Sufizm

Sufiler ve yöneticiler arasındaki ilişki, tarih boyunca inişli çıkışlı bir durum göstermiştir. Sufiler ve yöneticiler arasındaki bazı ilişki biçimleri: Destek ve İş Birliği: Sufiler, yöneticilerin toplum düzenini sağlamalarına yardımcı olmuş, yöneticiler ise onlara maddi destek sağlamış ve teşviklerde bulunmuştur. Tenkit ve Otorite: Sufiler, yöneticilerin dünya hayatına meyletmeleri ve lüks yaşam sürmeleri durumunda bu yapıyı eleştirmiş veya otoritelerini kabul etmemiştir. İtaat ve Uyum: Kur’an’da emredildiği üzere, “ülü’l-emr”e itaat edilmesi çerçevesinde, bazı sufiler yöneticilere itaat etmenin zorunlu olduğunun bilincinde olarak onları desteklemiştir. Osmanlı Devleti'nde, sufiler devletin adalet ile ebed müddet olacağına inanmış, bu nedenle sultan ve ümerası için hayır duada bulunmuşlardır.

Mevlana Celaleddin-i Rumi, 17 Aralık 1273 tarihinde Konya'da vefat etmiştir.

Seyr-ü sülûkta dört ana makam vardır: 1. Seyr-i ilallah. 2. Seyr-i fillah. 3. Seyr-i ma-allah. 4. Seyr-i anillah. Ayrıca, seyr-ü sülûk sırasında çeşitli diğer makamlar da bulunmaktadır, örneğin Fenâfillah, Bekâbillah, Ulûlelbab gibi.

Tapduk Emre, Yunus Emre'yi Molla Kasım tarafından üzerine atılan bir iftiraya dayanamayarak durumu kendisine anlattığı için dergahtan kovmuştur.

Ateşbaz-ı Veli'nin hikayesi şu şekilde özetlenebilir: Asıl adı ve kökeni. Mevlânâ ile ilişkisi. Ateşbaz unvanının kazanılması. Vefatı ve türbesi. Ateşbaz-ı Veli'nin hayatı, kerametlerle de ilişkilendirilen menkıbelerle de doludur.

"Yan ey gönül yan" ifadesi, gönüldeki dünya sevgisinin yanıp, Allah sevgisinin hâkim olması anlamına gelir. Bu söz, aynı zamanda bir şiirin adıdır ve şu dizeleri içerir: > "Yan ey gönül yan, yan ey gönül yan Yanmadan oldu derdine derman Pervane gibi, pervane gibi Şem’ine aşkın yandı bu gönlüm". Ayrıca, bu ifade İdris İspiroğlu'nun bir şiirinde de geçer ve vatan sevgisi bağlamında kullanılmıştır: > "Yan ey gönül yan! Yanmadan olur, derdine derman".

Letâifler, tasavvufta on tanedir ve bu letâifler iki ana gruba ayrılır: 1. Âlem-i Emr'e (ruhlar âlemine) ait beş letâif: Kalp, Ruh, Sır, Hafi ve Ahfâ. 2. Âlem-i Halk'a (yaratılış âlemine) ait beş letâif: Nefs ve Dört Unsur (Toprak, Ateş, Su ve Hava). Bu şekilde, letâifler altılı grup olarak da ele alınabilir ve bu altılı gruba Letâif-i Sitte denir.

Hadra töreni, toplu şekilde sufi tarikatlar tarafından gerçekleştirilen dini bir törendir. Özellikleri: Zamanlama: Genellikle perşembe akşamları akşam namazından sonra, cuma günleri cuma namazından sonra veya pazar akşamları yapılır. Mekan: Evde, camide, dergahta veya açık alanda yapılabilir. İçerik: Zikir, sohbet, Kuran ve tarikat virdleri ile ilahilerin okunması gibi etkinlikleri içerir. Anlamı: Muhammed'in veya bir evliyanın ruhaniyetinin o mekanda bulunması kastedilir. Müzik: Muhafazakar tarikatlarda müzik enstrümanları kullanılmaz, diğerleri çeşitli enstrümanlar kullanabilir.

Müştak Baba, sufi bir şair olup, derin anlamları açığa çıkarılamamış birçok şiiri ve çok yönlü etkileyici kişiliği ile tanınmıştır. Bazı özellikleri: Eğitim: Amcası Şems-i Bitlisi, Hasan Şirvani ve Bağdat'ta Nâkibül-eşraf Hasan Efendi ile İstanbul'da Mesnevihan Hoca Neşet Efendi'den eğitim almıştır. Kişiliği: Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin hayranıdır, Arapça ve Farsça bilir, sembolik bir dil kullanmıştır. İlgi Alanları: Musiki ile ilgilenmiş, udu ve sesiyle icralara katılmıştır. Seyahatler: Osmanlı mülkü dışında Hindistan, Sri Lanka, "Frenk Diyarı" gibi yerleri gezmiştir. Siyasi İlişkiler: İstanbul'da vezir ve sadrazamlarla dostluk kurmuş, Sultan II. Mahmud'un has nedimlerinden biri olmuştur. Ölümü: 1832 yılında Bitlis’e dönerken mola verdiği Muş’taki dergahında, kötü niyetli kişiler tarafından boğularak öldürülmüştür.

Fütuhat-ı Mekkiyye, sufi ve düşünür Muhyiddin İbn Arabi'ye ait bir eserdir.

