BilgiTeorisi

Pragmatist yaklaşımın önemli olmasının bazı nedenleri: Gerçekçi bakış açısı: Stratejilerin gerçek dünyada işe yarayacak şekilde tasarlanmasını sağlar. Esneklik ve adaptasyon: Değişen koşullara göre kararların güncellenmesine olanak tanır. Çözüm odaklılık: Soyut ilkeler yerine somut sonuçlar ve işe yararlılık temelinde çözüm üretir. Yaratıcılığı teşvik eder: Yeni çözümler bulma ihtiyacını vurgular. Uygulanabilirlik: Teorik doğruluklardan ziyade, bir düşünce ya da eylemin pratikte işe yarayıp yaramadığını önemser. Zaman ve kaynak yönetimi: Gereksiz zaman kaybını önler ve kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlar. Ancak, pragmatist yaklaşımın kısa vadeli kazanca odaklanma ve yaratıcılığı sınırlama gibi dezavantajları da bulunmaktadır.

Objektif (nesnel) ve subjektif (öznel) arasındaki temel fark, bir durumun veya olayın değerlendirilme biçimidir: Objektif değerlendirmeler, kişisel görüşlerden bağımsız olarak, genel kabul görmüş gerçeklere dayanır. Subjektif değerlendirmeler ise bireyin deneyimlerine, duygularına, düşüncelerine ve algılarına dayanır. Objektiflik, tarafsızlık ve evrensellik içerirken; subjektiflik, kişisel yargıların ön planda olduğu durumları tanımlar.

Empirizm (deneycilik), bilginin duyumlar sayesinde ve deneyimle kazanılabileceğini öne süren felsefi görüştür. Bu akıma göre, insan zihni doğuştan boş bir levha (tabula rasa) gibidir ve tüm bilgiler deneyimler ve gözlemler yoluyla elde edilir.

Fenomenolojik yaklaşım, temel olarak dolaysız olarak verilmiş olanı betimlemeyi savunur. Bu yaklaşım, şu fikirleri içerir: Özne-nesne ilişkisi: Fenomenoloji, özne ve nesne arasındaki ilişkiyi ön planda tutar ve bu iki ögenin birbiriyle temasını önemli bulur. Deneyim: Fenomenolojinin odağında deneyim vardır. Gerçeklik: Gerçeklik, her zaman kendine yönelmiş bir bilinç tarafından bilinen bir şeydir. Tek tek nesneler: Tek tek nesneler, belirli genel yasalara bağlı şeyler değil, varlıkları yalnız rastlantı kavramıyla açıklanabilir olan şeylerdir. Fenomenolojik yaklaşımın savunucuları arasında Edmund Husserl ve Martin Heidegger bulunur.

Pragmatist, pragmatizm düşüncesini benimseyen kişiye denir. Pragmatizm, gerçeğin temel ölçütünün pratik değerler olduğunu savunan felsefi bir yaklaşımdır. Pragmatist, ideal olmak yerine pratikte işe yarayacak pratik yaklaşımlara ve çözümlere odaklanır. Pragmatist kelimesi, genellikle yüksek ilkelere veya ideallere göre hareket eden kişiyi tanımlayan “idealist” kelimesiyle çelişir.

Epistemolojik yaklaşım, bilgi felsefesine dair farklı bakış açılarını ifade eder. Bazı epistemolojik yaklaşımlar şunlardır: Empirizm (Duyu Deneyimi). Rasyonalizm. Pragmatizm. Eleştirel Rasyonalizm. Ayrıca, doğallaştırılmış epistemoloji gibi yaklaşımlar da bulunmaktadır.

Epistemolojinin temel soruları şunlardır: Bilgi nedir?. Neleri bilebilirim?. Bilgiyi nasıl elde ederim?. Bilginin türleri nelerdir?. Bilginin kaynağı nedir?. Doğru bilgi var mıdır?. Bilginin sınırı nedir?. İnsan neyi bilebilir?. Ayrıca, epistemolojide bilginin olabilirliğini sorgulayan şüphecilik ve şüpheciliğin bilgi iddialarına tehdit oluşturup oluşturmadığı gibi konular da tartışılır.

Felsefede görecili yaklaşım, bilgi ve değerlerin mutlak ve nesnel olmaktan ziyade göreceli olduğunu savunan bir yönelim biçimidir. Temel özellikleri: Bilgi anlayışında: Mutlak ve nesnel gerçek anlayışından ayrılır, bilginin kesinliğinden ve genel geçerliliğinden şüphe eder. Etikte: Mutlak ahlaki değerlerin varlığını reddeder; ahlaki değerler tarihsel koşullara, toplumlara, kültürlere ve kişilere göre değişir. Bilim felsefesinde: Özellikle 20. yüzyılda kuantum fiziğine bağlı bilimsel ve kuramsal gelişmelerden sonra etkili olmuştur. Önemli temsilcileri arasında Sofistler, David Hume, Immanuel Kant, Arthur Schopenhauer ve Friedrich Nietzsche bulunur.

