Varoluşçuluk

Fyodor Dostoyevski, eserlerinde insanın karmaşık duygusal ve ahlaki dünyasını anlamamıza yardımcı olur. İnsana anlatmak istedikleri arasında şunlar da yer alır: İnsanın suç ve ceza arasındaki ilişkisi ve vicdanın rolü. Toplumun marjinal kesimlerine odaklanma. Din ve inanç konuları. Varoluşsal temalar.

Memento Mori felsefesi, Latince "hatırla, öleceğini unutma" anlamına gelen bu deyişin temelinde yatan düşünce biçimidir. Bu felsefe, insanların ölüm gerçeğiyle yüzleşmesi ve hayatlarını bu gerçek etrafında şekillendirmeleri gerektiğini savunur. Ayrıca, bu felsefe bireyleri korkularıyla, pişmanlıklarıyla ve özlemleriyle yüzleşmeye teşvik eder ve onları daha anlamlı yaşamlar sürmeye yönlendirir.

Evet, egzistansiyalizm ve varoluşçuluk aynı felsefi akımı ifade eder.

Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm), insanın kendi değerlerini ve amacını kendisinin oluşturabileceğini savunan bir felsefi akımdır. Bu akımın temel ilkeleri arasında özgürlük, sorumluluk, anlamsızlık ve absürd yer alır.

Erich Fromm'un "Sahip Olmak ya da Olmak" kitabı, insanın varoluş biçimlerini "sahip olma" ve "olma" kavramları üzerinden ele alır. Fromm'a göre: - "Sahip olmak", mal, mülk, şöhret gibi dışsal şeylere sahip olmayı ve onları kendine mâl etmeyi ifade eder. - "Olmak" ise, kişinin kendini geliştirmesi, ruhsal güçlerini hayata geçirmesi ve diğer insanlarla bir bütün olma arzusunu taşır. Fromm, günümüz toplumlarının tamamen "sahip olmak" ilkesine göre işlediğini ve bu sistemin insanı makinelere ve ekonomik gelişimin çarkına dönüştürdüğünü savunur.

Varoluşçuluğun temel ilkeleri şunlardır: 1. Özgürlük ve Sorumluluk: İnsan, kendi varlığını ve değerlerini özgürce yaratır ve bu seçimlerin sorumluluğunu taşır. 2. Özün Önce Var Olması: İnsan önce var olur, daha sonra kendi özünü belirler. 3. Absürdlük: Evrende bir anlam yoktur, ancak bireyler kendi anlamlarını yaratmalıdır. 4. Kaygı ve Yalnızlık: İnsan, özgürlüğünün ve seçimlerinin farkında olduğunda kaygı ve yalnızlık hisseder. 5. Otantik Yaşam: Birey, başkalarının beklentilerine uymadan, kendi değerlerine göre yaşamalıdır.

Kierkegaard aşağıdaki temel görüşleri savunur: 1. Varoluş Kaygısı ve Seçim: İnsan hayatının temelinde kaygı ve belirsizlik vardır. Birey, seçimleriyle kendini yaratır. 2. Estetik, Etik ve Dini Aşamalar: Kierkegaard, insanın üç farklı yaşam tarzından geçebileceğini savunur: estetik, etik ve dini aşamalar. 3. İnanç ve "İnanç Sıçraması": Tanrı’nın varlığı akıl yoluyla kanıtlanamaz; insan, inanç sıçraması yaparak Tanrı'ya bağlanmalıdır. 4. Öznellik: Din ve inanç, öznel bir hadisedir ve bu alanı inanandan başkasına kapalı tutar. 5. Kilise Eleştirisi: Kierkegaard, kilise ve din adamlarına karşı çıkmış, dinin özüne dönülmesi gerektiğini savunmuştur.

