BilgiTeorisi

Shannon'ın entropisi, bilgi teorisinde önemli bir ölçüm yöntemidir ve birçok alanda kullanılır: İletişim ve veri depolama: Etkili iletişim ve minimum bit kullanarak veri depolama gibi işlemlerde büyük gelişme sağlar. Veri madenciliği ve makine öğrenmesi: Veri madenciliği, makine öğrenmesi ve yapay tahmin mekanizmalarında kullanılır. Hukuk: Karmaşık davalarda belirsizliği yönetmeye yardımcı olur, önemli bilgilere odaklanmayı sağlar. Görüntü ve ses sıkıştırma: MP3, JPEG ve MPEG gibi formatlarda sıkıştırma yaparken, insanlar tarafından algılanamayan ayrıntıların kaldırılmasını mümkün kılar. Genetik: Bir kromozom üzerinde en fazla bilgi içeren DNA bölümlerinin bulunmasına yardımcı olur.

Epistemoloji ve ontolojinin birleşmesi, felsefi düşüncede "epistemolojik dönüş" olarak adlandırılan bir duruma yol açar. Ancak, Kıta Avrupası ekolünde durum farklıdır; burada ontoloji ilk felsefe olarak kalır ve bilim, ontolojik bir bakış açısıyla eleştirel bir şekilde ele alınır. Epistemoloji ve ontolojinin birleşimi, ayrıca "onto-etik" bir yaklaşım da ortaya çıkarabilir.

"Döt neden olur?" ifadesi, muhtemelen Aristoteles'in dört neden öğretisini kastediyor olabilir. Bu öğretiye göre, bir şeyin varlığını açıklayan dört temel neden vardır: 1. Maddi neden: Bir şeyin yapıldığı madde. 2. Formel neden: Bir şeyin şekli veya yapısı. 3. Fail neden: Değişimi başlatan etken veya kaynak. 4. Ereksel neden: Bir değişimin amacı veya hedefi. Bu nedenler, doğada ve sanatta hem birlikte hem de ayrı ayrı ortaya çıkabilir.

Yanlışın yanlışının doğruluğunun kanıtlanmamasına ne dendiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, doğruluğu kanıtlanamayan durumlar için kullanılan bazı terimler şunlardır: Hipotez. Aksiyom. Postulat.

Entüisyonizm (sezgicilik), akıl yoluyla elde edilemeyen bilgilerin sezgi ve kalp yoluyla elde edilmesini savunan felsefi akımdır. Bu akımın önemli temsilcilerinden biri, gerçek ve kesin bilginin sezgi yoluyla elde edildiğini savunan Gazzali'dir. Entüisyonizm, ilk olarak Ortaçağ'da Gazzali'nin felsefesinde ortaya çıkmış, 19. yüzyılın sonlarında ise Bergson'un felsefesinde Hegel'in rasyonalizmine bir tepki olarak gelişmiştir.

Spinoza'ya göre bilgi üç farklı şekilde elde edilir: 1. Duyusal bilgi (imgelem bilgisi). 2. Akıl yoluyla elde edilen bilgi. 3. Sezgisel bilgi. Spinoza'ya göre, doğru bir fikri olan kişi, aynı zamanda doğru bir fikri olduğunu da bilir.

"Prior" ve "a priori" arasındaki fark, Latince kökenlerine dayanır: - Prior, "önce gelen" veya "önceki" anlamına gelir. - A priori, deneyimden bağımsız olarak, yalnızca akıl yoluyla elde edilebilen bilgiyi ifade eder. Özetle, "prior" genel bir terim iken, "a priori" belirli bir bilgi türünü tanımlar. Örnekler: - A priori bilgi: Matematiksel ve mantıksal önermeler (örneğin, "2 + 2 = 4"). - Prior olasılık: Bayes teoreminde, önceden belirlenen olasılık dağılımı.

Pratik Aklın Eleştirisi, Immanuel Kant'ın üç eleştirisinden ve etikle ilgili iki ana yapıtından biridir. TFK kısaltması ise Türkiye Felsefe Kurumu'nu ifade eder. Dolayısıyla, "Pratik Aklın Eleştirisi TFK" ifadesi, Kant'ın bu önemli eserinin Türkiye Felsefe Kurumu tarafından yayımlanmış versiyonunu işaret edebilir. Eserin Türkiye'de İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk ve Füsun Akatlı tarafından yapılan çevirisi ilk defa 1980 yılında yayımlanmıştır.

