BilgiTeorisi

Felsefede olgusal ve teorik şu anlamlara gelir: Olgusal. Teorik. Teori, daha önce yapılmış olan bilimsel araştırmalar sonucu elde edilen bilgiler üzerine kuruludur.

Septisizm (kuşkuculuk) akımının temel ilkeleri şunlardır: Bilgi şüpheciliği. Duyusal şüphecilik. Akıl yoluyla bilgi. Argümanların sorgulanması. Felsefi memnuniyetsizlik. Her şeyin göreceli ve yoruma açık olması. Yargılardan kaçınma. Mutluluğa ulaşma yolu.

Yöntemsel kuşkuculuk, doğru bilgi elde edilene kadar her türlü yargıyı şüpheli kabul eden bir yaklaşımdır. Yöntemsel kuşkuculuğun bazı özellikleri: Amaç: Ana yöntem olan temelciliği başarıyla uygulamak ve çağın radikal kuşkuculuğuyla başa çıkmak. Yöntem: Şüphe duyulan her şeyin yanlış olduğunu kabul etmek ve bu sayede en kesin ve kolay tanımlanabilir bilgilere ulaşmak. Sona Erme: Doğru bilgi bulunduğunda kuşkuculuk sona erer, çünkü artık kesin bir bilgi vardır. Yöntemsel kuşkuculuk, bir tür tanımsal akıl yürütme değil, sezgisel bir çıkarım olarak kabul edilir.

Immanuel Kant, a priori bilgiyi zorunlu görüyor çünkü bu tür bilgiler zorunlu, geçerli ve evrenseldir. Kant'a göre, nedensellik ilkesi gibi anlama yetisinin kategorileri, nesneler dünyasını düzene koymada kullanılan a priori ilkelerdir ve hiçbir deneyim bilgisinden elde edilmeyecek zorunlu bir niteliği ifade ederler. Ayrıca, Kant metafiziğin doğru bir zemine oturabilmesi için hem bilgimizi genişleten hem de ampirik tecrübeden bağımsız olan sentetik a priori yargıların gerekliliğini savunur.

Aristoteles'e göre felsefe, evrenselin bilimi olarak tanımlanır. Felsefenin bazı temel özellikleri: Varlık ve gerçeklik: Varlık ve gerçeklik kavramlarını merkeze alır. Metafizik: "İlk felsefe" olarak da bilinen metafizik, varlığın ilkelerini ve nedenlerini araştırır. Bilgi: Bilgi, duyular aracılığıyla algılanan dünyanın akıl yoluyla anlamlandırılmasıyla elde edilir. Etik ve politika: İnsanın mutluluğu, erdemli bir yaşam sürmeye ve toplumsal düzen içinde potansiyelini gerçekleştirmeye bağlıdır. Aristoteles, felsefeyi teorik, pratik ve teolojik olarak üç bölüme ayırır.

Eleştiri, bir kişi, eser ya da konuyu doğru ve yanlışlarını göstererek anlatmak amacıyla yazılan kısa metinlerdir. Eleştirinin diğer anlamları şunlardır: Bir edebiyat veya sanat eserini her yönüyle değerlendirerek anlaşılmasını sağlamak amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik; Özellikle bilginin temellerini ve doğruluk durumunu inceleme, sınama, yargılama. Eleştirinin başlıca özellikleri şunlardır: Yazılarda nesnel bir dil kullanılır. Tarafsızlık esas olur. Anlatım sade ve açık olur.

Hadsî bilgi, "hads" kelimesinden türetilmiş olup, "zihnin süratli bir şekilde neticeye ulaşması" anlamına gelir. Özellikleri: Vasıtasızlık: Akıl yürütme, deney, tecrübe gibi vasıtalar kullanmadan elde edilir. Anilik: Bir şeyin aniden zihne gelmesiyle oluşur. İlham ve sezgi: Genellikle ilham ve sezgi ile ilişkilendirilir, ancak arkasında onu tetikleyen bazı ilke ve prensipler bulunur. Kullanım alanları: Tasavvuf: Tasavvuf büyüklerinin, eserden (yapılan işten) müessiri (yaratıcıyı) anlamaları hadsî olarak kabul edilir. Felsefe: Felsefede hads, aklî sezgi olarak kullanılır.

Bilgiye ulaşmada bir amaç değil, araç gibi görülen bilgi görüşü, Descartes'ın yöntemsel şüpheciliğidir. Descartes'a göre şüphe, doğru bilgiye ulaşmak için kullanılması gereken bir araçtır.

Francis Bacon, akıl olmadan deney ve gözlemin bilgi için yeterli olmadığını savunan filozoftur. Bacon, bilginin ancak deney ve gözleme dayalı olarak ortaya çıkabileceği fikrini öne sürmüştür.

Deneycilik (Empirizm) ve Rasyonalizm (Akılcılık), bilginin kaynağı ve elde edilme yöntemi konusunda farklı felsefi yaklaşımlardır. Deneycilik, bilginin duyu ve deneyimlerden geldiğini savunur. Rasyonalizm ise bilginin akıl ve düşünme gücüyle elde edildiğini savunur. Bu iki yaklaşım arasındaki temel fark, bilginin kaynağı ve elde edilme yöntemidir; deneycilik deneyimi, rasyonalizm ise aklı temel alır.

Deneyciliğin (ampirizm) zıttı, akılcılık (rasyonalizm) olarak adlandırılır. Akılcılık, bilginin kaynağının akıl olduğunu ve doğru bilginin ancak akıl ve düşünce ile elde edilebileceğini savunur.

