Destan

Köroğlu'nun gerçek hikayesi hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır, çünkü bu figür hem bir destan kahramanı hem de 16. yüzyılda yaşamış bir halk ozanı olarak farklı versiyonlarda anlatılmaktadır. Köroğlu destanına göre, asıl adı Ruşen Ali olan Köroğlu, babası Seyis Yusuf'un Bolu Beyi tarafından haksızlığa uğraması ve gözlerine mil çektirilmesi üzerine, babasının intikamını almak için dağlara çıkar ve Köroğlu diye ün kazanır. Bazı araştırmacılara göre, Köroğlu, 16. yüzyılda yaşamış ve "Köroğlu" mahlasını kullanarak saz çalıp şiir söylemiş olan bir halk ozanıdır. Diğer bir görüşe göre, Köroğlu, 7.-8. yüzyıllarda Türkmenistan’da yaşamış bir Türkmen beyidir. Ayrıca, Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde Köroğlu'nun, Anadolu'nun kuzeybatısında devlete baş kaldıran bir eşkıya olduğu belirtilmektedir. Köroğlu'nun hikayesi, Türk kültürünün önemli bir parçası olarak halk arasında nesilden nesile aktarılmış ve farklı coğrafyalarda çeşitli versiyonları oluşmuştur.

Epik ve destansı aynı anlama gelir. Epik, kahramanlık ve yurt sevgisi temalı şiirleri ifade eden genel bir terimdir.

Destan ve efsane arasındaki bazı farklar şunlardır: Gerçeklik: Efsaneler genellikle gerçek olaylara dayanmayan hayal ürünleridir, destanlar ise tarihte gerçekleşmiş bir olaya dayanır. Konu: Destanlar toplumu derinden etkileyen bir olayı konu edinir ve milli ruh ön plandadır. Olağanüstü Olaylar: Destanlarda doğa üstü olaylar çokça bulunurken, efsanelerde bu olaylar daha azdır. Dil ve Anlatım: Destanlar manzum eserlerdir ve saz ozanları tarafından anlatılır. Kutsallık: Destanlarda dinsel ögeler fazla bulunmazken, bazı efsaneler kutsal kabul edilir. Köken: Destanlar tamamen bir milletin ürünüdür ve aynı destana başka bir toplumda rastlanmaz. Her iki türün de bazı benzerlikleri de vardır: Anlatılan olaylar gerçek olarak kabul edilir. Olay örgüsü, kişiler, yer ve zaman metni oluşturan yapı unsurlarıdır. Anonimdirler. Nesilden nesile dilden dile aktarılarak anlatılagelmişlerdir. Öyküleyici ve betimleyici anlatım kullanılır.

Manas Destanı, Kırgızların efsanevi kahramanı Manas'ın ve soyundan gelen kahramanların hikayesini anlatır. Destanın merkezinde yer alan konular: Türk dünyasını birleştirme çabası. Düşmanlarla mücadele. Kırgız halkını koruma savaşı. Manas, cesur, adil ve halkını düşmanlarına karşı koruyan bir kahramandır. Destan, üç bölümden oluşur: 1. Manas. 2. Semetey. 3. Seytek.

Manas Destanı, Kırgızların efsanevi kahramanı Manas'ın ve soyundan gelen kahramanların hikayesini anlatır. Destanın merkezinde yer alan konular: Türk dünyasını birleştirme çabası. Düşmanlarla mücadele. Kırgız halkını koruma savaşı. Manas, cesur, adil ve halkını düşmanlarına karşı koruyan bir kahramandır. Destan, üç bölümden oluşur: 1. Manas. 2. Semetey. 3. Seytek.

Köroğlu, babasının intikamını almak ve halkın yaşadığı zulme karşı gelmek için dağa çıkmıştır. Köroğlu'nun hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Bolu Beyi'nin seyisi olan babası Yusuf, beyin zulmüne uğrar ve gözleri kör edilir. Oğlu Ruşen Ali, babasının intikamını almak amacıyla Bolu'dan ayrılır ve Aras Irmağı'na giderek buradaki sihirli köpükleri içer. Bu sihirli su sayesinde şairlik, savaşçılık ve ölümsüzlük gibi üstün özelliklere sahip olan Köroğlu, Bolu Beyi'ne karşı mücadele etmeye başlar.

Tungas kelimesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. İsim Olarak Tunga: Türkçe kökenli bir isim olup, "görkemli, kuvvetli, muazzam", "yiğit, kahraman" ve "rütbe, unvan" anlamlarına gelir. 2. Alp Er Tunga Destanı: Saka Türklerinin büyük hükümdarı Alp Er Tunga'nın İranlılarla yaptığı mücadeleleri ve kahramanlıklarını anlatır. Ayrıca, Tungas tarafından seslendirilen "Épico" adlı şarkı, bir ilişkinin sona ermesini ve acı veren ayrılığı konu alır.

