Sufizm

Nacer Khemir, filmlerinde klasik Arap kültürü ve masallardan esinlenerek insanın özgürlüğü, aşk ve hoşgörü gibi temaları işler. Khemir'in anlatımında öne çıkan unsurlar şunlardır: - Binbir Gece Masalları: Filmlerinin altyapısında bu masallardan beslenir. - Eğitim ve Medeniyet: Filmlerinde eğitimin önemi ve bir medeniyetin inşası için gereken şeyler vurgulanır. - Sufi Hikâyeleri: Sufizmden ilham alarak, manevi ve gizemli konuları işler. Yönetmenin "Çöl Üçlemesi" olarak bilinen filmleri, Tunus sinemasını ve Endülüs'ü de konu alır.

Kadızâdeliler ve Sivâsîler tartışması, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde gerçekleşen bir dinî ve fikrî tartışmadır. Tartışmanın tarafları: - Kadızâdeliler: Fakih kimliğine sahip âlimler, bidat olarak gördükleri bazı âdet ve uygulamaları reddetmişlerdir. - Sivâsîler: Sûfî kimliğine sahip olup, din anlayışının bu sorunları çözmede engel olduğunu düşünerek Kadızâdelilere karşı çıkmışlardır. Tartışmanın konuları: - Tasavvufî düşünce ve uygulamalar (semâ, devran, zikir, mûsiki). - Dinî inanışlar ve ibadetler (Hızır'ın hayatta olup olmadığı, ezan ve mevlidin makamla okunması). Sonuç: Tartışma, Kadızâdelilerin devlet otoritesine yakınlaşarak sûfîleri tasfiye etme girişimleriyle sonuçlanmış, ancak sonunda fikir tartışmalarında başarılı olamayıp bazı olaylara sebebiyet vermişlerdir.

"Benim maksûdum âlemde değildir lâkin illâ 'Hû' ifadesi, Aziz Mahmud Hüdâî Hz.'nin bir nutk-u şerifinden alınmıştır. Bu ifadenin anlamı şu şekilde açıklanabilir: Benim maksûdum (aradığım, istediğim) âlemde değildir, yani dünya ve dünyalık şeyler peşinde değilim; lâkin illâ 'Hû' (ancak Allah).

Sufilerin tedavi yöntemi, manevi tıp olarak adlandırılır ve bu yöntemde şu uygulamalar önerilir: 1. Tevbe: Kişinin hatalarını fark etmesi ve Allah'a yönelerek af dilemesi. 2. Sabır, şükür ve tevekkül: Zorluklara karşı sabırlı olmak, Allah'a şükretmek ve O'na güvenmek. 3. Murakabe: Kişinin iç dünyasını gözlemlemesi ve kendini tanıması. 4. Zikir ve sema: Allah'ı anmak ve manevi ritüeller gerçekleştirmek. Bu yöntemler, modern psikolojiyle de ilişkilendirilmekte ve tasavvufun psikoterapide alternatif bir yöntem olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.

İdris Şah'ın "Sufi'nin Yolu" kitabı tek cilt olarak yayımlanmıştır.

Sufiler ve yöneticiler arasındaki ilişki genel olarak üç ana tavır çerçevesinde şekillenmiştir: 1. Destekleme: Yöneticilere itaat etmenin zorunlu olduğuna inanarak onları desteklemek. 2. Tenkit: İdarecilerin dünya hayatına bağlılığı sebebiyle lüks ve sefahat içinde bir hayat yaşadıklarını ve dine karşı duyarsız olduklarını düşünerek yöneticileri eleştirmek. 3. Kayıtsızlık: "Onlar kendi işlerine baksınlar, biz de kendi işimize bakalım" şeklinde bir ilişki biçimini benimsemek. Ayrıca, sufiler toplum düzeninin sağlanması hususunda yöneticilere yardımcı olmuş, onlara nasihat etmiş ve çeşitli eserler kaleme almışlardır. Selçuklu döneminde ise sufiler, toplum düzeninin tesisi ve Sünniliğin zaferi için yöneticilerle iş birliği yapmış, onlardan maddi ve manevi destek almışlardır.

Rumi (Jalaluddin Rumi), 17 Aralık 1273 tarihinde vefat etmiştir.

Seyri sülukta dört ana makam bulunmaktadır: 1. Seyr-i ilallah (Allah'a yolculuk). 2. Seyr-i fillah (Allah'ta yolculuk). 3. Seyr-i maallah (Allah ile yolculuk). 4. Seyr-i anillah (Allah'tan yolculuk).

Hüdhüd kuşu hikayesi, İranlı sufi şair Ferîdüddîn-i Attâr'ın "Mantıku't-Tayr" adlı eserinde geçmektedir.

Ateşbaz-ı Veli'nin hikayesi, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin aşçısı ve Mevleviliğin önemli isimlerinden biri olan Yusuf bin İzzeddin'in yaşamından bir olayı anlatır. Olay şu şekildedir: Dergâhın mutfağında yemek pişirmek için odun kalmayınca, Ateşbaz-ı Veli durumu Mevlânâ'ya bildirir. Ancak, büyükler arasında açık keramet göstermenin hoş karşılanmaması nedeniyle, Mevlânâ, Ateşbaz-ı Veli'yi men eder.

