Postmodernizm

Matrix'in felsefesi, çeşitli derin felsefi temaları işler: 1. Gerçeklik ve Algı: Film, gerçekliğin bir simülasyon olabileceğini ve insanların zihinlerinin gerçek dünyadan koparıldığını öne sürer. 2. İllüzyon ve İdeoloji: Gerçekliğin insanların zihinlerinde yaratılmış bir illüzyon olduğu fikri, 20. yüzyıl düşünürü Jean Baudrillard'ın simülasyon teorisine dayanır. 3. Platon'un Mağara Alegorisi: Neo'nun Matrix'ten uyanışı, Platon'un mağaradan çıkan filozofu gibi, illüzyondan sıyrılarak gerçek bilgiye ulaşma arayışını sembolize eder. 4. Özgür İrade ve Determinizm: Filmin en kritik felsefi sorularından biri, özgür iradenin varlığıdır. 5. Varoluşçuluk: Film, bireyin kendi kimliğini ve anlamını yaratma çabasını ele alır.

Barış Bıçakçı, postmodern edebiyat akımına mensup olarak değerlendirilmektedir.

Postmodern tiyatronun özellikleri şunlardır: 1. Geleneksel Yapıların Sorgulanması: Modern tiyatroya tepki olarak doğmuş olup, geleneksel tiyatro kurallarını sorgular. 2. Mutlak Doğrunun Reddi: Postmodern tiyatroda kesin cevaplar aramak yerine sorular sormayı tercih eder. 3. Çoklu Anlatım Biçimleri: Performans, multimedya, resim, heykel, video-art gibi birçok sanat formunu aynı anda kullanır. 4. Sembolik Anlatımlar: Metnin önemi azalır, onun yerini sembolik anlatımlar alır. 5. İzleyici Katılımı: İzleyici, pasif bir gözlemci olmaktan çıkar ve oyunun önemli bir parçası haline gelir. 6. Parçalı ve Merkezsiz Yapılar: Sahnede merkezsiz ve parçalı yapılar kurulur. 7. Deneysel Sahneleme: Yenilikçi oyunculuk ve sahneleme teknikleri kullanılır, doğaçlama ve interaktif performanslar öne çıkar.

Pınar Kür, postmodernizm akımına mensup bir yazardır.

Bilge Karasu, postmodernizm akımına mensuptur.

Modern ve postmodern arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Bilgi ve Gerçeklik Anlayışı: Modernizm, bilginin nesnel ve evrensel olduğunu savunurken, postmodernizm bilginin bağlamsal ve göreceli olduğunu öne sürer. 2. Sanat ve Estetik Yaklaşımlar: Modernizm, özgünlük ve bireysel yaratıcılığı vurgularken, postmodernizm pastiş, ironi ve parodiyi ön plana çıkarır. 3. Toplumsal ve Tarih Anlayışı: Modernizm, tarihi ilerlemeci bir süreç olarak görürken, postmodernizm tek bir ilerleme çizgisinin olmadığını ve farklı anlatıların bir arada var olduğunu savunur. 4. Felsefi Yaklaşım: Modernizm, yapısalcı ve düzenli yaklaşımlar benimserken, postmodernizm yapısökümcü bir anlayışa sahiptir ve kesin anlamın olmadığını iddia eder. 5. Toplumsal Eleştiri: Modernizm, toplumsal sorunları eleştiren bir yaklaşıma sahipken, postmodernizm bu eleştiriyi ironi ve mizah aracılığıyla gerçekleştirir.

Postmodern kelimesi, modernizm sonrası anlamına gelir ve modernizmin eleştirisini yapan bir düşünce akımı olarak tanımlanır. Postmodernizmin temel özellikleri şunlardır: - Gerçekliğin göreceliliği: Tek bir gerçek yerine, çoklu gerçekliklerin varlığını kabul eder. - Çoğulculuk: Evrensellik yerine, yerel ve özgül anlatılara önem verir. - İroni ve eklektizm: Geleneksel anlayışlara ve otoriteye karşı çıkar, farklı kavramlar arasında sentez yapmak yerine onları birleştirir. Postmodernizm sanat, edebiyat, felsefe, mimari gibi birçok alanda etkili olmuştur.