Empirist filozoflar, bilginin duyumlar ve deneyimler yoluyla elde edildiğini savunurlar. Başlıca empirist filozofların görüşleri: John Locke: İnsan zihninin doğuştan boş bir levha (tabula rasa) olduğunu ve tüm bilgilerin deneyim ve gözlemlerle kazanıldığını savunur. George Berkeley: Deneyimin ve duyumun bizzat tanrının ispatı olduğunu iddia eder. David Hume: Bilgiyi fikir ve olgu olarak ikiye ayırır, olguların deneyimle elde edilebileceğini, ancak fikirlerin akılla kesin olarak kurulamayacağını öne sürer. John Stuart Mill: Matematiksel ve mantıksal bilgilerin de deneyimle elde edildiğini savunur. Empirist filozoflar, sezgileri, akılcılığı ve vahiy yoluyla gelen bilgiyi reddederler.

Felsefede deneycilik (ampirizm) ve akılcılık (usçuluk, rasyonalizm) şu şekilde tanımlanabilir: Akılcılık (Rasyonalizm). Deneycilik (Ampirizm). Akılcılık ve deneycilik, bilgi kaynağının ne olduğu konusunda temel bir tartışmaya sahiptir.

Tabula rasa, Latince kökenli bir terim olup "boş levha" anlamına gelir. Bu kavram, İngiliz filozof John Locke tarafından ortaya atılmıştır.

Akıl, felsefede kavram oluşturma ve bunlara göre hükmetme kapasitesi olarak tanımlanır. Akıl türleri arasında şunlar sayılabilir: Akl-ı selim. Deneysel akıl. Yaratıcı akıl. Akıl, aynı zamanda tümdengelim, tümevarım ve örnekseme gibi farklı yöntemlerle de ele alınabilir. Akıl, biyolojik açıdan beyinde bulunur.

Bilgi, veri ve enformasyon kavramları şu şekilde açıklanabilir: Veri (data). Enformasyon (information). Bilgi (knowledge).

Akılcılık (rasyonalizm) ve deneycilik (ampirizm) arasındaki temel fark, bilginin kaynağına dair yaklaşımlarıdır: Akılcılık, bilginin akıl ve düşünce yoluyla, doğuştan gelen kavram ve ilkeler sayesinde elde edildiğini savunur. Deneycilik, bilginin deneyim ve gözlem yoluyla kazanıldığını öne sürer. Akılcılık, deneyciliğin tam tersi bir yaklaşımdır.

Septikler, özellikle doğa ötesi konularda kesin bilgi ve yargılara varmaya karşı çıkarlar. Başlıca karşı çıktıkları noktalar: Mutlak doğru bilgi: Septiklere göre genel geçer doğru bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Duyu ve akıl bilgisi: Duyuların ve aklın sağladığı bilgi karmaşık, aldatıcı ve değişken olarak kabul edilir. Ana madde, tanrı, ruh gibi kavramlar: Bu tür konularda olumlu ya da olumsuz yargılarda bulunmanın yersiz olduğunu savunurlar. Septikler, Sokrates ve Platon gibi filozofların mirasçıları olduklarını iddia etseler de, kendi farklılıklarını belirtirler.

Evet, şüphecilik ve septisizm aynı anlama gelir. Septisizm, aynı zamanda kuşkuculuk veya şüphecilik olarak da bilinir.

Felsefede obje, öznenin karşıtı olarak kullanılan bir kavramdır ve "bilinen", "algılanan" ve "deneyimlenen" şeyleri ifade eder. Obje kelimesinin diğer anlamları: Beş duyu ile algılanabilen, temas edilebilen, üç boyutlu tüm cisimler; (Bilgi felsefesinde) uzayda yer kaplayan cisimler; (Varlık felsefesinde) mevcudiyet ve varlık. Obje, aynı zamanda programlama dillerinde verileri ve bunlar üzerinde işlem yapacak işlevleri bir araya getiren bir veri yapısıdır.

Kritisizm, diğer adıyla eleştiricilik, dogmatik düşünürler ile septik filozofları uzlaştıran bir felsefi akımdır. Temel ilkeleri: Görecelik ilkesi: Bir kişi ya da topluluk için doğru olan bilgi, başka bir topluluk için yanlış olabilir. Bilgi ve gerçeklik kavramları: Bilgi felsefesi görüşüdür ve mutlak bilgiye ulaşmanın yolu, kavramları derinlemesine analiz etmek ve karşılaştırma yapmaktır. Kritisizm, deneycilik ve akılcılık akımlarının sentezi olarak da kabul edilir. Kurucusu: Alman filozof Immanuel Kant'tır. Temsilcileri: Bertrand Russel, Karl R. Popper ve J. Krishnamurti gibi isimler bulunur.

A priori ve a posteriori, felsefede bilgi, gerekçelendirme veya argüman türlerini ampirik kanıt veya deneyime güvenerek ayırt etmek için kullanılan Latince ifadelerdir. A priori bilgi, deneyimden bağımsız olan bilgidir. A posteriori bilgi, deneysel kanıta dayalı olan bilgidir. Bu terimler, ilk olarak Aristoteles'in "Organon" adlı eserlerinde yer almış ve popüler hale getirilmesi Immanuel Kant'ın "Saf Aklın Eleştirisi" adlı eseriyle olmuştur.

Derin düşünce felsefesi, bilginin ve düşüncenin evriminin köklerini evrenin yapısında arayan bir düşün ve bilim felsefesi olarak tanımlanabilir. Derin düşünce ayrıca şu anlamlara da gelebilir: Derin Düşünce (derindusunce.org). Tasavvuf. İnsan düşüncesi.