Tapduk Emre, Yunus Emre'yi Molla Kasım tarafından üzerine atılan bir iftiraya dayanamayarak durumu kendisine anlattığı için dergahtan kovmuştur.

"Yan ey gönül yan" ifadesi, tasavvufi bir deyim olup, gönüldeki dünya sevgisinin yanıp, Allah sevgisinin hâkim olması anlamına gelir. Bu deyim ayrıca şu anlamlarda da kullanılabilir: - Hafız-ı Şirazi'nin bir dizesi: "Gönül yan, senin yanışın nice işler halleder". - Hz. Mevlana'ya atfedilen bir söz: "Yan ey gönül yan! Yanda uykudan uyan. Elbet vardır seni bir duyan, Ahını işitip, halini anlayan".

Hadra töreni, İslam tasavvufunda Sufi tarikatlar tarafından toplu halde gerçekleştirilen dini bir törendir. Genellikle perşembe akşamları akşam namazından sonra, cuma günleri cuma namazından sonra veya pazar akşamları yapılır. Hadra töreni, çeşitli zikir şekilleri, sohbet, toplu çalışma, Kuran ve diğer metinlerin okunmasını içerir. Tören, Allah'ı tazim etme, ona dua etme, Peygamber'i övme ve dini teşviki amaçlar.

Letâifler, tasavvuf literatüründe iki ana gruba ayrılır: 1. Letâif-i Hamse (Beş Letâif): Âlem-i Emr'e (ruhlar âlemine) ait olup, kalp, ruh, sır, hafî ve ahfâ'dan oluşur. 2. Letâif-i Sitte (Altı Letâif): Âlem-i Halk'a (yaratılış âlemine) ait olup, bunlara nefs ve dört unsur (toprak, ateş, su ve hava) eklenir.

Müştak Baba, 1759 yılında Bitlis'te doğmuş ve 1832 yılında Muş'ta ölmüş bir sufi şairdir. Bazı özellikleri: Eğitim: Amcası Şems-i Bitlisi, Hasan Şirvani ve Bağdat'ta Nâkibül-eşraf Hasan Efendi ile İstanbul'da Mesnevihan Hoca Neşet Efendi'den eğitim almıştır. Kişiliği: Uzun boylu, geniş göğüslü, nûrânî yüzlü, elâ gözlü, çekme burunlu, heybetli ve sohbeti hoş bir zattı. İlgi Alanları: Arapça ve Farsça bilirdi, aruz vezni ile yazdığı şiirlerinde sembolik dil kullanırdı. Manevi Hayatı: Vahdet-i vücud anlayışıyla Hakk'ı insanda arar, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin hayranıydı. Önemli Eserleri: Divan-ı Müştak Baba, Asar, Mektubat-ı Kimya-yı Müştak ve Baharname gibi eserleri vardır.

Fütuhat-ı Mekkiyye adlı eser, sufi ve düşünür Muhyiddin İbn Arabi'ye aittir.

"Sür çıkar ağyârı dilden tâ tecellî ide Hak" ifadesi, Şemseddin Sivasî'nin bir şiirinde geçen ve şu anlama gelen bir dizedir: "Gönülden Allah'tan gayrısını çıkar ki Hak tecelli etsin; hane mamûr olmadan padişah saraya girmez". Bu ifade, Allah'a vuslat için O'ndan başka her şeyden yüz çevirmek ve sadece O'nun sevgisi ile dolmak gerektiğini ifade eder.

İdris Şah'ın "Sufinin Yolu" kitabı, tasavvuf felsefesinin zengin ve farklı dünyasını keşfetme rehberi olarak sunulmaktadır. Kitapta yer alan konular: - Büyük Sufi yazarlardan derlenen dizeler, özlü sözler ve felsefi temalar. - Öğretici hikayeler ve tasavvuf öğretisine dair örnekler. - Sufizmin günümüz felsefi inanış ve öğretilerine etkileri. - Dört büyük tarikat (Chisti, Kadiri, Sühreverdî, Nakşibendi) hakkında bilgiler. Ayrıca, kitabın sonunda "Batıdaki Tasavvuf Çalışmaları" başlıklı notlar ve bir bibliyografya bulunmaktadır.

Shems Friedlander'ın yazdığı bazı kitaplar şunlardır: 1. "Mevlana Celaleddin Rumi'nin Unutulmuş Mesajı". 2. "Kış Hasadı". 3. "Rumi ve Dönen Dervişler" (The Whirling Dervishes). 4. "Hz. Muhammed'in Sözleri" (Submission: Sayings of the Prophet Muhammad). 5. "Allah'ın Doksan Dokuz İsmi" (Ninety-Nine Names of Allah). 6. "Hoofbeats Duyduğunuzda Bir Zebra Düşünün: Sufizm Üzerine Konuşmalar" (When You Hear Hoofbeats, Think of a Zebra).

Athena Gökhan (Gökhan Özoğuz), Cerrahi Tarikatı'na mensuptur.