Algı

Algı, nesnelerin veya olayların beyinde işlenerek anlamlı bütünler olarak kavranmasıdır.

Psikolojide yanılsama, duyumların yanlış yorumlanması sonucunda meydana gelen yanlış algılamalar olarak tanımlanır. Fiziksel yanılsamalar, ya duyu organlarındaki yetersizliklerden ya da uyarıcının içinde bulunduğu durumdan kaynaklanır. Psikolojik yanılsamalar, bireyin içinde bulunduğu psikolojik durumdan kaynaklanan yanılsamalardır.

Dış uyaranların algılanması dış alıcılar tarafından yapılır ve bu alıcılar duyu organlarında bulunur. Dış uyaranlara duyarlı bazı reseptör tipleri: - Fotoreseptörler: Işığa karşı duyarlıdır, gözde bulunur. - Kemoreseptörler: Kimyasal uyaranlara karşı duyarlıdır, burun ve dilde bulunur. - Mekanoreseptörler: Dokunma, basınç, hareket ve ses gibi uyaranlara karşı duyarlıdır, deri ve kulakta bulunur. - Termoreseptörler: Sıcak ve soğuğu algılar, deride bulunur. - Ağrı reseptörleri: Beyin dışında tüm vücutta bulunur.

Beden fenomenolojisine giriş, bedenin öznenin deneyimlerindeki rolünü ve algının bedensellikten bağımsız değerlendirilemeyeceğini savunan bir yaklaşımdır. Bu fenomenoloji türü, Maurice Merleau-Ponty'nin felsefesine dayanır ve şu temel ilkeleri içerir: 1. Beden ve Zihin Bütünlüğü: Merleau-Ponty'ye göre, algı ve düşünme süreçleri bedenle iç içedir ve bedensiz bir bilinç tasarımı mümkün değildir. 2. Yönelimsellik: Algılayan özne, dış dünya ile birlikte var olur ve bu, öznenin bedeniyle dünyaya yönelimini ifade eder. 3. Alışkanlık ve Deneyim: Beden, alışkanlığa bağlı olarak öğrenir, davranır ve deneyim kazanır. Bu yaklaşım, geleneksel epistemolojik ve ontolojik ayrımlara karşı çıkar ve insanın dünya ile ilişkisini beden merkezli bir bakış açısıyla ele alır.

Algı felsefesi ile ilgili önemli filozoflar arasında René Descartes, John Locke ve Immanuel Kant bulunmaktadır. - René Descartes, algıyı yanılabilir ve güvenilmez olarak görmüştür. - John Locke, algının dünya hakkındaki bilgimizin kaynağı olduğunu savunmuştur. - Immanuel Kant, algının hem duyusal hem de kavramsal olduğunu öne sürmüş, yani algıların hem dış dünyadan gelen verileri hem de zihinsel kategorileri içerdiğini belirtmiştir.

Fen boy olayı, duyu olayı olarak da bilinir ve insan vücudunun algılayıp işleyebilmesi için gerekli olan duyuların algılama ve işleme süreçlerini kapsar. Bu olay, beş temel duyu üzerinden gerçekleşir: 1. Görme duyusu: Gözler aracılığıyla algılanan ışığı ve renkleri işler. 2. Koku duyusu: Burun aracılığıyla algılanan kokuları işler. 3. İşitme duyusu: Kulaklar aracılığıyla sesleri işler. 4. Dokunma duyusu: Cisimlerin dokunma ve basınçlarını algılar. 5. Düzenleme duyusu: Vücutta bulunan denge merkezleri aracılığıyla algılanan hareketleri işler.

Zil sesinin farklı olması, psikolojide algılama ve duyum kavramlarıyla ilişkilidir. Algı, uyarıcıların duyumlar aracılığıyla anlamlı hale getirilmesi sürecidir. Duyum ise, ses dalgalarının kulak zarını titretmesiyle başlar ve her bireyde aynı şekilde gerçekleşir.

Merleau-Ponty'nin Schneider vakası, filozofun "Phenomenology of Perception" adlı eserinde ele aldığı, Adhémar Gelb ve Kurt Goldstein'ın incelediği beyin hasarlı hasta Schneider'in hikayesidir. Schneider, görsel agnozi hastasıdır ve bu durum, onun dünyayı sadece bir dizi gerçek olarak görmesine ve dolayısıyla eylemde bulunmayı zor bulmasına yol açar. Filozof, Schneider'in durumunu, dünyanın anlamlı bir bütün olarak kavranamaması ve özgürlük hissinin kaybı bağlamında değerlendirir.

Kendi sesini dinlemenin rahatsız edici olmasının iki temel nedeni vardır: 1. Fizyolojik fark: Konuşurken ses, hem hava yoluyla hem de kafatası kemikleri aracılığıyla iç kulağa iletilir ve bu nedenle daha derin ve yoğun algılanır. 2. Psikolojik neden: Kendi sesi, kişinin kimliğinin önemli bir parçasıdır.

Somut ve soyut olmayan kavramları, duyu organları ile algılanabilen ve algılanamayan anlamlarına gelir. - Somut kavramlar, elle tutulabilir, gözle görülebilir ve duyularla algılanabilen varlıkları ifade eder. - Soyut kavramlar ise düşünce dünyasında var olan, fiziksel olarak gözlemlenemeyen kavramlardır.

Gestalt kuramına göre kelimelerin algılanması, "benzerlik ilkesi" ile açıklanır. Bu ilkeye göre, benzer özelliklere sahip (renk, şekil, boyut vb.) kelimeler birlikte gruplanarak algılanır.