İdris Şah'ın Sufi'nin Yolu kitabı, Sufi felsefesinin zengin ve farklı dünyasını keşfetme rehberi olarak şu konuları işler: Mevlânâ, Gazali ve Ömer Hayyam gibi büyük Sufi yazarlardan derlenen dizeler, özlü sözler, ilkeler, felsefi temalar ve öğretici hikâyeler; Sufizm’in günümüz felsefi inanış ve öğretilerine etkileri; Benliğin arındırılması yolunda kalbe hitap eden hikayeler. Kitap, didaktik ya da edebi olmanın ötesinde, yol gösterici nitelikler barındırır.

"Sür çıkar ağyârı dilden tâ tecellî ide Hakk" ifadesi, Sufi düşüncesinde "Hakk'ın tecellisi için dünyadan ve nefisten gelen her şeyi kalpten çıkarmak" anlamına gelir. Bu söz, Şemseddin-i Sivasî'nin "Vâsıl Olmaz Kimse Hakk'a Cümleden Dûr Olmadan" adlı nutkunda geçmektedir. Tam sözleri şu şekildedir: > "Sür çıkar ağyârı dilden tâ tecellî ide Hakk Pâdişâh konmaz sarâya hâne ma'mûr olmadan". Anlamı ise şu şekilde açıklanabilir: > "Hakk'ın tecellisi için dünyadan gelen her şeyi kalpten çıkar Çünkü padişah, saray temizlenmeden oraya konmaz".

Ebû Ali Fârmedî, hicrî 401’de (miladî 1010-11) Horasan’ın Tûs şehri yakınlarındaki Fârmed köyünde doğmuş büyük bir İslam şahsiyetidir. Bazı özellikleri: Eğitim: İlk tahsilini bitirdikten sonra Nişâbur’da meşhur mutasavvıf Abdülkerîm Kuşeyrî’nin medresesine girmiş ve en seçkin talebelerinden biri olmuştur. Tasavvuf Yolculuğu: Zâhirî ilimleri tamamladıktan sonra medreseden ayrılıp tekkeye yerleşmiş ve Ebû’l-Hasan Harakānî’ye intisâb ederek yüksek mertebelere ulaşmıştır. İrşad: Bir müddet sonra irşâd ile görevlendirilmiş ve birçok âlim ile ârif yetiştirmiştir. Unvanları: Rüknü’l-İslâm, Kutbü’z-Zamân ve Şeyhü’l-Meşâyıh gibi unvanlarla anılmıştır. Hizmet ve Edebi: Allah yolunda hizmete büyük önem vermiş, neyi ne zaman, nerede ve nasıl yapacağına dikkat etmiştir. Nizamülmülk ile İlişkisi: Selçuklu veziri Nizamülmülk, Ebû Ali Fârmedî’nin değerini anlamış ve ona büyük saygı göstermiştir. Ebû Ali Fârmedî, 478 (m. 1085) senesinde vefat etmiştir.

Gökhan Özoğuz, Cerrahi Tarikatı'na mensuptur. Özoğuz, inancıyla ilgili olarak tasavvufun, insan ilmi ve evren bilimi olduğunu belirtmiştir.

Shems Friedlander'in yazdığı bazı kitaplar: The Whirling Dervishes. Submission: Sayings of the Prophet Muhammad. Ninety-Nine Names of Allah. When You Hear Hoofbeats, Think of a Zebra: Talks on Sufism. Sunlight, Poems, and Other Words. Rumi: The Hidden Treasure. Winter Harvest (2015). The Forgotten Message of Mevlana Jalaluddin Rumi (2017). Mevlana Celaleddin Rumi'nin Unutulmuş Mesajı. Toynak Sesini Duyunca Zebra Gelsin Aklına.

Akbıyık Sultan'ın kerameti, başından sarığının eşik üzerinde düşmesi olayıyla ilişkilidir. Akbıyık Sultan, Hacı Bayram-ı Veli'nin sohbetinde yetişmiş bir veli olup, bir gün hocası ona dünyaya bağlanmanın sakıncalarını anlattıktan sonra, "Madem dünyayı terk edemiyorsun, o halde bizi terk et" demiştir. Bu olayın ardından Akbıyık Sultan'ın topladığı altın ve gümüş para sayılamayacak ölçüde artmış, ancak o, eline geçen parayı fakirlere dağıtarak zenginliğini korumuştur.

"Sütten çıkınca bütün kaşıklar aktır. Önemli olan, içinden çıktığın sütü ak bırakmaktır" sözü, Mevlana'ya aittir.

Şems'in en yakın arkadaşı, Mevlana Celaleddin Rumi'dir.

Yunus Emre'nin eğitimi şu şekilde özetlenebilir: Medrese Eğitimi: Yunus Emre, iyi bir medrese eğitimi almıştır. Tasavvuf Eğitimi: Tabduk Emre'nin dergahında dini ve manevi ilerleyişini tamamlamış, tasavvuf eğitimini burada almıştır. Kendi Çabaları: Geniş bir ilmi ve felsefi kültüre sahip olmasına rağmen, kullandığı üslup son derece mütevazidir. Yunus Emre, eğitimini bireysel hayata ve tabiata yönlendiren, kişinin kendi özünü keşfetmeye çalışan bir anlayışla şekillendirmiştir.

Kadiri İcmal Kolu, Kadiri Tarikatı'nın bir koludur. İcmalciler, kimseyi ötekileştirmeden, inancı ve kökeni fark etmeksizin, Alevi-Sünni, Kürt-Türk ayırt etmeden herkesi Hacı Bektaş-ı Veli'nin sevgi görüşüyle kucakladıklarını belirtmektedir.