Varoluşçuluk

Fyodor Dostoyevski, eserlerinde insanın karmaşık duygusal ve ahlaki dünyasını anlamamıza yardımcı olur. İnsana anlatmak istedikleri arasında şunlar da yer alır: İnsanın suç ve ceza arasındaki ilişkisi ve vicdanın rolü. Toplumun marjinal kesimlerine odaklanma. Din ve inanç konuları. Varoluşsal temalar.

Memento Mori felsefesi, Latince "hatırla, öleceğini unutma" anlamına gelen bu deyişin temelinde yatan düşünce biçimidir. Bu felsefe, insanların ölüm gerçeğiyle yüzleşmesi ve hayatlarını bu gerçek etrafında şekillendirmeleri gerektiğini savunur. Ayrıca, bu felsefe bireyleri korkularıyla, pişmanlıklarıyla ve özlemleriyle yüzleşmeye teşvik eder ve onları daha anlamlı yaşamlar sürmeye yönlendirir.

Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm), insanın kendi değerlerini ve amacını kendisinin oluşturabileceğini savunan bir felsefi akımdır. Bu akımın temel ilkeleri arasında özgürlük, sorumluluk, anlamsızlık ve absürd yer alır.

Erich Fromm'un "Sahip Olmak ya da Olmak" kitabı, insanın varoluş biçimlerini "sahip olma" ve "olma" kavramları üzerinden ele alır. Fromm'a göre: - "Sahip olmak", mal, mülk, şöhret gibi dışsal şeylere sahip olmayı ve onları kendine mâl etmeyi ifade eder. - "Olmak" ise, kişinin kendini geliştirmesi, ruhsal güçlerini hayata geçirmesi ve diğer insanlarla bir bütün olma arzusunu taşır. Fromm, günümüz toplumlarının tamamen "sahip olmak" ilkesine göre işlediğini ve bu sistemin insanı makinelere ve ekonomik gelişimin çarkına dönüştürdüğünü savunur.

"Sahip Olmak ya da Olmak" kitabı, Erich Fromm tarafından yazılmış ve tüketim odaklı yaşam tarzı ile varoluşsal anlam arayışı arasındaki farkı ele almaktadır. Kitapta anlatılan ana konular: - Sahip olma (having): İnsanların mülkiyet, statü ve tüketimle değerlerini ölçmeleri, bu durumun insanları sürekli daha fazlasını elde etmeye yönlendirmesi. - Olmak (being): İçsel zenginlik, özgürlük, yaratıcılık ve insan ilişkilerine odaklanarak, anlam ve tatmin bulma. - Toplumsal dönüşüm: "Sahip olma" odaklı yaşam tarzının insanları izole edebileceği ve yabancılaşmaya yol açabileceği, bu nedenle daha anlamlı ve sürdürülebilir bir yaşam tarzı için toplumsal değişikliklerin gerekliliği. Fromm, bu kitapla okuyuculara yaşamlarını değerlendirmeleri, önceliklerini sorgulamaları ve toplumsal değerlerin etkisini anlamaları için bir perspektif sunmaktadır.

"Waking Life" filmi, gerçekliğin doğası, rüyalar, bilinç, hayatın anlamı, özgür irade ve varoluşçuluk gibi felsefi konuları ele almaktadır. Filmde, bir gencin rüyalarında uçma hayali ve bu hayalin gerçek hayatla olan ilişkisi anlatılmaktadır. Bu animasyon-drama, izleyiciyi düşündürücü diyaloglar ve monologlarla farklı bakış açılarına davet eder.

