Kant

Maksim kelimesi farklı anlamlara gelebilir: Su haznesi: Bentlerde toplanan suyun künklerle kente getirilerek toplandığı, üstü örtülü bir yapı. Özdeyiş, düstur, vecize: Genel olarak bir bireyin benimseyebileceği ya da eylemlerinde iyi bir yol gösterici olarak kabul etmesi tavsiye edilen davranış kuralı. Makineli tüfek: İngiliz ordusunun 1889'dan Birinci Dünya Savaşı'na kadar kullandığı bir makineli tüfek türü. Nota sistemi: İki veya üç uzun sese denk gelen nota. Yer adı: İzmir Enternasyonel Fuarı'ndaki bir gazinonun veya Ankara'da bir mekanın adı. Üsküp ve yöresinde kullanılan bir kelime: "Çocuk", "küçük", daha nadir "acemi" anlamında kullanılır. Felsefe terimi: Kant'ın ahlak felsefesinde, ahlaki özne için geçerli olduğu görülen pratik bir ilke.

Kant'ta maksim, bir eylemin altında yatan genel ilkedir. Kant'a göre istemenin öznel ilkesi olan maksim, ancak yasaya uygun olduğu müddetçe (nesnel ilke) ahlaki açıdan onaylanabilir. Kant, bir ahlaki yasanın, yani maksimin oluşturulabilmesi için üç niteliği içinde barındırması gerektiğini söyler: Evrensellik prensibi. Humanizm prensibi. Koşulsuzluk prensibi. Kant, herhangi bir eylemin ardında duran niyetleri maksim olarak tanımlamıştır.

Vicdanın felsefi temelleri iki ana yaklaşıma dayanır: 1. Doğuştan Var Olan Vicdan: Felsefede metafizik anlayış, vicdanın doğuştan var olduğunu ileri sürer. 2. Çevresel Etkilerle Oluşan Vicdan: Seküler anlayış, vicdanın insanın toplumsal koşulları, görgü ve bilgisi sonucunda oluştuğunu savunur. Ayrıca, filozoflar vicdanın kaynağı konusunda duygu mu yoksa akıl mı olduğu konusunda da farklı fikirler öne sürmüşlerdir. Vicdanın felsefi temellerine dair bazı önemli yaklaşımlar şunlardır: Immanuel Kant: Kant'a göre vicdan, bireyin kendi aklını kullanarak kavradığı evrensel ahlak yasasının bireydeki tezahürüdür ve bireyin iç dünyasında kurduğu bir ahlaki mahkemedir. İslam Düşüncesi: İslam'da vicdan, fıtrat kavramı ile ilişkilendirilir ve insanın doğuştan iyiliğe meyilli olarak yaratıldığı savunulur. Psikoloji alanında da vicdan, sosyal etkileşimler ve suçluluk ya da utanç gibi duygusal tepkiler yoluyla şekillenen dinamik bir süreç olarak ele alınır.

Kant, "Pratik Aklın Eleştirisi"nde aşağıdaki görüşleri savunur: Pratik aklın teorik akıldan üstünlüğü: Pratik akıl, teorik akıldan bağımsızdır ve ahlakın gerçekliği pratik aklın bir olgusudur. Özgürlük: Ahlakın olanaklılığının koşulu olarak özgürlüğe inanmak zorunludur. En yüksek iyi: Ahlaksal bilinç, en yüksek iyinin gerçekliğini gerektirir ve bu, ölümsüz yaşam ve akılda temellenen bir ahlaksal dünya düzenini postüle eder. Koşulsuz buyruk: Eylemlerin, akılsal olarak tüm insanlar için evrensel bir yasa olacak şekilde belirlenmesi gerektiğini belirtir. Ahlaki yasaların kaynağı: İnsanların evrensel ortak değeri akıldır ve bu akıl ile sentetik apriori bilgi olarak ahlak yasasının ilkesi bulunabilir.

Kant'a göre en yüksek iyi, erdem ve mutluluğun birlikte elde edilmesiyle oluşan yapıdır. Erdem, eğilimlere karşı koyarak eylemde bulunma bilincidir ve insanın görevidir. Mutluluk, erdemin kazanılabildiği bir hayatın olması durumunda mümkün olur. Kant, "en yüksek iyi"nin hem erdemlilik hem de mutluluğun en uygun şekliyle, orantılı bir biçimde birleşmesiyle elde edilebileceğini düşünür. Kant'a göre "en yüksek iyi" ideal bir yapıdır, bilgi konusu değil, eylem konusudur.

