Sümer

Sümerler'de meşruiyetin başlıca kaynakları şunlardır: Göksel krallık ve tanrılar: Sümerlerde her kentin asıl kralı, o kentin koruyucu tanrısıydı. Uygarlık sanatları ve kurumları: "ME" olarak adlandırılan, tanrılar tarafından evrenin düzenli işleyişi için çıkarılmış kurallar ve düzenlemeler. Halkın rızası: Devlet, sosyal adaleti sağlamak ve refahı topluma yaymak için çabaladığı iddiasıyla meşruiyetini güçlendirirdi. Sümerlerde yöneticiler, genellikle rahip-krallar (ensi) idi ve ziguratları yöneten rahip sınıfı, kent yöneticileri üzerinde etkili olurdu.

Sin, Mezopotamya mitolojisinde Ay tanrısı olarak bilinir. Diğer isimleri: Nanna (Sümerce); Suen (Akkadca). Özellikleri: Baba: Enlil. Anne: Ninlil. Eş: Ningal. Çocuklar: İnanna (Ishtar) ve Utu (Shamash). Semboller: Hilal, boğa ve üç ayaklı iskemle. Kutsal şehri: Ur. Sin, aynı zamanda İslam öncesi Arabistan'ın Hadramut bölgesinde tapınılan bir ay ve zenginlik tanrısıdır.

Bengi su, birçok farklı mitolojide yer alan bir kavramdır. Özellikle Sümer mitolojisinde kökenleri bulunmaktadır. Bengi su, İslam mitolojisinde de önemli bir yer tutar; Kur'an'da Musa ve Hızır kıssası anlatılırken dolaylı olarak değinilir. Türk mitolojisinde ise bengi su, "hayat suyu" veya "ölümsüzlük suyu" olarak adlandırılır ve genellikle "dünya ağacı" ile ilişkilendirilir.

Lugalbanda, Gılgamış'ın babasıdır. Sümer Kral Listesi'ne göre Uruk şehrinin üçüncü kralıdır.

Tiamat ve Tiamut aynı değildir. Tiamat, Babil mitolojisinde tuzlu deniz ve kaosu temsil eden bir tanrıçadır. Tiamat'ın adı, Akadca "deniz" anlamına gelen "tâmtu" kelimesiyle ilişkilendirilir. Tiamat'ın adı, "Enuma Elish" gibi eserlerde geçerken, Tiamut'tan doğrudan bahsedilmez.

Gök biliminin ilk olarak nerede başladığına dair kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, astronominin köklerinin tarih öncesine dayandığı düşünülmektedir. İlk medeniyetlerde, özellikle Mezopotamya'da (Sümer ve Babil) gök bilimi başlamıştır. Antik Yunan da gök bilimine önemli katkılarda bulunmuştur. Çin, Mısır, Maya gibi uygarlıklar da gök biliminin gelişiminde rol oynamıştır.

Sümerli doktorlar, bitkisel, hayvansal ve mineral esaslı kaynaklardan elde edilen çeşitli malzemelerle tedavi uyguluyorlardı. Bazı kullanılan bitkiler: Çin tarçını (cassia); Mersin ağacı (myrtle); Şeytan tersi (asafoetida); Kekik (thyme); Söğüt, armut, köknar, incir, hurma; Kurutulmuş şarap tortusu; Naga-bitkisi; Kaplumbağa kabuğu. Bu bitkiler, kök, kabuk, yağ ve odun gibi farklı kısımlarıyla kullanılmaktaydı.

Sümer ordusu, M.Ö. 4500 yıllarında ortaya çıkmış ve piyade ile savaş arabalı askerlerden oluşmuştur. Özellikleri: Askere Dayalı Sistem: Askerler, krallar ve aristokratlar tarafından yönetilmiştir. Silahlar: Mızrak, kılıç, ok, yay, savaş arabası, topuz ve savaş gemisi gibi silahlar kullanılmıştır. Üniforma: Askerler, savaş sırasında benzer renkte kıyafetler giymiştir. Düzenli Birlik: Savaşlar sıklaşınca ve güvenlik ihtiyacı artınca, tarihteki ilk düzenli askeri birlikler oluşturulmuştur. Sümerler, zenginliklerini korumak için güçlü bir ordu oluşturmuş ve bu ordu sayesinde uzun süre savunmada başarılı olmuşlardır.

Akadların Sümerlere karşı kazandığı zaferin özel bir adı bulunmamakla birlikte, Akad Kralı Sargon'un Sümer şehir devletlerini fethettiği bazı önemli olaylar şunlardır: Kiş'in Fethi: Sargon, Kral Lugalzagesi'yi yenerek Kiş şehrini ele geçirmiştir. Uruk'un Fethi: Sargon, Uruk şehrini ele geçirmiş ve Kral Lugalzagesi'yi zincire vurmuştur. Sümer Bölgesinin Ele Geçirilmesi: Sargon, Sümer bölgesini hızla ele geçirerek ilahi koruyucusu İştar'ı seçmiş ve kendini Kiş şehri kralı ilan etmiştir. Bu zaferler, Sargon'un liderliğinde Akad İmparatorluğu'nun Mezopotamya'da siyasi birliği sağlamasına ve genişlemesine yol açmıştır.

Sümerler, kubbe mezarları tanrılar için inşa edilen tapınakların bir uzantısı olarak, yeryüzü ile cennet arasındaki bağı simgelemek amacıyla yapmış olabilirler. Sümerler, kubbeyi ilk kullanan uygarlık olarak, saray, konut ve mezarlarda kubbe kullanmışlardır.

