Modernizm

Bahtiyar Vahabzade, belirli bir edebi akıma mensup olmaktan ziyade, toplumsal yönü ağır basan ve Azerbaycan'da "halk şairi" olarak tanımlanan bir şairdir. Şiirlerinde vatan, millet, aile, tabiat, dil, hürriyet hasreti gibi temaları işlemiştir. Ayrıca, 1960'larda başlayan özgürlük hareketlerinin öncülerinden biri olarak kabul edilir.

Selim İleri, belirli bir edebi akıma mensup olmaktan ziyade, bireyselliğin ve modern kent insanının iç dünyasının öne çıktığı eserler veren bir yazardır. Eserlerinde bireyin iç dünyasından yola çıkarak yalnızlık, yabancılaşma, cinsellik, aşk ve sosyal eşitsizlik gibi temaları işlemiştir. Selim İleri, Türk edebiyatında romancı kimliğiyle öne çıkmıştır.

Selim İleri, belirli bir edebi akıma mensup olmaktan ziyade, bireyselliğin ve modern kent insanının iç dünyasının öne çıktığı eserler veren bir yazardır. Eserlerinde bireyin iç dünyasından yola çıkarak yalnızlık, yabancılaşma, cinsellik, aşk ve sosyal eşitsizlik gibi temaları işlemiştir. Selim İleri, Türk edebiyatında romancı kimliğiyle öne çıkmıştır.

James Joyce'un Ulysses adlı romanı, 16 Haziran 1904'te geçen bir günü anlatır. Leopold Bloom'un evden çıkıp Dublin sokaklarında ve çeşitli mekanlarda arkadaşlarıyla buluşması, konuşmaları, aklında geçenler ve gözlemledikleri üzerine oldukça uzun bir metin ortaya konmuştur. Ulysses baştan sona mimetik bir öz üzerine kuruludur; Homeros’un Odysseia destanı şekilsel olarak romana altyapı sağlar. Ulysses’in baş karakteri Bloom sembolik olarak Odysseus’u (Ulysses’i) temsil eder. Romanda yer alan karakterler kişilikleriyle de Homeros’un kahramanlarına benzerler. Ulysses hayatın tüm gerçeğini anlatan, gündelik hayatımızı en çıplak haliyle, kahramanların zihninin içinden gösteren bir kitap olarak da tanımlanabilir. Ulysses’in hiçbir şey anlatmadığı da söylenebilir. Ulysses’in anlatmak istediklerinin bazıları şu şekilde sıralanabilir: edebiyat namına bir şeyler yapmak; anlatımın sınırsızlığını görmek; modernizmi deneyimlemek; profesörleri yüzlerce yıl meşgul etmek. Ulysses’in ne anlatmak istediğinin tam olarak anlaşılabilmesi için Odysseia, Shakespeare’ın Hamlet, İlahi Komedya gibi eserlere, dönemin sosyokültürel ve politik durumuna, İrlanda’nın tarihine ve Dublin’e hâkim olmak, ayrıca Sanatçının Genç Bir Adam Olarak Portresi’nin başkahramanı Stephen Dedalus’u tanımak gerektiği de belirtilmiştir.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Ne İçindeyim Zamanın" şiiri, belirli bir akıma dahil edilmekten ziyade, geleneğe bağlı ve felsefi yönü ağır basan modernist bir şiir olarak değerlendirilmektedir. Tanpınar, şiirlerinde zaman, bilinçaltı, rüya ve doğa gibi kavramları işlemiş, bu bağlamda Bergson'un zaman kuramından etkilenmiştir. Ayrıca, Tanpınar'ın eserleri genel olarak Cumhuriyet Dönemi'nin saf şiir anlayışını yansıtır.

Anton Çehov, Rus edebiyatının öncü yazarlarından biri olarak kabul edilir ve modern kısa öykü ile tiyatro türlerinin kurucularından olarak önemli bir yere sahiptir. Çehov'un önemli olmasının bazı nedenleri: Gerçekçi Yansıtıcılık: Eserlerinde karakterleri iç dünyalarındaki düşüncelerle mücadele ederken gösterir, bu da geleneksel tiyatro anlayışını yıkar. Sosyal Eleştiri: Eserlerinde eşitsizlik, yoksulluk, ahlaki çöküş ve kadınların toplumdaki rolü gibi sosyal sorunlara dikkat çeker. Üslup ve Anlatım: Duru bir üslup kullanır ve insan karakterini siyah-beyaz değil, hayatın içinden ve pürüzleri olan kişiler olarak tasvir eder. Ödüller: "Alacakaranlıkta" adlı öyküsüyle Puşkin Ödülü'ne layık görülmüştür. Tanınmış Eserler: "Martı", "Vanya Dayı", "Üç Kızkardeş" ve "Vişne Bahçesi" gibi önemli tiyatro oyunlarıyla tanınır.