Ödev ahlakı, Immanuel Kant'ın "Ahlaki bir eylem nedir?" sorusuna yanıt ararken geliştirdiği ahlak sisteminin adıdır. Ödev ahlakının temel özellikleri: Koşullu ve koşulsuz buyruklar: Koşullu buyruk, belirli bir amaca ulaşmak için ne yapılması gerektiğini söylerken, koşulsuz buyruk herhangi bir koşula bağlı olmadan, bütün insanlar için geçerliliği olan buyruktur. Niyet önemi: Bir eylemin ahlaki olabilmesi için, ödev duygusu içinde, hiçbir çıkar veya beklenti olmaksızın koşulsuz buyruk ile yapılması gerekir. Evrensel ahlak yasası: Evrensel ahlak yasası, doğa yasası gibi olanı değil, olması gerekeni içeren bir yapıda olmalıdır. Ahlaki eylemin ölçütü: Ahlaki eylemin ölçütü, görev anlayışıdır. Bu bilgiler, ödev ahlakı ile ilgili bir PowerPoint sunumu (PPT) için temel oluşturabilir.

Alfa Yayınları'nda yer alan bazı Kant kitapları: Kant ve Kesin Bilimler. Kant. Kant ve Metafizik Problemi.

Prolegomena, Immanuel Kant tarafından metafiziğin bir bilim olarak mümkün olup olmadığını araştırmak ve Saf Aklın Eleştirisi'nin ana fikirlerini daha erişilebilir bir şekilde sunmak amacıyla yazılmıştır. Kant, Saf Aklın Eleştirisi'nin zayıf karşılanmasından memnun değildi ve Prolegomena ile felsefesini daha anlaşılır kılmayı hedefledi. Prolegomena, aynı zamanda Kant'ın Eleştirisi'ne yönelik olumsuz bir incelemeye yanıt olarak da kaleme alınmıştır.

Salt akıl, akıl ve mantık yoluyla doğru sonuçlara ulaşmayı ifade eder. Salt us ise, deneyden bağımsız olarak bilgi edinme yetisidir. Salt akıl ve salt us kavramları, Immanuel Kant'ın felsefesiyle ilişkilidir.

Kant'ın transandantal düşüncesi, mümkün bilgi alanının içinde yer alan ve bu bilgi alanını kuran ana unsurları araştırır. Transandantal felsefenin bazı temel unsurları: Transandantal benlik: Deneyimleri organize eden, doğrudan bilinebilen bir nesne olmayan, yalnızca düşünce yoluyla kavranabilen bir yapıdır. A priori formlar: Duyu verilerinin algılanması için zorunlu olan zaman ve mekân gibi formlardır. Transandantal apperception (tam algı): Deneyim ve bilgileri birleştiren, üst düzey bir bilinç ve sentezleme gücüdür. Transandantal koşullar: Tüm bilginin zorunlu koşullarıdır ve a priori olsun aposteriori olsun tüm bilgiye eşlik etmesi gerekir. Kant'a göre, bilgi felsefesinin özgün tarafı, bilgide iki farklı yön bulunduğunu değerlendirmesidir: Duyularla somut olarak algılanan yön ve anlama yetisinin düşünceyle bağlar kuran yönü.

Kant'ın dört antinomisi şunlardır: 1. Evrenin sınırlanması antinomisi. Tez: Evren, zaman ve mekân bakımından sınırlıdır. Antitez: Evren, zaman ve mekân bakımından sonsuzdur. 2. Atomculuk antinomisi. Tez: Bütün bileşik maddeler, basit parçalardan oluşur. Antitez: Evrende basit parçalar yoktur, her şey bileşiktir. 3. Nedensellik antinomisi. Tez: Doğa kanunlarıyla gerçekleşen nedensellik, evrendeki olayları açıklamak için yeterlidir. Antitez: Evrendeki olayları açıklamak için özgürlük yoluyla nedensellik de gereklidir. 4. Zorunlu varlık antinomisi. Tez: Evrende zorunlu bir varlık (Tanrı) vardır. Antitez: Evrende zorunlu bir varlık yoktur.

Bilginin kaynağı akıl ve duyulardır diyen filozoflardan bazıları şunlardır: İbn Haldun. El-Kindi. Farabi. Ayrıca, Immanuel Kant da bilginin kaynağı olarak hem aklı hem de deneyimi kabul eden bir filozoftur.

Güzellik filozofu olarak kabul edilen bazı isimler şunlardır: Platon: Güzelliği idea öğretisine göre yorumlamış ve iki tür güzellikten bahsetmiştir: Kendinde güzel (ideal güzellik) ve tek tek nesnelerdeki değişen güzellik. Pythagoras (Pisagor): Güzelliğin uyumla bağlantılı olduğunu savunmuş ve altın oran estetiğini geliştirmiştir. Aristoteles: Güzelliği matematiksel bir uyum ve orantı olarak tanımlamış, her bir parçanın birbirini tamamlaması gerektiğini belirtmiştir. Demokritos: Güzelliği doğada değil, insanda ve onun ahlakında aramıştır. Sokrates: Güzelliğin ruh güzelliğinde olduğunu vurgulamıştır. Immanuel Kant: Güzelliği estetik bir değer olarak hoş, iyi, doğru ve yararlıdan ayırarak ele almıştır.