Alp Er Tunga, Saka Türklerinden (İskit)dir. Saka Türk İmparatorluğu'nun hakanı olan Alp Er Tunga, M.Ö. 7. yüzyılda yaşamıştır.

Manas destanının en uzun versiyonu, Sayakbay Karalayev'den derlenen Manas-Semetey-Seytek üçlemesi olup 500.500 dizeden oluşmaktadır. Ancak, farklı Manasçılardan derlenen anlatımların toplam dize sayısının 1.500.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Karna'nın hikayesi, Mahabharata destanında yer alan trajik bir öyküdür. Karna'nın doğumu ve gençliği: Karna, Kunti'nin çocuğu olarak dünyaya gelir, ancak annesi tarafından terk edilir. Bir nehirde bir sepete konularak bırakılır ve onu Adhiratha adlı bir araba sürücüsü ile eşi Radha büyütür. Doğuştan gelen zırhı ve küpeleri sayesinde "Vasusena" (zenginlikle doğmuş) olarak adlandırılır. Yetişkinliği ve savaşları: Karna, Duryodhana'nın sadık bir arkadaşı ve danışmanı olur. Savaşçı olarak büyük cesaret ve cömertlik gösterir, bu da Bhishma'nın onun asil bir geçmişe sahip olduğunu düşünmesine yol açar. Ölümü: Kurukshetra savaşında Arjuna tarafından öldürülür. Karna'nın trajik hikayesi, doğumundan itibaren karşılaştığı zorluklar, terk edilmesi ve gerçek kimliğinin geç ortaya çıkmasıyla şekillenir.

Çılgın Orlando'nun (Orlando Furioso) önemli olmasının bazı nedenleri: Epik şiirin büyüklüğü: 46 "kanto"dan oluşur ve her bir "kanto" sekiz mısradan meydana gelir. Tarihsel ve edebi değeri: 16. yüzyılda Ludovico Ariosto tarafından yazılmış olup, İtalyan edebiyatının önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir. Konu ve temalar: Şövalyeler, aşk, macera ve fantastik öğelerle dolu bir hikaye sunar. Etkisi: Yayımlanmasının ardından büyük bir başarı kazanmış, İtalya’da 154 baskı yapmış ve hemen hemen bütün Avrupa dillerine çevrilmiştir. Sanat ve kültüre etkisi: Kahramanları ve olayları, birçok sanatçı tarafından tablo ve müzik eserlerinde kullanılmıştır.

Destan, bir milletin tarihinde önemli bir olay üzerine söylenmeye başlayıp, nesilden nesile aktarılarak gelişen, genellikle manzum olan ve uzun anlatı eserleridir. Destan kelimesinin diğer anlamları: Tarih öncesi tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları konu alan şiir, epope; Bir kahramanlık hikâyesini veya bir olayı anlatan, koşma biçiminde, ölçüsü on bir hece olan halk şiiri; Çağdaş Türk edebiyatında biçim ve içerik yönünden geleneksel destanlardan ayrılan uzun kahramanlık şiiri.

Perseus'un hikayesi, Yunan mitolojisinde önemli bir yere sahip olan bir kahramanın maceralarını içerir. Perseus'un doğumu ve kaderi: Perseus, Zeus ve Danae'nin oğludur. Kral Akrisius, torununun kendisini öldüreceği kehaneti üzerine kızı Danae'yi bir kuleye kapatır. Ancak Zeus, altın yağmur şeklinde kuleye süzülerek Danae ile birlikte olur ve Perseus bu birliktelikten doğar. Kral Akrisius, Perseus ve Danae'yi denize bırakır, ancak bir balıkçı tarafından kurtarılırlar ve Seriphos adasında yeni bir hayata başlarlar. Medusa'yı öldürme görevi: Seriphos adasının kralı Polydectes, Perseus'un annesi Danae'ye göz dikmiştir. Polydectes, Perseus'u ortadan kaldırmak için onu tehlikeli bir göreve gönderir: Medusa’nın başını getirmesini ister. Perseus, Athena ve Hermes'in yardımıyla Medusa'yı öldürür. Andromeda'yı kurtarma: Perseus, Etiyopya kıyılarında zincire vurulmuş prenses Andromeda'yı bir deniz canavarından kurtarır. Andromeda'nın annesi Cassiopeia, kızı Andromeda'yı deniz perilerinden daha güzel olduğu için övünce, Poseidon’un gazabını çeker ve bir canavar tarafından Andromeda’nın kurban edilmesi istenir. Perseus, Medusa’nın kesik başını kullanarak canavarı taşa çevirir ve Andromeda ile evlenir. Perseus, bu kahramanlıklarıyla Yunan mitolojisinde cesaret ve azmin simgesi olmuştur.