Gündelik bilgi ve bilimsel bilgi arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Gündelik Bilgi: - Kişisel deneyime ve öznel algılara dayanır. - Sistematik değildir ve genel geçerliliği yoktur. - Deneme-yanılma ve bilinçsiz gözlem yoluyla elde edilir. - Pratik fayda sağlar, ancak kesin doğruluk taşımayabilir. 2. Bilimsel Bilgi: - Bilimsel yöntem ve akıl yürütme ile elde edilir. - Nesnel ve evrenseldir, kişiden kişiye değişmez. - Sistemli ve tutarlı bilgilerden oluşur. - Gözlem ve deney ile doğrulanabilir ve birikimli olarak ilerler. Özetle, gündelik bilgi kişisel ve öznel olup, bilimsel bilgi ise sistematik, nesnel ve evrenseldir.

"Düşünüyorum, öyleyse varım" (Latince: Cogito ergo sum) ifadesinin başında yer alan ifade, Fransızca olarak "Je pense, donc je suis" şeklindedir.

Kant'a göre bilgi, hem deneyin hem de aklın ortak ürünüdür. Bilginin elde edilmesinde rol oynayan unsurlar: Duyu verileri (deney). Akıl ve kavram kategorileri. Uzay ve zaman. Kant, rasyonalist ve empirist yaklaşımları sentezleyerek, bilginin a priori (deneyim öncesi) ve a posteriori (deneyim sonrası) elementlerin birleşimiyle oluştuğunu savunur.

Felsefede şüpheciler, genel geçer doğru bilginin insan için olanaksız olduğunu savunurlar. Şüphecilerin savunduğu bazı görüşler şunlardır: Duyuların güvenilmezliği. Mutlak bilginin imkansızlığı. Görecelik. Dogmatizmin reddi. Şüphecilik, Antik Çağ'da Protagoras gibi filozoflarla başlamış ve Pyrrho, Arkesilaos, Karneades gibi isimlerle sistemleştirilmiştir.

İsmail Yakıt'ın "İhvan-ı Safa Felsefesinde Bilgi Problemi" adlı eseri, İhvan-ı Safa felsefesindeki bilgi anlayışını ele alır. Bu anlayışa göre bilgi, üç aşamada elde edilir: 1. Duyular: Aşağı varlık katlarının bilgisini sağlar. 2. Kanıtlama: Daha üstün varlıkların bilgisini kazandırır. 3. Akıl ve Sezgi: İnsanın kendi özünün bilgisini elde etmesini sağlar, bu da bilginin en yüksek aşamasıdır. Eserde ayrıca, bilginin kaynağı ve meydana gelişi, ispatlama yöntemleri ve mistik sezgi ile kazanılan bilgi türleri de incelenir.

Felsefe, tümevarıma karşı çıkar çünkü tümevarımın geçerliliği ve güvenilirliği sorgulanır. Tümevarıma yönelik bazı eleştiriler: David Hume'un eleştirisi. Karl Popper'ın yanlışlanabilirlik ilkesi. Döngüsellik sorunu. Tümevarım, kesinlik sunmaması ve sürekli olarak yeni kanıtlarla güncellenebilen bir bilgi sistemine olanak tanıması nedeniyle de eleştirilir.

Erdem epistemolojisi, bilgi edinme sürecinde kişinin entelektüel erdemlerini merkeze alan bir yaklaşımdır. Temel özellikleri: Kişi odaklılık: Bilgi, kişinin yetenekleri, kapasitesi ve temel güçlerine bağlıdır. Entelektüel erdemler: Bunlar, doğruluğu tespit ve tasdik etme hususunda kişiyi iyi yapan eğilimlerdir. Temelcilik ve bağdaşımcılığa eleştiri: Bu yaklaşım, temelcilik ve bağdaşımcılığın eksikliklerini gidermeyi amaçlar. Normatif bir disiplin olarak epistemoloji: Epistemolojinin normatif bir disiplin olduğunu savunur. Temsilcileri: Ernest Sosa; Linda Zagzebski; John Greco.