Sümer okul günlüklerinde genellikle öğrencilerin günlük aktiviteleri, dersleri ve ödevleri hakkında bilgiler yer alır. Örneğin, bir günlükte öğrencinin okula geç kalması durumunda öğretmeniyle yaşadığı diyalog ve sonrasında eve döndüğünde babasına ödevini anlatması gibi olaylar yazılıdır. Ayrıca, Sümer okul günlüklerinde eğitim programı, müfredat ve öğretim teknikleri hakkında da bilgiler bulunur. Sümer okul günlüklerine dair daha fazla bilgi, M.Ö. 2000'lere tarihlenen ve bir öğretmen tarafından yazılmış, öğrenci ve öğretmen arasındaki konuşmaları içeren çivi yazılı tabletlerde de mevcuttur.

Gılgamış Destanı, Sümerlerin ilk edebiyat eseridir. MÖ 2500-3000 yılları arasında Sümerce yazılmış 12 kil tablete kaydedilmiştir.

Antu, Sümer mitolojisinde yaratıcılık tanrıçasıdır. Saraswati ise Hint mitolojisinde bilgi, sanat, müzik, eğitim ve yaratıcılık tanrıçasıdır. Ayrıca, Hindu mitolojisinde Vishwakarma da yaratıcılığın ve inşanın tanrısı olarak kabul edilir.

Sümerlerde kanun ve adalet anlayışı şu şekilde özetlenebilir: Adalet Kavramı: Sümerlerde adalet, "adalet çemberi" olarak adlandırılan ve Perslerden Osmanlılara kadar etkili olan benzersiz bir kavramla ifade edilir. Kralın Rolü: Kral, "adil bir çoban" olarak görülür ve toplumsal adaleti sağlamakla yükümlüdür. Yazılı Kanunlar: Sümerliler, insanlık tarihinin bilinen ilk yazılı kanunlarını oluşturmuşlardır. Dini Bağlantı: Hukuk, dini inançlarla bağlantılıydı ve adaletin tanrılar tarafından korunduğuna inanılırdı. Sosyal Adalet: Kanunlar, sosyal sınıflar arasında dengeyi sağlamayı amaçlıyordu. Etkisi: Sümer kanunları, Mezopotamya'daki diğer medeniyetler olan Akadlar, Babilliler ve Asurlular tarafından benimsenmiş ve Antik Mısır, Pers İmparatorluğu ve Yunan Medeniyeti gibi kültürlere yayılmıştır.

Urukagina, MÖ 24. yüzyılda hüküm sürmüş Lagaş şehir devleti kralıdır. Urukagina, daha önce bir ensi (kent ya da bölge sorumlusu-vali) olarak görev yapmıştır. Urukagina'nın en önemli özelliği, yaptığı reformlardır. Urukagina'nın reformlarından bazıları şunlardır: Ürettiğini tapınağa getiren halk, bundan sonra bunu özel mülkiyetinde bulundurma ya da satma hakkını elde etti. Kral ve adamlarının da vatandaşların mülkünü zorla almasının önüne geçildi. Din adına halktan para toplayan din adamları şiddetle cezalandırıldı. Yoksullara yardım, krallığın otoritesinde toplandı. Rüşvet ve din adamlarının halktan haksız yoldan mal almaları yasaklandı. Orta sınıf için yeni vergi adaleti getirildi. Urukagina, Umma kralı Lugalzagesi’ye yenilmiş, tahtını ve ülkesini kaybetmiştir. Urukagina'ya ait olan bazı yasa tabletleri, Fransız arkeologların 1878 yılında bölgede yaptığı kazılar sırasında bulunmuştur. Urukagina, tarihin ilk devrimcisi olarak da kabul edilir.

Aşk şiirinin ilk örneği, yaklaşık MÖ 2030 yılında Sümerler tarafından yazılan ve 1889 yılında Sümer kenti Nippur'da bulunan çivi yazılı tablettir. Bu tablet, İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde sergilenmektedir. Şiir, Sümer kralı I. Şu-Sin'in eşi için yazıldığı düşünülen ve aşkın yanı sıra erotizmin de ilk örneklerinden biri olarak kabul edilen dizelerden oluşmaktadır.

Balih, Sümer Kral Listesi'ne göre, Kish krallığı hükümdarıdır. Balih, Etana'nın oğludur ve yaklaşık 400 yıl hüküm sürdüğü düşünülmektedir.

Sümerler, buğday, arpa, nohut, mercimek, hurma, soğan, sarımsak, marul, pırasa ve hardal gibi bitkileri yetiştirmişlerdir. Ayrıca, kapari bitkisini de kullanmışlardır.

İlk yazılı belgeler, farklı medeniyetlere göre çeşitli tarihlerde bulunmuştur: Sümer Çivi Yazısı Tabletleri: M.Ö. 3500 - 3000 yıllarında Mezopotamya'da yaşayan Sümerler tarafından geliştirilmiştir. Mısır Hiyeroglifleri: M.Ö. 3100 yıllarında ortaya çıkmıştır. Kiş Tableti: M.Ö. 5500 yılına tarihlenmektedir ve insanlığın bilinen en eski yazılı belgesi olarak kabul edilir. Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri ise 8. yüzyılda dikilen Orhun Yazıtları'dır.

Sümer tabletleri Sümerce ve çivi yazısıyla yazılmıştır. Sümerce, bilinen herhangi bir dil ailesiyle bağlantılı olmayan izole bir dildir.