Atomium, 1958 yılında Brüksel'de düzenlenen Expo 58 fuarı için inşa edilmiştir. Yapının inşa edilme amacı, maddenin yapısını ve atom enerjisinin barışçıl kullanımını sembolize etmektir. Başlangıçta sadece 6 ay durması planlanan Atomium, büyük beğeni alması üzerine kaldırılmamış ve günümüze kadar hizmet vermeye devam etmiştir.

Marcel Proust, modernizm akımına mensuptur. En tanınmış eseri, 1913-1927 yılları arasında yayımlanan yedi ciltlik Kayıp Zamanın İzinde'dir.

Fernando Pessoa'nın önemli olmasının bazı nedenleri: Edebi Çok Yönlülüğü: Pessoa, farklı kişilikler ve heteronimler kullanarak yazdığı eserlerle tanınır. Modern Portekiz Edebiyatındaki Yeri: Pessoa, Portekiz edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak kabul edilir ve modern Portekiz şiirinin öncü figürlerinden biridir. Posthumous ünü: Sağlığında sınırlı tanınırlık kazanmış olsa da, ölümünden sonra eserleri büyük beğeni toplamış ve 20. yüzyıl edebiyatı üzerinde önemli bir etki yaratmıştır. Felsefi ve Varoluşsal Temalar: Şiirlerinde içe dönük ve felsefi kaygılar, varoluşsal sorular ve benliğin doğası ele alınır. Etkisi: Pessoa'nın eserleri, José Régio ve João Gaspar Simões gibi sonraki dönem şairleri üzerinde etkili olmuş, ayrıca İspanyolca, İngilizce ve birçok dilde yazan şairlere ilham kaynağı olmuştur.

Rasim Özdenören'in "Gül Yetiştiren Adam" romanı, iki farklı yaşam tarzını ve bu yaşam tarzlarının kesişimini anlatır. Romanın konularından bazıları şunlardır: Milli Mücadele ve sonrası. Modernleşme ve dejenerasyon. Ahlaki çöküş. Protesto ve isyan. Var olmanın ve var kalmanın anlamı. Ayrıca, roman, Batı kültürünün baskısı altında kalan toplumun bocalayışını, gizli protestolarını ve kabullenişlerini de ele alır.

Modernizm ve postmodernizm arasındaki bazı farklar: Modernizm, 19. ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış, rasyonalite, ilerleme ve bilimsel yöntemlere dayalı bir düşünce ve estetik anlayışıdır. Modernistler, evrensel bir gerçeğe inanırlar ve teknolojinin toplumu dönüştüreceğine inanırlar. Modernizm, teorik ve nesnel bir yaklaşım sergilerken, postmodernizm öznel bir bakış açısı sunar. Modernizmde form, amaç ve ilerleme gibi kavramlar ön plandayken, postmodernizmde antiform, oyun ve tükenme gibi unsurlar öne çıkar. Modernizmde kimlik arayışı ve dış dünya ile ilişki gibi temalar işlenirken, postmodernizmde kimliklerin sürekli inşa edildiği ve gerçekliğin parçalı ve göreceli olduğu bir anlatı yapısı bulunur.

Fernando Pessoa, Portekiz modernizminin öncülerinden olarak kabul edilir. Ayrıca, 1913 yılında Sá-Carneiro ile birlikte fütürist bir akım olan paulismo'yu yaratmıştır. Pessoa'nın edebi kişiliğinde, heteronym (çoklu kimlik) olarak adlandırılan, her biri farklı yeteneklere, dünya görüşlerine ve edebi tarzlara sahip yazar kimlikleri bulunmaktadır.

