ba, ca, da, ea...). Konu: Genellikle aşk, güzellik, şarap gibi lirik konular işlenir. Bölümler: İlk beyte matla, son beyte makta denir. En Güzel Beyit: Gazeldeki en güzel beyte beyt'ül gazel veya şah beyit denir.

Şarkı nazım biçimi, Divan şiirinde bestelenmek için yazılan, dörtlüklerle ve aruz ölçüsüyle oluşturulan bir nazım birimidir. Şarkı nazım biçiminin özellikleri: Dörtlük sayısı: Genellikle 3 ile 5 arasında değişir. Kafiye düzeni: abab, cccb, dddb... şeklindedir. Konu: Aşk, sevgili, ayrılık, içki, eğlence gibi temalar işlenir. Dil: Sade bir dil kullanılır, günlük söyleyişler ve halk deyişleri yer alır. Nakarat: Dörtlüklerin sonunda tekrar eden dizeye nakarat denir. Şarkı nazım biçimi örnekleri: Nedim: > Sevdigüm bir hûb sadâdur > Mâ'il-i zevk u safâdur > Kârı uşşâka vefâdur > Meşrebümce dilrübâdur. Enderunlu Vasıf: > Sevdigüm bir hûb sadâdur > Mâ’il-i zevk u safâdur > Kârı uşşâka vefâdur > Meşrebümce dilrübâdur > Firkati kesdi amânum > Göklere çıkdı figânum > Nola sevdümse a cânum > Çeşm-i mahmûrı elâdur > Sen gücenme dilpesendüm > Ben seni gayet begendüm. Yahya Kemal Beyatlı: > Kalbim yine üzgün seni andım da derinden, > Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden!. Ayrıca, İmamzâde Mehmed Çelebi’nin hazırladığı Hâfız Post Güfte Mecmuası, ilk şarkı örnekleri arasında yer alır.

Fuzûlî'nin "Rind ü Zâhid" eseri, mensur (düzyazı) nazım biçimiyle yazılmıştır. Ayrıca, Kadrî'nin mesnevi formundaki "Rind ü Zâhid" adlı bir eseri de bulunmaktadır ve bu eser 74 beyitten oluşmaktadır.