Gökbörü'nün hikayesi, Türk mitolojisinde ve destanlarında yer alan bir kurt figürüne dayanır. Bazı önemli unsurlar: Köken Efsanesi: Efsaneye göre, Türklerin ataları büyük bir katliama uğrar ve sadece bir çocuk sağ kalır. Görünme Sıklığı: Türk efsanelerine göre Gökbörü, 100 yılda bir ya da iki kez görünür. Mitolojik Anlam: Gökbörü, Türk milletinin özgürlüğü, direnişi ve yeniden doğuşunu simgelerken, aynı zamanda Türklerin kökenlerine dair önemli ipuçları sunar. Destanlarda Yer Alma: Gökbörü, özellikle Oğuz Kağan Destanı'nda yer alır. Gökbörü figürü, modern Türk kültüründe ve milliyetçi hareketlerde de önemli bir simge olarak varlığını sürdürmektedir.

Türeyiş ve Göç Destanları aynı değildir, ancak aralarında bir ilişki vardır. Türeyiş Destanı, Uygurlara ait bir destandır. Göç Destanı ise Türeyiş Destanı'nın devamı niteliğindedir.

Alp Er Tunga Destanı, esas adı Sakalar olan İskitlere aittir. Bu destanda, Saka hakanı Alp Er Tunga’nın İranlılarla yaptığı savaşlar anlatılmaktadır. Alp Er Tunga Destanı’nın tümü elimizde değildir. Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügatit Türk" adlı eserinde kahramanla ilgili sagu (ağıt) bulunmaktadır. Yusuf Has Hacip'in "Kutadgu Bilig" adlı yapıtında bu kahramanla ilgili beyitler yer almaktadır. Firdevsi'nin Şehname'sinde Alp Er Tunga'dan uzunca bir şekilde bahsedilmektedir.

Alp Er Tunga Sagusu, Saka Türklerinin büyük bir devlet adamı olan Alp Er Tunga'nın ölümü üzerine yazılmıştır. Sagunun yazılış nedeni, Alp Er Tunga'nın kahramanlıklarını, erdemlerini ve iyiliklerini dile getirmektir. Alp Er Tunga Sagusu, Kaşgarlı Mahmut tarafından "Divanü Lügati't Türk" adlı eserinde sözlü edebiyattan derlenerek günümüze ulaşmıştır.

"Cilveloy Nanayda" (İndim Dere Irmağa) türküsünün kimin eseri olduğu bilinmemektedir, çünkü anonim bir türküdür.

Epik şiir örneklerinden bazıları şunlardır: Köroğlu - Âşık Şiiri: >Benden selam olsun Bolu beyine, Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır. Ok gıcırtısından gürzün sesinden, Dağlar seda verip seslenmelidir. Üç Şehitler Destanı - Fazıl Hüsnü Dağlarca: >Durduk, süngü takmış kâfir ayakta, Bizde süngü yok. Bir hayret kızıllığı akardı üstümüzden Dehşetten daha çok. Bayrak - Arif Nihat Asya: >Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü, Kız kardeşimin gelinliği, şehidimin son örtüsü, Işık ışık, dalga dalga bayrağım! Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım. Avşar Elleri - Dadaloğlu: >Kalktı göç eyledi Avşar elleri Ağır ağır giden eller bizimdir Arap atlar yakın eyler ırağı Yüce dağdan aşan yollar bizimdir. Kuvayi Milliye Destanı - Nazım Hikmet: >Onlar ki toprakta karınca, Suda balık, Havada kuş kadar Çoktular; Korkak, cesur, Cahil, hakîm Ve çocuktular. Ayrıca, Homeros'un "İlyada" ve "Odysseia" destanları da epik şiir örneklerindendir.

Firdevsi'nin Şehname'de anlatmak istedikleri arasında şunlar yer alır: İran'ın kültürel ve tarihi mirası: Eser, İran'ın efsanelerini ve tarihini koruyarak, bu mirası gelecek nesillere aktarır. Kahramanlık ve adalet: Destan, kahramanlık, adalet, sadakat ve aşk gibi temaları işler. İran milliyetçiliği: Firdevsi, eserini İran milliyetçisi bir bakış açısıyla yazmış, İran'ın üstünlüğünü ve Türk idarecilerine karşı zaferini vurgulamıştır. Mitolojik ve efsanevi unsurlar: Eserde mitolojik ve efsanevi hikayeler yer alır, bu hikayeler İran'ın zengin edebi geleneğini yansıtır. Şehname, aynı zamanda İran'ın Arap egemenliğine girene kadarki tarihini de içerir.