Immanuel Kant'a göre tecrübenin imkanı, iki temel koşula bağlıdır: 1. Duyular ve deneyim: Bilgi, deneyimle başlar ancak tamamen tecrübeden gelmez. 2. Zihnin a priori formları: Deneyim öncesi, zihinde var olan zorunlu ve evrensel formlar (zaman, mekan, kategoriler) sayesinde bilgi mümkün olur. Kant'a göre, insan bilgisi fenomenlerle sınırlıdır ve nesnenin kendiliği bilinemez.

Sezgici, sezgicilik (entüisyonizm) akımının savunucularına verilen addır. Sezgicilik, felsefi bir kavram olarak sezgiye, akıl ve soyut düşünme karşısında öncelik ve üstünlük tanıyan bir akımdır. Sezgicilik akımının bazı temsilcileri: Henri Bergson. İmam Gazali.

Platon'a göre bilgiye şu yollarla ulaşılır: İdealar Dünyası: Gerçek bilgi, değişmeyen, kusursuz ve zamansız olan İdealar Dünyası’nda bulunur. Anamnesis (Hatırlama): Platon, bilginin doğuştan geldiğini ve öğrenme sürecinin aslında unutulmuş bilgileri hatırlama olduğunu savunur. Diyalektik: Diyalektik, bir fikri sorgulama, karşı argümanlar geliştirme ve bu süreçte daha derin bir anlayışa ulaşma yöntemidir. Platon'a göre bilgi türleri de ikiye ayrılır: Episteme: Akılla kavranan, idealarla ilgili değişmez bilgiler. Doxa: Duyularla elde edilen, değişken ve yanıltıcı bilgiler.

İlmel yakin, aynel yakin ve hakkal yakin ifadeleri, "kesin bilgi" anlamına gelen "yakın" kelimesinin farklı derecelerini ifade eder. İlmel yakin: Bir şeyin varlığını kesin olarak ilmen bilmek, iki kere iki dört eder gibi kati bir bilgi. Aynel yakin: Bir şeyin varlığını gözle görür gibi, keşif ve müşahade ile bilmek. Hakkal yakin: Bir şeyin varlığını, yaşanan bir hali bilir gibi, iç duyu veya iç tecrübe yoluyla bilmek. Bu mertebeler, kesinlik açısından ilmel yakinden hakkal yakine doğru artar ve tereddütleri gidermede daha güçlü kabul edilir.

Akılcılık (Rasyonalizm), bilginin kaynağının ve doğruluk ölçütünün akıl olduğunu savunan felsefi bir yaklaşımdır. Sezgicilik, bilginin kaynağının sezginin olduğunu ileri süren görüştür. Sezgi kavramı ayrıca şu şekilde de açıklanabilir: Deneyimsel sezgi. Akli sezgi. Mistik sezgi. Sezginin bazı özellikleri: Çıkarım olmadan, ispatlanmamış bir inanç, bir içine doğma, bir içgörüş, bir konu hakkındaki hakikatlerin doğrudan bilgisi anlamlarına gelir. Bilinçaltının çeşitli bilgileri bir araya getirerek oluşturduğu, genellikle doğru çıkan bir içgüdüdür. Tecrübeler ve bilinçaltında biriktirilen bilgilerle şekillenir. Yanıltıcı olabileceği durumlar da mevcuttur.

Pyrrhon, insanın bilgiye ulaşmasının olanaksız olduğunu savunur. Pyrrhon'un temel görüşleri şunlardır: Her görüş için eşit derecede güçlü kanıtlar vardır. Kesin yargılardan kaçınmak, bireysel mutluluğu sağlar. Duyulara güvenilemez. Pyrrhon, Sokrates, Platon ve Aristoteles'in bilgi tutkusuna karşı bir tepki olarak şüpheciliği bir felsefe yolu haline getirmiştir.

İnsan bilgisinin kaynağı farklı felsefi görüşlerle açıklanmıştır: Rasyonalizm (Usçuluk). Empirizm (Deneycilik). Entüisyonizm (Sezicilik). Duyumculuk. Ayrıca, pozitivizm, pragmatizm ve eleştiricilik gibi farklı felsefi akımlar da bilginin kaynağı hakkında görüşler ortaya koymuştur.

Aristoteles'in bilgi felsefesi, üç ana bilim dalı üzerinden şekillenir: teorik, pratik ve poetik. Teorik bilgi, matematik, fizik ve metafizik gibi bilimleri içerir. Pratik bilimler, etik, ekonomi ve politika gibi insan eylemlerini ve ilişkilerini inceleyen disiplinlerdir. Poetik bilgi, resim ve müzik gibi sanat dallarını kapsar. Aristoteles'e göre bilgi, yalnızca akıl yürütmeyle değil, aynı zamanda düşünce erdemleriyle de ilişkilidir. Aristoteles, Platon'un idealar teorisini eleştirir; ona göre idealar, tek tek nesnelerin özüdür ve varlıkların var oluşunun nedenidir.

The Bit Player, dünyayı devrim yaratan ancak hiçbir zaman çocuksu merakını kaybetmeyen göz ardı edilmiş bir deha olan Claude Shannon'ın hikayesini anlatıyor. Shannon, "bit" kelimesini bir bilgi birimini tanımlamak için icat etmiş ve bilimsel çalışmaları, BT ve yapay zekanın temellerini atmıştır. Belgesel ve canlı aksiyon filminin bir karışımı olan The Bit Player, çok katmanlı bir Claude Shannon portresi olarak tanımlanıyor. Filmin tam özeti için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: justwatch.com; gawby.com; eksisozluk.com.