Empirizm (deneycilik veya ampirizm), bilginin duyular ve deneyimler yoluyla elde edildiğini savunan felsefi bir görüştür. Bu akıma göre: İnsan zihni doğuştan boş bir levha (tabula rasa) gibidir. Tüm bilgiler, deneyim ve duyumlar sayesinde kazanılır. Bilginin doğruluğu, deney ve gözlemle kanıtlanmalıdır. Empirizm, akılcılık (rasyonalizm) ve sezgileri reddeder. Empirizm, özellikle 17. ve 18. yüzyılda John Locke, David Hume, George Berkeley ve Francis Bacon gibi filozoflarla öne çıkmıştır.

Yapılandırmacılar bilgiyi şu şekilde tanımlar: Öznellik: Bilgi, birey tarafından yorumlanır ve oluşturulur; mutlak ve değişmez değildir. Aktif inşa: Birey, bilgiyi pasif bir şekilde almaz, araştırarak, keşfederek ve sorgulayarak aktif bir şekilde inşa eder. Önceki bilgilerle ilişki: Yeni bilgiler, önceden var olan bilgilerle ilişkilendirilerek özümsenir veya mevcut şemalar yeniden düzenlenir. Sosyal etkileşim: Sosyal yapılandırmacılara göre, bilgi tartışma ve sosyal etkileşim yoluyla şekillenir. Dinamik süreç: Öğrenme, sürekli ve dinamik bir süreçtir; kavramlar ve ilkeler zaman içinde gelişir ve derinleşir.

Bilgi felsefesinin dört akımı ve temsilcileri: 1. Rasyonalizm (Akılcılık). Sokrates: İnsan bilgisinin doğuştan geldiğini savunur. Platon: İdealar ve nesneler evreni ayrımını yapar, asıl bilginin idealar evreninin bilgisi olduğunu öne sürer. Aristoteles: Felsefi görüşlerini idealar bilgisine değil, mantığa dayandırır. Descartes: Hakikate ulaşmak için aklın bir araç olduğunu savunur. Hegel: İnsan düşüncesini ve bilinçsiz doğayı idare edenin akıl olduğunu belirtir. 2. Empirizm (Deneycilik). Demokritos: Bilginin kaynağını deneyim olarak kabul eder. Locke: Doğuştan gelen bilgi olmadığını, tüm bilgilerin deneyimle kazanıldığını savunur. Hume: Bilgilerin algı çeşitlerine dayandığını belirtir. 3. Sezgicilik (Entüisyonizm). 4. Septisizm (Şüphecilik). Protagoras: "İnsan her şeyin ölçütüdür" diyerek doğruluğun algılayan insana göre değişebileceğini savunur. Gorgias: "Hiçbir şey var olamaz; var olsaydı bilinemezdi; bilinse bile anlatılamazdı" görüşünü öne sürer.

Duns Scotus'un bilgi anlayışı şu şekilde özetlenebilir: Genel anlayış: Duns Scotus, Aristotelesçi bilgi anlayışını kabul eder; bilgiye ulaşmanın temeli duyulardır. Akıl ve doğuştan boşluk: İnsan aklı doğuştan boştur, ancak sezgisel ve soyutlayıcı bir yönü vardır. Bireysel varoluşların algılanması: Fizik dünyadaki bireysel varoluşlar önce duyular tarafından algılanır, sonra akıl tarafından soyutlama yoluyla kavranır. İki tür bilgi: Sezgisel bilgi: Gerçeklik dünyasındaki mevcut şeylerin bilgisidir. Soyutlayıcı bilgi: Gerçeklik dünyasında bulunmayan soyutlamalarla ilgili olabilir. Kesin bilgi alanları: Akıl, ilk ilkeler ve onlardan çıkarılanlar hakkında, gözlemlenebilir düzenliliklerden yasalar hakkında ve kişinin kendi eylemleri hakkında kesin bilgi elde edebilir. Duns Scotus'a göre, bilgi sayesinde nesneler insana dahil olur ve ruh devam eder.

Kavramcılık (konseptüalizm) ile aynı anlama gelmektedir. Kavramcılık veya diğer adıyla konseptüalizm, metafizikte, düşünen zihin içinde yer alan kavramsal çerçeveler olarak tikellerin evrenselliğini açıklayan bir teoridir. Kavramcılık, realizm ve nominalizm arasında bir orta yerde bulunur. Kavramcılık ile ilgili bazı kaynaklar şunlardır: felsefe.gen.tr; eksisozluk.com; bloglabs.net.