Kant

"Aydınlanma" ve "sapere aude" kavramları Immanuel Kant'ın felsefesinde önemli yer tutar. Aydınlanma, Kant'a göre, insanın kendi aklını kullanma cesaretini göstermesidir. "Sapere aude" ise Latince bir deyim olup "bilmeye cesaret et" anlamına gelir.

Kant'ın antinomileri dört tanedir ve iki ana kategoriye ayrılır: matematiksel ve dinamik: 1. Matematiksel Antinomiler: - Birinci Antinomi: Dünyanın zaman ve uzam bakımından bir başlangıcı vardır ve sınırlıdır. - İkinci Antinomi: Her bileşik madde, basit parçalardan oluşur. 2. Dinamik Antinomiler: - Üçüncü Antinomi: Dünyada özgürlükten gelen nedenler vardır. - Dördüncü Antinomi: Evrenin nedeni olan zorunlu bir varlık vardır.

Kant'ta benin tesis edilmesi, iki farklı bağlamda ele alınabilir: 1. Fenomenal Benlik: Kant'a göre, insan sadece fenomenal benlik hakkında bilgi sahibi olabilir. 2. Transandantal Benlik: Kant ayrıca, transandantal benlik kavramını da ortaya koyar.

Kant'ın estetik anlayışı, güzelliği salt öznellik veya salt nesnellik temelinde açıklamaktan kaçınarak, bu ikisi arasında bir köprü kurmuştur. Kant'a göre estetik deneyimin temel unsurları şunlardır: 1. Çıkar Gözetmeme: Estetik yargı, nesneyle ilgili hiçbir çıkar, yarar veya haz beklentisi taşımaz. 2. Evrensel Geçerlik: Bir şeyi güzel bulduğumuzda, sanki herkesin de onu güzel bulması gerektiğini düşünürüz. 3. Amaçsız Amaca Uygunluk: Estetik deneyimde, nesnede belirli bir amaca hizmet etmeyen ama amaca uygunluk hissi veren bir düzen algılanır. 4. Sanat ve Doğa Güzelliği Ayrımı: Doğa güzelliği kendiliğinden ortaya çıkan estetik haz kaynağı iken, sanat güzelliği bilinçli yaratım yoluyla estetik haz uyandıran bir üründür. Kant'a göre estetik, bilgi, duygu ve kavrayış fakültelerinin bir bütün halinde işlediği bir deneyim alanıdır.

Immanuel Kant'ın "Güzellik ve Yücelik Duyguları Üzerine Gözlemler" adlı eseri, bu iki duygunun farklı yönlerini ve etkilerini ele alır. Kitapta anlatılan ana konular: 1. Güzellik ve yüceliğin nesneleri: Kant, karla kaplı dağlar veya fırtınalı hava gibi görüntülerin insanda korku ve hayranlık uyandırdığını, çiçeklerle kaplı bir vadinin ise hoş ve gülümseten bir duygu yarattığını belirtir. 2. Duyguların öznitelikleri: Yüce olan, insanı harekete geçirirken; güzel olan büyüler. 3. Ahlaki öznitelikler: Kant, erdemi iki kategoriye ayırır: edinimsel ve sahici. 4. Cinsiyetler arası farklılıklar: Kant, güzelliği kadına, yüceliği ise erkeğe atfeder. Kitap, genel olarak insan doğasında güzellik ve yücelik duygularının nesnel bir şekilde belirlenebileceğini öne sürer.

Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi adlı eser, Immanuel Kant'ın ahlak felsefesinin temellerini ortaya koyduğu önemli bir metindir. Bu eserde anlatılan konular arasında şunlar yer alır: Ahlaklılığın olanağının koşulları. Özerklik ve özgür istenç. Ahlak yasalarının a priori ilkeleri. Eser, üç bölümden oluşur ve Pratik Aklın Eleştirisi'ne hazırlık olarak düşünülmüştür.

