Tükenmişlik

Tükenmişliğin ilk belirtileri genellikle kronik yorgunluk ve sürekli bitkinlik hissi ile ortaya çıkar. Diğer erken belirtiler ise: Duygusal çöküş: Boş ve çaresiz hissetme; Motivasyon kaybı: İşe ve günlük aktivitelere karşı ilgisizlik; Fiziksel ağrılar: Baş ağrıları, kas gerginlikleri, mide problemleri gibi; Sosyal izolasyon: İnsanlarla zaman geçirmeyi istememe. Bu belirtiler fark edildiğinde, stresi azaltmak ve durumu kötüleştirmemek için profesyonel yardım almak önemlidir.

Yeniden başlama sendromu olarak bilinen bir tıbbi tanı yoktur. Ancak, "tükenmişlik sendromu" kavramı, bireyin ağır fiziksel, zihinsel ve duygusal yorgunluğa yol açan şiddetli bir stres durumunu ifade eder. Tükenmişlik sendromunun belirtileri arasında bitkinlik, umutsuzluk, karamsarlık, sosyal izolasyon, iş ve yaşamdan tatmin olmama gibi durumlar yer alır. Önleme ve tedavi için egzersiz, yoga gibi aktiviteler, profesyonel destek almak ve iş ile özel hayat arasında denge kurmak önerilir.

Y kuşağı, çalışanların esenliğine yönelik yapılan araştırmalara göre daha fazla tükenmişlik yaşamaktadır.

Çalışmak istememek normal bir duygu olabilir. Bu duygularla başa çıkmak için aşağıdaki stratejiler uygulanabilir: İş ve özel hayat dengesini kurmak: Mesai saatleri dışında kendine ve sosyal çevreye vakit ayırmak, düzenli tatiller yapmak. Kişisel gelişime yatırım yapmak: Eğitimler, kurslar ve sertifika programları ile kendini geliştirmek. İş yerinde destek sistemleri oluşturmak: İş arkadaşlarıyla iyi ilişkiler kurmak ve yöneticilerden destek almak. İş ortamını iyileştirmek: Rahat ve ergonomik bir çalışma alanı yaratmak. Amaç ve hedef belirlemek: Net amaçlar ve ulaşılabilir hedefler koyarak motivasyonu artırmak. Eğer bu duygular sürekli ve belirgin bir şekilde devam ediyorsa, bir uzmana başvurmak faydalı olabilir.

Nagihan Günal'a göre tükenmişlik sendromu, kişinin iş ve sosyal yaşamındaki stres kaynakları nedeniyle zihinsel ve fiziksel olarak tükenmesi durumudur. Belirtileri arasında sürekli yorgunluk, bitkinlik, baş ağrısı, karın ağrısı, iştah ve uyku düzensizliği, duygudurum değişiklikleri, umutsuzluk ve çaresizlik hissi yer alır. Korunma önerileri ise iş yükünü paylaşmak, düzenli molalar vermek, hobiler edinmek, sosyal etkileşimleri artırmak, sağlıklı beslenmek ve egzersiz yapmaktır. Tükenmişlik sendromu tıbbi bir tanı olmasa da ciddi bir sorun olarak kabul edilir ve profesyonel psikolojik destek gerektirir.

Tükenmişlik Ölçeği, 5'li likert tipi puanlama sistemi ile değerlendirilir. Bu sistemde puanlar şu şekilde verilir: 1. Hiçbir Zaman: 0. 2. Çok Nadir: 1. 3. Bazen: 2. 4. Çoğu Zaman: 3. 5. Her Zaman: 4. Ölçekte yer alan duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt ölçeklerinden alınan puanlar, tükenmişlik düzeyini belirlemek için kullanılır.

Burn-out (tükenmişlik sendromu) belirtileri genellikle fiziksel, duygusal ve bilişsel alanlarda ortaya çıkar. İşte bazı yaygın belirtiler: Fiziksel belirtiler: - Kronik yorgunluk ve enerji eksikliği; - Uyku bozuklukları (uykusuzluk veya aşırı uyuma); - Bağışıklık sisteminin zayıflaması, sık sık hastalanma; - Baş ağrıları, mide rahatsızlıkları ve sindirim sorunları gibi fiziksel rahatsızlıklar. Duygusal belirtiler: - Duygusal tükenmişlik ve boşluk hissi; - Kayıtsızlık ve işe veya diğer yaşam alanlarına karşı ilgisizlik; - Değersizlik veya başarısızlık hissi. Bilişsel belirtiler: - Konsantrasyon güçlüğü ve hafıza sorunları; - Negatif düşünme ve durumları olumsuz değerlendirme; - Karar verme güçlüğü. Bu belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Okullarda iletişim ve tükenmişlik kavramları birbiriyle ilişkili iki önemli konudur. İletişim, okul ortamında idareci, öğretmen, veli ve öğrenciler arasında etkili bir şekilde kurulması gereken bir süreçtir. Tükenmişlik, öğretmenlerin mesleki olarak yaşadıkları duygusal, zihinsel ve fiziksel yorgunluk hissidir.

İletişim ve tükenmişliğin nedenleri çeşitli faktörlere dayanır: 1. Kronik Stres: Uzun süreli ve yoğun stres, tükenmişliğin temel nedenlerinden biridir. 2. İş-Yaşam Dengesi Eksikliği: İşe fazla zaman ayırmak, kişisel hayata ve dinlenmeye ayrılan zamanı azaltır. 3. Mükemmeliyetçilik: Kişinin kendisine veya yaptığı işlere yönelik aşırı yüksek beklentileri olması, sürekli bir baskı hissi yaratır. 4. Sosyal Destek Eksikliği: İş yerinde ya da sosyal çevrede yeterli destek hissedilmemesi, bireyin zorlanma duygusunu artırır. 5. Kontrol Eksikliği: İş yerinde kontrol eksikliği, yani bireyin iş üzerinde yeterince söz sahibi olamaması ve karar verememesi, tükenmişlik riskini artırır. Bu faktörler, bireylerin psikolojik ve fiziksel sağlığını etkileyerek tükenmişlik hissinin ortaya çıkmasına zemin hazırlar.