Abdülhak Şinasi Hisar, herhangi bir edebî akıma mensup olmaktan ziyade, gelenekçi çizginin yanı sıra empresyonizm (izlenimcilik) ve ekspresyonizm (dışavurumculuk) gibi Batı kaynaklı akımlardan yararlanmıştır. Eserlerinde, bir akıma bağlı kalmak yerine, metinlerini bir türden ziyade edebiyata ait kılmayı tercih etmiştir. Ayrıca, 1940’larda postmodern bir yaklaşımla türlerin belirsizliği ve geçerliliğini yitirdiği düşüncesine dikkat çekmiş ve bu yaklaşımı eserlerinde uygulamıştır.

Postmodernizm, modernizmin kısıtlamalarına ve kesin anlam arayışına tepki olarak 20. yüzyılın ortalarında ortaya çıktı. Postmodernizmin ortaya çıkışının bazı nedenleri: II. Dünya Savaşı sonrası toplumsal değişimler: Savaş sonrası Batı toplumlarında artan kültürel değişimler ve teknolojik gelişmeler. Medya çağının yükselişi: Medyanın ve popüler kültürün sanat üzerindeki etkisinin artması. Modernizmin vaatlerini gerçekleştirememesi: Modernizmin ilerlemeci ve evrensel yaklaşımlarının beklenen sonuçları verememesi. Yeni felsefi yaklaşımlar: Friedrich Nietzsche ve Heidegger gibi düşünürlerin çalışmaları, postmodernizmin teorik temelini oluşturdu.

Jean Baudrillard, çeşitli konularda özgün düşünceler öne sürmüştür: 1. Simülasyon Kuramı: Baudrillard'a göre, modern toplumlarda gerçeklik yok olmuş, yerine hipergerçeklik egemen olmuştur. 2. Tüketim Toplumu: Tüketim toplumunda bireyler, ihtiyaçları doğrultusunda değil, güdülenmiş ihtiyaçları bağlamında tüketim yaparlar. 3. Değerlerin Çöküşü: Baudrillard, Batı toplumlarının tüm değerleriyle birlikte çöktüğünü ve artık yeni bir şey üretemediğini savunur. 4. Toplumsalın Sonu: İçinde yaşadığı dönemi postmodernleşme olarak okuyan Baudrillard, hakikat ile sanal arasındaki ayrımın ortadan kalkmasıyla toplumsalı oluşturan temel ögelerin de yok olduğunu düşünür.

Maus çizgi romanı, birkaç önemli nedenle öne çıkmaktadır: 1. Holokost'un Anlatımı: Eser, Nazi Soykırımı'nı yaşamış bir Yahudi'nin hikayesini anlatarak, Holokost'un barbarlığını ve hayatta kalanların deneyimlerini etkileyici bir şekilde sunar. 2. Postmodern Teknikler: Çizgi romanda kullanılan postmodern teknikler ve hayvanların sembol olarak seçilmesi (Yahudiler fare, Naziler kedi vb.), hikayenin anlatımını zenginleştirir ve daha derin bir anlam katmanı ekler. 3. Baba-Oğul İlişkisi: Art Spiegelman'ın babasıyla olan karmaşık ilişkisini ele alması, kişisel ve duygusal bir boyut ekler. 4. Akademik İlgi: Çizgi roman, akademik çevrelerde önemli bir yer edinmiş ve grafik romanların edebiyatla olan işbirliğine örnek olarak gösterilmiştir. 5. Ödüller: 1992 yılında Maus, ilk ve tek Pulitzer Ödülü'nü kazanan çizgi roman olmuştur.

Postmodernizm, 20. yüzyılın ortalarından itibaren ortaya çıkan, modernizmin katı kurallarına ve sabit doğrularına tepki olarak doğan kültürel, sanatsal ve felsefi bir akımdır. Kısaca postmodernizm, gerçekliğin ve anlamın göreceli olduğunu savunan ve geleneksel otoriteleri sorgulayan bir anlayış olarak tanımlanabilir.

Postmodern eğitim, modernizmin eleştirisine dayanan ve XXI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren popüler olan bir eğitim anlayışıdır. Temel ilkeleri: - Çoğulculuk: Tek bir doğru yerine, çoklu yargı ve farklılıkların zenginliği kabul edilir. - Yerellik: Eğitim, yerel özelliklere göre şekillenmeli ve değişkenlik içermelidir. - Öznenin yükselişi: Bilgi, öğretmen tarafından öğrencinin zihnine yerleştirilen bir şey değil, öğrencinin anlamlandırdığı ve keşfettiği bir süreçtir. - Teknoloji kullanımı: Bilgi aktarımında ve öğrenmede iletişim teknolojilerinin etkin kullanımı önemlidir. Postmodern eğitim, otoritenin olmadığı, kaotik ve yorumsamacı bir eğitim ortamını öngörür.