Viktor Frankl, insanın anlam arayışını savunur ve bu arayışın psikolojik sağlık ve mutluluk için temel bir ihtiyaç olduğunu öne sürer. Frankl'ın görüşleri şu ana noktalara dayanır: 1. Logoterapi: Frankl, yaşamın en zor anlarında bile insanın temel motivasyonunun anlam bulmak olması gerektiğini savunan logoterapi adlı bir varoluşçu terapi ekolü geliştirmiştir. 2. Üç Temel İlke: Frankl'a göre, hayatın anlamı vardır, anlam arayışı temel bir güdüdür ve insanlar yaşadıkları koşullara karşı her zaman bir tepki verme özgürlüğüne sahiptir. 3. Anlam Bulmanın Yolları: Anlam, sanatla uğraşmak, başkalarına yardım etmek, sevgi dolu ilişkiler ve doğa gibi güzel anların tadını çıkarmak gibi çeşitli yollarla keşfedilebilir. 4. Kamp Deneyimi: Frankl, Nazi toplama kamplarındaki deneyimlerinden yola çıkarak, acı dolu deneyimlerin bile anlam kazanabileceğini ve insanın bu anlam sayesinde hayatta kalabileceğini savunur.

Varoluşçuluğun en önemli temsilcisi olarak kabul edilen filozof Jean-Paul Sartre'dır.

Hermeneutik, varoluşçuluk, diyalektik materyalizm, mantıksal pozitivizm ve fenomenoloji farklı felsefi akımlardır: 1. Hermeneutik: Yazılı eserlerin yorumlanması ve anlaşılması üzerine kurulu bir felsefi akımdır. 2. Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm): İnsanın kendini var eden varlık olması fikrine dayanır. 3. Diyalektik Materyalizm: Maddenin diyalektik süreçlerden geçerek varlığı oluşturduğunu savunan yaklaşımdır. 4. Mantıksal Pozitivizm (Analitik Felsefe): Felsefenin sembolik mantığı kullanarak dil analizi yapması gerektiğini savunan öğretidir. 5. Fenomenoloji (Görüngü Bilim, Öz Teorisi): Konusu "öz"ün araştırılması olan felsefi öğretidir.

Varoluşçu felsefenin temel ilkeleri şunlardır: 1. "Varlık özden önce gelir" (Existence precedes essence). 2. Anlamsızlık (Absurdity). 3. Otantik varoluş (Authentic existence). 4. Özgürlük. 5. Her deneyim eşsiz bir hazinedir.

"No-Exit" iki farklı bağlamda farklı hikayeler anlatmaktadır: 1. 2022 yapımı "No Exit" filmi, Darby adlı bir kadının ailesini ilgilendiren acil bir durum için yola çıkması ve kar fırtınası nedeniyle yolda kalmasını konu alır. 2. Jean-Paul Sartre'ın "No-Exit" adlı oyunu, cehennemde penceresiz bir odada hapsolan üç ölü karakterin hikayesini anlatır.

Irvin D. Yalom'un en iyi kitapları arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. "Nietzsche Ağladığında". 2. "Varoluşçu Psikoterapi". 3. "Aşkın Celladı ve Diğer Psikoterapi Öyküleri". 4. "Bağışlanan Terapi".

Absürt tiyatro, 20. yüzyılın ortalarında ortaya çıkan ve geleneksel tiyatro anlayışını altüst eden bir akımdır. Temel özellikleri: - Olay örgüsü: Belirsiz veya parçalanmış bir olay örgüsüne sahiptir. - Diyaloglar: Mantıksız ve boş konuşmalar içerir. - Mekân: Soyut veya belirsiz bir mekânda geçer. - İletişimsizlik: Karakterler arasındaki iletişim yetersizdir. - Varoluşsal sorgulamalar: Hayatın anlamı ve insanın evrendeki yeri gibi konuları işler. Önemli temsilcileri: Samuel Beckett, Eugène Ionesco, Jean Genet ve Harold Pinter gibi yazarlardır.

Kierkegaard'ın varoluşçuluğu, insanın varoluşunu ve özgürlüğünü merkeze alan bir felsefi akımdır. Kierkegaard'a göre varoluş üç alanda gerçekleşir: 1. Estetik Alan: Hazların ve gündelik zevklerin peşinde koşulan dönemdir. 2. Etik Alan: Ahlaki değerlere göre yaşamaya çalışılan, toplumun yararına eylemler yapılan evredir. 3. Dini Alan: Tanrı ile ilişki kurmaya çalışılan, bireyin kendini gerçekleştirmesinin mümkün olduğu en yüksek evredir. Kierkegaard'ın varoluşçuluğunda özgürlük, bireyin kendi seçimlerini yapabilmesi ve bu seçimlerin sorumluluğunu üstlenmesi anlamına gelir.