Immanuel Kant'ın etiğine yönelik en önemli eleştirilerden bazıları şunlardır: Duyguculuk eleştirisi. Özgürlük tanımlaması eleştirisi. Tarihsel kopukluk eleştirisi. İstisna eksikliği eleştirisi. Çatışan düsturlar eleştirisi.

Zihnin nesnelliği, Immanuel Kant'ın felsefesinde önemli bir yer tutar. Kant'ın nesnellik anlayışına göre: Tüm insanlar bir şeyi aynı şekilde algılıyorsa, o şey nesnel olarak kabul edilebilir. Doğuştan gelen apriori duyusal ve bilişsel bir çerçeve ile algılarlar. Gerçeklik, öznenin dışında değil, özneler arasındaki ortak algıda bulunur. Bu yaklaşım, geleneksel felsefedeki nesnelliğin, dış dünyanın insandan bağımsız olarak var olması anlamına gelen görüşünden farklıdır.

Ontolojik kanıta karşı çıkan filozof Immanuel Kant'tır. Kant, "Saf Aklın Eleştirisi" adlı eserinde ontolojik kanıtın eleştirisini iki temel noktada yapmıştır: 1. "Zorunlu varlık" kavramı bir ideadır. 2. Tanrı'nın varlığı, salt akıldan yola çıkarak kanıtlanamaz.

Sapere aude, Latince "Bilmeye cesaret et!" anlamına gelen bir ifadedir. Aydınlanma, Immanuel Kant tarafından "Sapere aude" sloganıyla özetlenen bir felsefedir. Kant'a göre aydınlanmanın düsturu olan "Sapere aude" şu anlamlara da gelebilir: Aklını kullanmaktan korkma; Aklını kullanma cesaretini göster; Kendi aklını kullanma yürekliliğini göster; Özgür düşünmeye cesaret et; Zekanı kullanmaya cesaret et.

Kant'ta "benin tesis edilmesi", "transandantal apperzeption" fiili ile "saf ben"in ortaya çıkarılması anlamına gelir. "Saf ben", bütün yetilerin taşıyıcısı ve sentetik birliğin temsil edildiği mekânın inşasıdır. "Transandantal apperzeption", özbilincin nesnel birliğine işaret ederken, "ampirik apperzeption" öznel ve olumsaldır. Kant'a göre, "saf ben" varolduğunun bilincinde olarak fakat yine de kendini görü formuna sokarak olduğu şekliyle değil, göründüğü şekliyle sunar. "Saf ben", anlama yetisi ve aklın tesis edilişine olanak tanıyan üç yetiyle beraber (hissetme, hayalgücü ve düşünme) aynı mekân tasarımın içinde kurulur. Düşünme yetisi, deneyimi mümkün kılan mekânı tesis edişinden dolayı "saf ben"in inşasında da etkin bir rol oynar.

Kant'ın estetik anlayışı şu temel özelliklere dayanır: Beğeni Yargısı: Estetik yargı, bir nesneyi herhangi bir çıkar gözetmeksizin hoşlanma veya hoşlanmama ile değerlendirme yetisidir. Kavramsızlık ve Evrensellik: Güzellik, kavramsız bir biçimde tümel olarak hoşa giden şeydir ve bu yargı evrenseldir. Amaçsız Amaçlılık: Güzellik, bir amaç tasarımından bağımsız olarak nesnede algılanan amaçlılıktır. Özerklik: Sanat eserleri, sanatçılardan, dönemlerden ve ideolojik yaklaşımlardan bağımsız olmalıdır. Transcendental Yöntem: Estetik deneyim, bir nesnenin doğasını anlamak için bilme tarzının doğasını araştırmayı önerir. Kant, estetik yargıların hem öznel hem de nesnel, yani evrensel bir niteliğe sahip olduğunu savunur.

Immanuel Kant'ın "Güzellik ve Yücelik Duyguları Üzerine Gözlemler" adlı eseri, güzellik ve yücelik duygularını, bu duyguların nesnelerini ve insan üzerindeki etkilerini ele alır. Kant, bu iki duygunun farklı niteliklere sahip olduğunu belirtir: Yücelik, insanı harekete geçirir, kımıldatıp harekete geçirme etkisi vardır. Güzellik, büyüleyicidir, huzur ve hoşluk hissi uyandırır. Kant, bu duyguları cinsiyet ve milliyet bağlamında da inceler; yüceliği erkeğe, güzelliği ise kadına atfeder. Eser, aynı zamanda, bazı yorumların günümüzde kabul edilemez bulunması nedeniyle eleştirilmektedir.