Birleştirilmiş sınıfta çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri genellikle üç alt boyutta incelenir: duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı. 1. Duygusal Tükenme: Öğretmenler bu boyutta orta düzeyde tükenmişlik yaşarlar. 2. Duyarsızlaşma: Bu boyutta öğretmenler düşük düzeyde tükenmişlik yaşarlar. 3. Kişisel Başarı: Öğretmenler bu boyutta orta düzeyde tükenmiştir.

Maslach Tükenmişlik Ölçeği'ne göre kadın ve erkekler arasında tükenmişlik açısından farklılıklar bulunmaktadır: - Duygusal tükenmişlik boyutunda kadınlar erkeklere göre daha yüksek puan almaktadır. - Duyarsızlaşma alt boyutunda ise erkekler kadınlardan daha yüksek puan elde etmektedir. Ayrıca, kişisel başarı boyutunda da cinsiyet farklılıkları gözlemlenmiş, genç yaştaki akademisyenlerde bu değerin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Maslach'ın tükenmişlik modeli üç boyuttan oluşur: duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı.

Maslach Tükenmişlik Ölçeği'nin uyarlanması, Ergin (1992) tarafından yapılmıştır.

Maden Adası'nda madenlerin olmamasının nedeni, bu madenlerin daha önce çıkarılmış ve artık tükenmiş olmasıdır.

Özel okullarda çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin daha yüksek olduğu çeşitli araştırmalarla desteklenmektedir. Bu durumun nedenleri arasında, özel eğitim öğretmenlerinin daha fazla çaba harcaması, öğrencilerin özel gereksinimlerinin daha fazla olması ve bu gereksinimlerin karşılanmasındaki zorluklar yer almaktadır. Yapılan bir araştırmada, özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin yaşam doyumunun, normal eğitim okullarında çalışan öğretmenlere göre daha düşük olduğu bulunmuştur.

Tükenmişliğin en tehlikeli evresi, umursamazlık evresi olarak kabul edilir. Bu evrede, kişinin profesyonel destek almadan toparlanması zaman ve güç alabilir. Bu nedenle, tükenmişlik sendromunun belirtilerini fark eden kişilerin bir uzmana başvurması önerilir.

Burnout (tükenmişlik sendromu), uzun süreli stres, yoğun baskı ve aşırı talepler sonucunda kişinin fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak tükenmiş hissetmesi durumudur. Burnout'un başlıca belirtileri: - Fiziksel belirtiler: Kronik yorgunluk, baş ağrıları, mide sorunları, kilo değişimi. - Duygusal belirtiler: Umutsuzluk, çaresizlik, motivasyon kaybı, depresif ruh hali. - Davranışsal belirtiler: Sosyal izolasyon, sorumluluklardan kaçınma, alkol veya uyuşturucu kullanımına başvurma. Burnout'un nedenleri arasında iş yerindeki adaletsizlik, belirsizlik, destek eksikliği, mükemmeliyetçilik ve aşırı sorumluluk üstlenme gibi faktörler yer alır. Tedavi süreci, psikoterapi ve gerekirse ilaç tedavisini içerir.

Evet, "tükenmişlik sendromu" ve "burnout" aynı şeyi ifade eder. Tükenmişlik sendromu, uzun süreli stres, aşırı iş yükü ve duygusal baskılar sonucu kişinin fiziksel, zihinsel ya da duygusal olarak kötü hissetmesi durumudur.

Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ), hemşirelerde uyarlanırken, orijinal formdaki "recipient" kelimesi yerine "student" kelimesi kullanılmıştır. Diğer uyarlama çalışmaları: - Günseli Girgin (1995) ve Asuman Baysal (1995), MTÖ'nün Türkçe'ye uyarlama çalışmalarını yapmışlardır. - Chen ve meslektaşları (2014), Malezya'da yaptıkları uyarlamada, Cronbach alpha güvenirlik katsayılarını duygusal tükenme boyutu için 0.91, duyarsızlaşma ve kişisel başarı boyutu için 0.78 olarak bulmuşlardır. - Schwarzer, Schmitz ve Tang (2000), Almanya ve Hong Kong'daki öğretmenlerle yaptıkları geçerlilik çalışmasında, her iki kültürde de envanterin maddelerinin üç faktörde yığıldığını göstermişlerdir.

Tükenmişliğin en büyük sebebi genellikle aşırı iş yükü ve iş yerindeki stres olarak kabul edilir. Diğer önemli nedenler arasında: Mükemmeliyetçilik ve yüksek beklentiler: Her şeyi anında yapma arzusu ve aynı anda birden fazla işi üstlenmeye çalışmak. Kişisel ilişkilerdeki problemler: Aile, arkadaşlar veya romantik ilişkilerde yaşanan sorunlar. Sağlıksız yaşam biçimi: Düzensiz beslenme, yetersiz uyku ve kendine vakit ayırmama. Kontrol eksikliği: İş yerinde yeterince söz sahibi olamama ve karar verememe. Bu faktörler, bireyin fiziksel, zihinsel ve duygusal kaynaklarını tüketerek tükenmişlik sendromuna yol açabilir.