Üstkurmaca, bir romanda kurmaca ve gerçeklik ilişkisini sorgulama ve yazma eylemini metnin parçası hâline getirme gibi tutumları ifade eder. Bu teknikte, anlatıcı doğrudan okura seslenebilir veya hikâyenin içinde yer alan başka bir hikayeyi aktarabilir. Bazı üstkurmaca örnekleri: - Bilge Karasu, Mustafa Kutlu ve Oğuz Atay gibi yazarlar bu tekniği kullanmıştır. - Orhan Pamuk'un "Beyaz Kale" adlı romanı, üstkurmaca şemasına iyi bir örnektir.

Zygmunt Bauman, önemli bir sosyolog ve filozof olarak kabul edilir çünkü: 1. Postmodern Felsefe: Bauman, postmodern felsefenin hem sosyoloji alanında uyarlanmasını hem de genel kuramsal düzeyde değerlendirmesini yapmıştır. 2. Modernite ve Totaliterizm: Modernizm ile totaliterizm arasındaki bağlantıları analiz etmiş, özellikle Almanya'daki nasyonal sosyalizm üzerinden Holokost'u ele almıştır. 3. Toplumsal Değişim: Toplumsal değişim, kimlik, özgürlük ve güvenlik arasındaki ilişkiler gibi temaları sorgulayan çalışmalarıyla tanınır. 4. Küreselleşme Eleştirisi: Küreselleşmenin toplumsal adalet ve eşitlik üzerindeki etkilerini eleştirmiş ve daha adil bir dünya düzeni için alternatif yollar aramıştır. 5. Etkileyici Eserler: "Modernite ve Holocaust", "Yasa Koyucular ve Yorumcular", "Bireyselleşmiş Toplum" gibi önemli kitaplarıyla geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmıştır.

"Suskunca" romanı, sessiz bir çığlık ve kayıp seslerin haykırışı olarak tanımlanmaktadır. Eserde, üç bölümden oluşan hikayede mor renginin hakimiyeti vurgulanmaktadır. Romanın ana teması, kapalı dünyalar içinde yaşayan kahramanların kendi yerlerini bulma çabası ve bu süreçte yazarın özgür kalemiyle ele aldığı konulardır. Ayrıca, "Suskunca" hiçbir türe sığdırılamayan, denemeyle yoğrulmuş ve şiir, hikaye, masal ve efsaneyi barındıran postmodern bir eser olarak da değerlendirilmektedir.

Yıldız Ecevit'in "Türk Romanında Postmodern Açılımlar" kitabı, postmodern edebiyatın Türkiye'deki yayılımını ve modern Türkçe edebiyatın dört önemli metnini ele almaktadır. Kitapta anlatılan konular şunlardır: 1. 20. yüzyıl avangardist roman estetiği: Üstkurmaca, metinlerarasılık ve çoğulculuk gibi temel özelliklerin tasviri. 2. İncelenen eserler: Oğuz Atay'ın "Tehlikeli Oyunlar", Orhan Pamuk'un "Benim Adım Kırmızı", Hasan Ali Toptaş'ın "Bin Hüzünlü Haz" ve Metin Kaçan'ın "Fındık Sekiz" romanları. 3. Eleştirmen-okur inisiyatifi: Yazarlarının bile aklından geçirmediği metinlerarası ilişkiler ve oyunlar kurgulayarak, eleştirmen ve okurların aktif katılımını sağlama. 4. Modern-sonrası Türkçe edebiyatın analizi: Postmodern edebiyat kuramının olanaklarıyla yapılan çözümlemeler.

Lyotard'ın "büyük anlatıların sonu" tezi, modernliğin temel özelliği olan büyük anlatılara (meta-anlatılara) duyulan güvenin kaybolmasıyla ilgilidir. Lyotard'a göre, modernizm, ilerleme, akıl, özgürlük gibi kavramlarla insanlığın tarihini bütünsel bir hikâyeye dönüştürmeye çalışmıştır.

Faruk Duman, toplumcu gerçekçi, postmodern ve büyülü gerçekçi akımlara mensup bir yazardır.

Kazuo İshiguro, postmodernizm akımına mensup bir yazardır.