William Walton, modernizm edebi akımına aittir. Anthony Walton ise herhangi bir edebi akıma dahil edilmemiştir. Kendisi Amerikalı bir şair ve yazardır, eserleri arasında "The End of Respectability" ve "Mississippi: An American Journey" gibi kitaplar bulunmaktadır.

Yusuf Atılgan, modernizm akımına mensuptur. Ayrıca, varoluşçuluk felsefesinden etkilenmiş ve bu akımın Türk edebiyatındaki öncülerinden biri olarak kabul edilmiştir.

James Joyce, hayatı boyunca sanata sıkı bir bağlılıkla sarılmış narsist bir kişilik olarak tanımlanmıştır. Joyce'un bazı özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Bağımsızlık düşüncesi: İrlanda milliyetçiliğinin yoğun olduğu bir dönemde yetişmiş ve İngiltere'ye karşı bağımsızlık düşüncesini desteklemiştir. Eğitim: Cizvit okullarında eğitim görmüş, Dublin Üniversitesi Koleji'nde felsefe ve sanat eğitimi almıştır. Eserler: Ulysses, Dublinliler ve Sanatçının Gençlik Portresi gibi önemli eserlere imza atmıştır. Yaşam tarzı: Yaşamının büyük bir kısmını yurtdışında geçirmiş, maddi zorluklar yaşamış ve göz sorunları için sık sık tedavi görmüştür. Kişilik: Yıldırım ve gök gürültüsünden korktuğu, siyaset ve gündemden bahsettiği İngilizce dersleri verdiği belirtilmiştir. Joyce, 20. yüzyılın en etkili ve önemli yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Ahmed Günbay Yıldız'ın "Ülkemin Açmayan Çiçekleri" romanı, modernizmin çelişkili dünyasında, evlerde beslenen hayvanlara karşı sokaklarda bile yer bulamayan kimsesiz insanları ve bu insanlara kendini adayan bir genç kızı anlatıyor. Eserde, bir yanda modernizm furyasında insani cevherlerini yitiren toplum, diğer yanda ise kimsesiz sokak çocuklarına ve inandığı değerlere kendini adayan bir kahraman yer alıyor.

Abdülhak Şinasi Hisar, herhangi bir edebî akıma mensup olmaktan ziyade, gelenekçi çizginin yanı sıra empresyonizm (izlenimcilik) ve ekspresyonizm (dışavurumculuk) gibi Batı kaynaklı akımlardan yararlanmıştır. Eserlerinde, bir akıma bağlı kalmak yerine, metinlerini bir türden ziyade edebiyata ait kılmayı tercih etmiştir. Ayrıca, 1940’larda postmodern bir yaklaşımla türlerin belirsizliği ve geçerliliğini yitirdiği düşüncesine dikkat çekmiş ve bu yaklaşımı eserlerinde uygulamıştır.

Postmodernizm, modernizmin fikir ve değerlerine yönelik bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Postmodernizmin ortaya çıkmasının bazı nedenleri: II. Dünya Savaşı'nın etkileri. Modern düşüncenin sınırlarının aşılması. Bilimsel ve felsefi gelişmeler. Sanat ve mimarideki arayışlar.

Virginia Woolf'un en iyi kitabının hangisi olduğu konusunda kesin bir görüş yoktur. Ancak, en çok okunan ve beğenilen bazı eserleri şunlardır: Mrs. Dalloway. Deniz Feneri. Dalgalar. Kendine Ait Bir Oda. Hangi kitabın en iyi olduğu, kişisel zevklere ve okuma tercihlerine bağlıdır.

Zaha Hadid, Pritzker Ödülü'nü, geleneksel bir kariyer gelişimi izlemekten uzak ve inşa edilebilme gibi kısıtlamalardan bağımsız ortaya koyduğu yaratıcı ve özgün projeleri nedeniyle almıştır. Jürinin özellikle üzerinde durduğu noktalar arasında, mimarlık ve kentsel çevre arasında kendine özgü kurduğu süreklilik ve deneyimsel olarak ürettiği yeni mekansal biçimler de bulunmaktadır. Ayrıca, Hadid'in teorik ve akademik çalışmalarının yanı sıra uygulamacı bir mimar olarak modernizme bağlılığı, mevcut tipolojiden ve yüksek teknolojiden uzaklaşarak binaların geometrisini kaydırması da ödülde etkili olmuştur.