"Sahip Olmak ya da Olmak" kitabı, Erich Fromm tarafından yazılmış ve tüketim odaklı yaşam tarzı ile varoluşsal anlam arayışı arasındaki farkı ele almaktadır. Kitapta anlatılan ana konular: - Sahip olma (having): İnsanların mülkiyet, statü ve tüketimle değerlerini ölçmeleri, bu durumun insanları sürekli daha fazlasını elde etmeye yönlendirmesi. - Olmak (being): İçsel zenginlik, özgürlük, yaratıcılık ve insan ilişkilerine odaklanarak, anlam ve tatmin bulma. - Toplumsal dönüşüm: "Sahip olma" odaklı yaşam tarzının insanları izole edebileceği ve yabancılaşmaya yol açabileceği, bu nedenle daha anlamlı ve sürdürülebilir bir yaşam tarzı için toplumsal değişikliklerin gerekliliği. Fromm, bu kitapla okuyuculara yaşamlarını değerlendirmeleri, önceliklerini sorgulamaları ve toplumsal değerlerin etkisini anlamaları için bir perspektif sunmaktadır.

"The Turin Horse" (Torinói ló) filmi, filozof Friedrich Nietzsche'nin 1889 yılında Torino'da bir atı dövülmekten kurtarmasıyla başlayan hikayesini konu alır. Ancak film, Nietzsche'nin öyküsünü değil, kurtarılan bu atın sahibinin ve kızının izole hayatını anlatır. Filmin ana temaları arasında insanın doğaya ve zamanın akışına karşı verdiği çaresiz mücadele, varoluşsal boşluk ve nihilizm yer alır.

Viktor Frankl, insanın anlam arayışını savunur ve bu arayışın psikolojik sağlık ve mutluluk için temel bir ihtiyaç olduğunu öne sürer. Frankl'ın görüşleri şu ana noktalara dayanır: 1. Logoterapi: Frankl, yaşamın en zor anlarında bile insanın temel motivasyonunun anlam bulmak olması gerektiğini savunan logoterapi adlı bir varoluşçu terapi ekolü geliştirmiştir. 2. Üç Temel İlke: Frankl'a göre, hayatın anlamı vardır, anlam arayışı temel bir güdüdür ve insanlar yaşadıkları koşullara karşı her zaman bir tepki verme özgürlüğüne sahiptir. 3. Anlam Bulmanın Yolları: Anlam, sanatla uğraşmak, başkalarına yardım etmek, sevgi dolu ilişkiler ve doğa gibi güzel anların tadını çıkarmak gibi çeşitli yollarla keşfedilebilir. 4. Kamp Deneyimi: Frankl, Nazi toplama kamplarındaki deneyimlerinden yola çıkarak, acı dolu deneyimlerin bile anlam kazanabileceğini ve insanın bu anlam sayesinde hayatta kalabileceğini savunur.

Varoluşçuluğun en önemli temsilcisi olarak kabul edilen filozof Jean-Paul Sartre'dır.

Hermeneutik, varoluşçuluk, diyalektik materyalizm, mantıksal pozitivizm ve fenomenoloji farklı felsefi akımlardır: 1. Hermeneutik: Yazılı eserlerin yorumlanması ve anlaşılması üzerine kurulu bir felsefi akımdır. 2. Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm): İnsanın kendini var eden varlık olması fikrine dayanır. 3. Diyalektik Materyalizm: Maddenin diyalektik süreçlerden geçerek varlığı oluşturduğunu savunan yaklaşımdır. 4. Mantıksal Pozitivizm (Analitik Felsefe): Felsefenin sembolik mantığı kullanarak dil analizi yapması gerektiğini savunan öğretidir. 5. Fenomenoloji (Görüngü Bilim, Öz Teorisi): Konusu "öz"ün araştırılması olan felsefi öğretidir.

Sisyphus, tanrıların cezası olarak, bir kayayı yüksek bir tepeye itip çıkarmaya mahkum edilmiştir. Neden kayayı itmeye devam ettiği konusunda ise farklı yorumlar vardır: - Albert Camus, Sisyphus'un bu çabasını, tanrılara karşı bir baş kaldırma ve varoluş mücadelesi olarak görür. - Diğer bir yoruma göre, Sisyphus umutsuz bir kabulleniş içinde olup, her gün yeniden başlayan bu anlamsız uğraşa sıkı sıkıya tutunmaktadır.