Algı çeşitleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Duyusal Algı: Görme, işitme, dokunma, tatma ve koklama gibi beş temel duyu aracılığıyla oluşan algılardır. 2. Kavramsal Algı: Bireylerin belirli bir konu veya nesne ile ilgili düşüncelerini ve anlayışlarını içerir. 3. Öğrenilmiş Algı: Deneyimler ve eğitimler sonucunda şekillenen algılardır. 4. Sosyal Algı: Bireylerin diğer insanlarla etkileşimleri sonucunda oluşan algılardır. 5. İkna Edici Algı: Bireylerin belirli bir mesaj veya bilgiye karşı geliştirdikleri algıdır. Ayrıca, uzamsal algı, kişisel algı ve zamanda algı gibi daha spesifik algı türleri de bulunmaktadır.

Göz yanılması, yani görsel algılamada hatalı yorumlamalar, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir: 1. Algısal hatalar: Beyin, gelen görsel verileri yorumlarken geçmiş deneyimlere ve beklentilere dayanarak yanlış algılar oluşturabilir. 2. Görsel illüzyonlar: Sanatçılar ve bilim insanları tarafından oluşturulan illüzyonlar, göz yanılmalarının yaygın örneklerindendir. 3. Çevresel faktörler: Ortamın aydınlatması, renklerin yoğunluğu ve perspektif gibi dışsal etmenler, göz yanılmalarını etkileyebilir. 4. Fiziksel ve psikolojik faktörler: Yorgunluk, stres, ilaç kullanımı gibi durumlar, gözlerin algılama yeteneğini etkileyerek yanılmalara yol açabilir. Ayrıca, göz yanması adı verilen ve gözlerde ağrı, batma ve sulanma ile birlikte görülen bir durum da vardır.

Fenomen ve öz arasındaki fark, felsefede şu şekilde özetlenebilir: - Fenomen, nesnelerin, süreçlerin vb. bize duyumlar aracılığıyla verilen dış özellikleridir. - Öz ise, fenomenin içinde yer alan ve fenomen aracılığıyla dışa vuran içsel özelliktir. Dolayısıyla, fenomen sınırlı algı olanaklarına sahip insan zihni tarafından oluşturulan varlık iken, öz, bu varlığın gerçek doğasını temsil eder.

Vizyon ve halüsinasyon arasındaki temel fark, algı yanılsaması ve inanç noktasında yatar. - Halüsinasyon, duyu organlarıyla doğru olmayan bir şeyi algılamaktır. - Vizyon ise, kişinin tamamen uyanıkken gördüğü, gerçek dışı ancak canlı ve kesintisiz görüntülerdir.

Algı sürecini bozan faktörler genel olarak şu şekilde sıralanabilir: 1. Duyusal Uyarıcılar: Uyarıcıların yoğunluğu, süresi ve biçimi algının nasıl oluşacağını etkileyebilir. 2. Kişisel Özellikler: Bireylerin yaş, cinsiyet, kişilik özellikleri gibi bireysel farklılıkları algıyı etkileyebilir. 3. Kültürel Faktörler: Kültürel arka plan, bireylerin dünyayı algılama şekillerini etkileyen önemli bir faktördür. 4. Ön Yargılar ve Beklentiler: Bireylerin önceden belirlenmiş kararları ve beklentileri, algılarını olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. 5. Psikolojik Durum: Heyecan, korku veya öfke gibi kuvvetli duygular, algıların farklı algılanmasına yol açabilir. 6. Çevresel Etkenler: Sosyal çevre, fiziksel çevre ve iletişim de algı sürecini etkileyen faktörler arasındadır.

Yetersiz uyarılma, psikolojide organizmanın normal şiddet ve sürenin altında uyarılması durumudur. Bu durum iki nedenle ortaya çıkar: 1. Uyarıcının şiddeti: Uyarıcının şiddeti duyum eşiği sınırları dışında veya alt eşiğe yakın düzeyde olduğunda uyarım olmaz. 2. Uzun süre uyarıcı yoksunluğu: Alışkın olduğumuz ışık, ses gibi uyarıcılardan uzun süre yoksun kalmak da yetersiz uyarılmaya yol açar. Yetersiz uyarılma, organizmanın normal yaşama gücünü kaybetmesine, algı ve davranış bozukluklarına, uyumsuzluğa neden olabilir.

Kelebekler, yapıları gereği geriye bakamadıkları için kanatlarını göremezler. Kelebeklerin gözleri, önlerini görebilmek için uyarlanmıştır ve bu nedenle sadece önlerindeki nesneleri algılayabilirler.

Fenomenalizm, varlığın yalnızca algılar ve duyusal deneyimler yoluyla anlaşılabileceğini savunan bir felsefi yaklaşımdır. Bu görüşe göre, nesnelerin varlığı, onları algılayan bilinçli varlıkların deneyimleri ile sınırlıdır ve nesnelerin gerçek varlığı sorgulanabilir. Fenomenalizmin önemli temsilcileri arasında George Berkeley ve David Hume bulunur.

Elektrik mavisi, bazı durumlarda sevilmeme nedeni olarak şu olumsuz özelliklerle ilişkilendirilebilir: 1. İştah kapatıcı etkisi: Doğada bu renkte yiyecek olmaması, insanları yeme arzusundan uzaklaştırabilir. 2. Melankoli etkisi: Özellikle tembel insanlar üzerinde melankoli etkisi yaratabilir. 3. Üzüntü ve depresyon simgesi: Mavinin bazı tonları, üzüntü, yalnızlık ve depresyonu temsil eder. 4. Hasta görüşmelerinde kullanılmaması: Psikologlar, mavi ve tonlarını hasta görüşmelerinde tercih etmezler.