İyi kavramının çeşitleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Ahlak Felsefesinde İyi: Ahlaki açıdan değerli olan, insanın yapması gereken davranışları ifade eder. 2. Dini Açıdan İyi: Çoğu zaman sevap kavramıyla paralel olarak, Tanrı'nın istemiş olduğu dünyadaki varlık düzeni ile uyumlu olan olarak tanımlanır. 3. Kant'ın Felsefesinde İyi: İstencin, içerik bakımından değil de, yalnızca ahlâk yasasınca belirlenmiş olan biçimsel niteliğini ifade eder. 4. Günlük Hayatta İyi: İyilik, güzellik, doğruluk gibi kavramlarla ilişkilendirilir ve genellikle olumlu, yararlı şeyleri ifade eder. Ayrıca, iyi kavramı kişiden kişiye, toplumdan topluma ve duruma göre değişebilen göreceli bir kavramdır.

Kant'ın transandantal düşüncesinde "ben"in ve "aklın" tesis ediliş sorunu, saf benin ve transandantal öznenin nasıl kalıcı bir şekilde oluşturulduğuyla ilgilidir. Kant'a göre, transandantal düşünce dizgesinin temeli, saf benin apperzeption (kendinin farkında olma) fiili yoluyla tesis edilmesidir. Aklın rolü, bu kalıcı bağlantıyı düşünmektir, yani transandantal özneyi kalıcılık yönünden tesis etmektir. Bu bağlamda, Kant'ın transandantal düşüncesinde Schein (yanılsama) sorunu ortaya çıkar, çünkü saf benin ve aklın tesisinde eksik görünen unsurlar tamamlanmaya çalışılır.

Müzik felsefesi ile ilgili önemli filozoflar arasında şunlar yer alır: 1. Platon: Müziğin eğitimde kullanılarak toplumun ahlaki yapısını iyileştirmek için bir araç olabileceğini savunmuştur. 2. Aristoteles: Müziğin ruhun eğitiminde önemli bir rol oynadığını ve insanları trajedi yoluyla temizleyip arındırdığını belirtmiştir. 3. Immanuel Kant: İlk kez estetik yargı sorununu ortaya atmış ve müziği, ton duyumlarının zaman içindeki oyunu olarak tanımlamıştır. 4. Arthur Schopenhauer: Müziği, insan iradesinin doğrudan bir tezahürü olarak görmüş ve tüm sanat biçimlerinin en yücesi olarak kabul etmiştir. 5. Theodor W. Adorno: Müziğin toplumsal bir ürün olduğunu ve popüler müziği, kitleleri bağnazlığa sürükleme potansiyeli olan bir meta olarak değerlendirmiştir.

Çağdaş felsefenin temel akımları Bedia Akarsu'ya göre şunlardır: 1. Kant Ahlakı: Akarsu, Kant'ın ahlak felsefesini çağdaş felsefenin önemli bir akımı olarak değerlendirir ve Kant'ın ahlakının bir "sınırlama ahlakı" olduğunu belirtir. 2. Fenomenoloji: Akarsu, Gadamer'in fenomenoloji seminerlerine katılmış ve bu akımın etkilerini çalışmalarında göstermiştir. 3. Varoluşçuluk (Existentialisme): Çağdaş felsefede önemli bir yer tutan bu akım, Akarsu'nun da ilgilendiği konular arasındadır. 4. Analitik Felsefe (Çözümleyici Felsefe): Akarsu, bu akımı da çağdaş felsefenin temel akımlarından biri olarak ele alır. 5. Yeni Ontoloji: Felsefi antropoloji ve dil-kültür bağlantıları gibi konularda çalışan Akarsu, bu akımın da çağdaş felsefeye katkıda bulunduğunu düşünür.

Kant'a göre aklını kullanma cesareti göstermek, insanın kendi düşüncelerini oluşturması, eleştirel düşünmesi ve sorgulaması anlamına gelir. Bu, aynı zamanda ergin olmama durumundan kurtulup kendi kararlarını kendi verebilmesi demektir.

Kant'ın psiko-sosyal kuramı olarak adlandırılabilecek bir teori bulunmamaktadır. Ancak, Kant'ın sosyal ve siyasi felsefesi hakkında bazı bilgiler mevcuttur. Kant'a göre, devletin meşruiyeti, bireylerin mutluluğunu dayatmak yerine, onların özgür ve rasyonel varlıklarına saygı göstermesine bağlıdır. Ayrıca, eğitim konusunda da Kant, ahlaki gelişimin doğal bir eğilim olmadığını, ancak ahlaki ilkelerin öğretilmesi ve uygulanması yoluyla mümkün olduğunu savunur.