Jean-Paul Sartre'ın en önemli eserlerinden bazıları şunlardır: 1. "Bulantı" (La Nausée): Sartre'ın ilk romanı olup, varoluşçu felsefesini edebi bir metin olarak işlediği önemli bir yapıttır. 2. "Varlık ve Hiçlik" (L'Être et le Néant): Sartre'ın kendi felsefesini açıkladığı ve varoluşçuluğun temel ilkelerini ortaya koyduğu ana yapıtıdır. 3. "Özgürlüğün Yolları" (Les Chemins de la Liberté): Sartre'ın üç ciltlik roman serisi, bireyin özgürlüğünü ve sorumluluğunu ele alır. 4. "Diyalektik Aklın Eleştirisi" (La Critique de la Raison Dialectique): Sartre'ın fenomenoloji ve Marx'ı sentezlediği, felsefi ve siyasi düşüncelerini içeren önemli bir eserdir.

Nilgün Marmara, varoluşçuluk akımına mensuptur.

Maurice Merleau-Ponty'nin temel kavramları şunlardır: 1. Bedensel Algı: Merleau-Ponty'ye göre, insan dünya ile ilişkisini bedeni aracılığıyla kurar ve algı, sadece fiziksel bir olgu değil, aynı zamanda öznenin dünyaya dair öznel hislerinin bir yansımasıdır. 2. Yönelimsellik: Algının kendisi olan yönelimsellik, bedeni bir algılayan özne olarak sunar ve dünyanın kavranmasını sağlar. 3. Fenomenal Özne: Merleau-Ponty, bedeni, nesnelerin arasında ayrı bir yaşayan özne olarak görür ve öznenin dünyanın kendisi olduğunu savunur. 4. Tersine Çevrilebilirlik Tezi: Bedenin, duyumlayan ve duyumsanan arasındaki tersine çevrilebilirliği, varlığın küresel suretinin bir simgesi olarak kabul edilir. 5. Varoluşçu Fenomenoloji: Merleau-Ponty, varoluşsal sorular üzerine odaklanarak, bilinç ve dünya arasındaki ilişkiyi ele alır.

Leyla Erbil, varoluşçuluk (egzistansiyalizm) edebi akımına mensuptur.

"Yeraltından Notlar" kitabı, aşağıdaki nedenlerden dolayı okunmalıdır: 1. Evrensel Temalar: Kitap, insanın içsel çatışmalarını ve toplumla olan ilişkisini sorgulayan evrensel temaları işler. 2. Psikolojik Analiz: Dostoyevski'nin derin psikolojik analizleri ve karakterlerin içsel dünyalarının detaylı tasviri, okuyucuya etkileyici bir okuma deneyimi sunar. 3. Varoluşçu Bakış Açısı: Eser, varoluşçuluğun ilk romanlarından biri olarak kabul edilir ve insanın özgürlük, ahlaki sorumluluk ve toplumsal bağlar gibi temel konulardaki düşüncelerini ele alır. 4. Eleştirel Yaklaşım: Kitap, 19. yüzyıl Rus toplumunu eleştirir ve bireylerin içsel çatışmalarının bir sonucu olarak nasıl yeraltına itildiğini inceler. 5. Edebiyat ve Felsefe Üzerindeki Etkisi: "Yeraltından Notlar", modern edebiyat ve felsefe üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur.

Mr. Nobody filmi, insanların yaptığı seçimlerin kişisel kimlik ve mutluluk üzerindeki etkilerini anlatmaktadır. Filmin konusu, 118 yaşındaki Nemo Nobody'nin, insanlığın son ölümlüsü olarak, hayatı boyunca verdiği kararların sonuçlarını sorgulaması etrafında döner. Filmin işlediği diğer temalar: - Varoluşsal kaygılar ve özgür irade; - Hayatın anlamı ve ölüm kaçınılmazlığı ile başa çıkma çabası; - Kaos teorisi, string teorisi ve kelebek etkisi gibi bilimsel kavramlar.