Varoluşçu felsefenin temel ilkeleri şunlardır: 1. "Varlık özden önce gelir" (Existence precedes essence). 2. Anlamsızlık (Absurdity). 3. Otantik varoluş (Authentic existence). 4. Özgürlük. 5. Her deneyim eşsiz bir hazinedir.

"No-Exit" iki farklı bağlamda farklı hikayeler anlatmaktadır: 1. 2022 yapımı "No Exit" filmi, Darby adlı bir kadının ailesini ilgilendiren acil bir durum için yola çıkması ve kar fırtınası nedeniyle yolda kalmasını konu alır. 2. Jean-Paul Sartre'ın "No-Exit" adlı oyunu, cehennemde penceresiz bir odada hapsolan üç ölü karakterin hikayesini anlatır.

Irvin D. Yalom'un en iyi kitapları arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. "Nietzsche Ağladığında". 2. "Varoluşçu Psikoterapi". 3. "Aşkın Celladı ve Diğer Psikoterapi Öyküleri". 4. "Bağışlanan Terapi".

Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk), insanın kendi değerlerini kendisinin oluşturabileceğini ve geleceğini yine kendisinin belirleyebileceğini savunan bir felsefe akımıdır.

Absürt tiyatro, 20. yüzyılın ortalarında ortaya çıkan ve geleneksel tiyatro anlayışını altüst eden bir akımdır. Temel özellikleri: - Olay örgüsü: Belirsiz veya parçalanmış bir olay örgüsüne sahiptir. - Diyaloglar: Mantıksız ve boş konuşmalar içerir. - Mekân: Soyut veya belirsiz bir mekânda geçer. - İletişimsizlik: Karakterler arasındaki iletişim yetersizdir. - Varoluşsal sorgulamalar: Hayatın anlamı ve insanın evrendeki yeri gibi konuları işler. Önemli temsilcileri: Samuel Beckett, Eugène Ionesco, Jean Genet ve Harold Pinter gibi yazarlardır.

Kierkegaard'ın varoluşçuluğu, insanın varoluşunu ve özgürlüğünü merkeze alan bir felsefi akımdır. Kierkegaard'a göre varoluş üç alanda gerçekleşir: 1. Estetik Alan: Hazların ve gündelik zevklerin peşinde koşulan dönemdir. 2. Etik Alan: Ahlaki değerlere göre yaşamaya çalışılan, toplumun yararına eylemler yapılan evredir. 3. Dini Alan: Tanrı ile ilişki kurmaya çalışılan, bireyin kendini gerçekleştirmesinin mümkün olduğu en yüksek evredir. Kierkegaard'ın varoluşçuluğunda özgürlük, bireyin kendi seçimlerini yapabilmesi ve bu seçimlerin sorumluluğunu üstlenmesi anlamına gelir.

Jean-Paul Sartre'ın en önemli eserlerinden bazıları şunlardır: 1. "Bulantı" (La Nausée): Sartre'ın ilk romanı olup, varoluşçu felsefesini edebi bir metin olarak işlediği önemli bir yapıttır. 2. "Varlık ve Hiçlik" (L'Être et le Néant): Sartre'ın kendi felsefesini açıkladığı ve varoluşçuluğun temel ilkelerini ortaya koyduğu ana yapıtıdır. 3. "Özgürlüğün Yolları" (Les Chemins de la Liberté): Sartre'ın üç ciltlik roman serisi, bireyin özgürlüğünü ve sorumluluğunu ele alır. 4. "Diyalektik Aklın Eleştirisi" (La Critique de la Raison Dialectique): Sartre'ın fenomenoloji ve Marx'ı sentezlediği, felsefi ve siyasi düşüncelerini içeren önemli bir eserdir.