Kant'ın ödev ahlakına göre bir eylemin ahlaki değeri, eylemin sonucuna değil, eyleme karar veren ilkeye bağlıdır. Kant'a göre, ahlaki bir eylem, çıkar ya da beklentiden değil, bir ödev duygusu ile yapılmış olmalıdır.

Kant'ın ödev etiği, çeşitli açılardan eleştirilmektedir: 1. Mutluluğun Reddedilmesi: Kant'ın etiğinde mutluluğun belirsiz bir kavram olması ve ahlaki değerlerin mutluluktan bağımsız olarak belirlenmesi, eleştirilerin odağındadır. 2. Formel ve Katı Yaklaşım: Kant'ın kesin buyruğunun (kategorik imperatif) çok genel, katı ve formel olduğu, pratik hayatın tecrübelerini göz önüne almadığı ve insan tabiatına uzak olduğu yönünde eleştiriler bulunmaktadır. 3. Duyguların Yok Sayılması: Etiğin sadece akıl yoluyla oluşturulabileceği ve duygulara yer verilmemesi, Kant'ın formalist bir etik anlayışına sahip olduğu eleştirilerine yol açmıştır. 4. Yasaya İtaat: Kant'ın yasaya uygun eylemin ahlaki açıdan yeterli olduğunu savunması, insanların yasalara karşı itaatkar olmasını teşvik ettiği ve bireysel özgürlükleri kısıtladığı gerekçesiyle eleştirilmektedir. 5. Metafizik Temeller: Kant'ın etikte nihai temellendirmeyi yapmada başarısız olduğu ve metafizik temellere dayandığı eleştirileri de mevcuttur.

Kant etiğinde ödev ve sorumluluk arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: Ödev, Kant'a göre, yapmayı ve yerine getirmeyi kendi isteğimizle üstlendiğimiz, sorumluluğunu üzerimize aldığımız bir buyruktur. Sorumluluk ise, görev anlamında kullanılır ve bir otorite (devlet, kurum, aile büyüğü vb.) tarafından bize buyrulan eylemleri ifade eder.

Pratik Aklın Eleştirisi (Kritik der praktischen Vernunft), Immanuel Kant'ın ikinci büyük eseridir. TFK ise Türkiye Felsefe Kurumu'nun kısaltmasıdır. Dolayısıyla, "Pratik Aklın Eleştirisi TFK" ifadesi, muhtemelen bu iki kavramın bir araya gelmesiyle oluşan yanlış bir anlam taşımaktadır.

Immanuel Kant'ın hayatı kısaca şu şekilde özetlenebilir: 1. Doğum ve Aile Hayatı: 22 Nisan 1724'te Königsberg'de doğdu. 2. Eğitim Hayatı: Königsberg Üniversitesi'nde felsefe, matematik ve fizik eğitimi aldı. 3. Akademik Kariyeri: 1755 yılında doçent, 1770 yılında ise metafizik profesörü oldu. 4. Kişisel Hayatı: Hiç evlenmedi ve çocuk sahibi olmadı. 5. Ölümü: 12 Şubat 1804'te Königsberg'de öldü.

Immanuel Kant'a göre bilgi, hem deneyimden (ampirizm) hem de zihnin doğuştan getirdiği yapılarla (rasyonalizm) elde edilir. Kant'ın bilgi edinme süreci şu şekilde işler: 1. Duyular dünyayı algılar ve aposteriori bilgi toplanır. 2. Zihin, bu algıları zaman ve mekân çerçevesinde düzenler. 3. Zihin, algıları kategorilere sokarak anlamlandırır (nedensellik, birlik, çokluk gibi 12 kategori vardır). Bu sayede, insan dünyayı, ancak zihninin süzgecinden geçtiği haliyle bilir ve bazı bilgiler (matematik, zaman ve mekân bilgisi gibi) deneyimden bağımsız olarak zihnimizde var olur.

Kıta Avrupa felsefesine giriş, Kant ile başladığı kabul edilir.

Kant'a göre özerk ahlaki fail, kendi iradesiyle ahlak yasalarını özgürce kendisi belirleyen ve bu yasalara yine kendisi uyan kişidir. Bu anlayışa göre, insan dışarıdan gelen buyruklara göre değil, kendi koyduğu yasalarla hareket eder ve bu sayede özgürleşir.