OrtaAsya

Bağlama, Orta Asya'da kullanılan kopuz isimli müzik aletine dayanır.

Doğu ve Güneydoğu'da iki ana Türk dili grubu konuşulmaktadır: 1. Doğu Grubu Lehçeleri: Orta Asya ve Sibirya'da konuşulan lehçeleri içerir ve bunlar arasında Kazakça, Özbekçe, Uygurca ve Türkmence bulunur. 2. Güneydoğu Grubu Lehçeleri: Türkiye, Azerbaycan, Irak, İran ve Suriye'de konuşulan lehçeleri içerir ve bunlar Türkçe, Azerice ve Türkmence'dir.

İlk Türk devletleri, farklı çağlarda kurulmuştur: 1. Büyük Hun İmparatorluğu: MÖ 220 - MS 216 yılları arasında Orta Asya'da kurulmuştur. 2. Avrupa (Batı) Hun İmparatorluğu: 375 - 469 yılları arasında Avrupa'da kurulmuştur. 3. Göktürk Devleti: 552 - 582 yılları arasında yaşamış, Türk adını kullanan ilk Türk devletidir. 4. Uygur Devleti: 744 - 840 yılları arasında Orta Asya'da kurulmuştur. 5. Hazar Kağanlığı: 630 - 968 yılları arasında hüküm sürmüştür. Bu devletler, tarih boyunca Türk boylarının siyasi birliklerini sağladığı önemli dönemeçler olmuştur.

Maveraünnehir bölgesinde çeşitli devletler yaşamıştır, bunlar arasında: 1. Soğd ve Türk asıllı mahallî hâkimler. 2. Göktürkler. 3. Eftalitler (5. yüzyılın ortalarından 6. yüzyılın ortalarına kadar). 4. Batı Göktürk Devleti (565). 5. Araplar (İslam fetihlerinden sonra). 6. Sâmânîler (Sâmânîler devrinde en parlak dönemlerinden birini yaşamıştır). 7. Karahanlılar (ilk Türk İslam devletidir). 8. Gazneliler (Afganistan'ın Gazne şehrinde kurulmuşlardır). 9. Büyük Selçuklular (1040 Dandanakan Savaşı'nın ardından kurulmuşlardır). 10. Moğollar (1219-1220 yıllarında bölgeyi ele geçirmişlerdir).

Hunların askeri gücü, Orta Asya bozkırlarında yetişen atlı savaşçı geleneğinden gelir. Ayrıca, Mete Han döneminde yapılan askeri reformlar da Hunların askeri gücünün artmasına katkıda bulunmuştur: - Onluk sistem: Ordunun farklı kademelerde hızlıca örgütlenmesini sağlayan bir düzen. - Merkezî otoritenin güçlendirilmesi: Kağanlığın gücünün Orta Asya geneline yayılması.

Türgişler ve Kıpçaklar farklı Türk topluluklarıdır. Türgişler, Orta Asya'da (Türkistan'da) kurulan ve 659-766 yılları arasında var olan bir Türk devletidir. Kıpçaklar ise, XI. ve XV. yüzyıllar arasında Güney Rusya bozkırlarında yaşamış Türk boyudur.

Tacikistan'da Tatarların bulunmasının nedeni, tarihsel ve göç kaynaklı faktörlerdir. 1. Tarihsel Bağlar: Tatarlar, Orta Asya'da tarih boyunca yaşamış ve çeşitli medeniyetlerle etkileşim içinde olmuşlardır. Bu nedenle, Tacikistan gibi Orta Asya ülkelerinde Tatar kökenli topluluklar bulunmaktadır. 2. Göç Hareketleri: Sovyetler Birliği döneminde ve sonrasında, farklı bölgelerden gelen göçmenler Tacikistan'a yerleşmiştir. Bu göçmenler arasında Tatar asıllı olanlar da yer almaktadır.

Orta Asya Türk kadını, tarih boyunca toplumda önemli ve aktif bir rol üstlenmiştir. Özellikleri: - Siyasi ve idari görevler: Kağan’ın eşi hatun, devlet yönetiminde kağan ile birlikte söz sahibi olmuş, töre ile makamına oturmuş ve ülkeyi yönetmiştir. - Savaşlara katılım: Kadınlar, kocalarının yanında savaşlara katılmış, ata binmiş, ok atmış, silah kullanmış ve güreşmişlerdir. - Ekonomik haklar: Kendi mallarının sahibi olmuş, boşanma hakkına sahip olmuş ve miras hakkı elde etmişlerdir. - Eğitim ve kültür: Kadınlar adına medreseler, hastaneler ve kütüphaneler yapılmış, kızlar da eğitim almışlardır. Bu durum, Türk destanlarına da yansımış ve kadın, erkeğin güç ve ilham kaynağı olarak tasvir edilmiştir.

Muchallar jadvali — 12 hayvan ismi ile adlandırılan yıllar takvimine verilen isimdir. Bu takvim, Doğu ve Orta Asya'da yaygın olarak kullanılmaktadır.

Ölü yakma geleneği, M.Ö. 1200 yıllarında Orta Asya'da eski Türkler arasında başlamıştır.

Orta Asya Türk Tarihi konularının öğretimine yönelik öğretmen görüşlerinde şu problemler görülmüştür: 1. Mekânı Algılama Sorunu: Olayların gerçekleştiği coğrafyanın öğrencilerin hakkında fazla bilgi sahibi olmadığı bir bölge olması, tarihi mekânların tam olarak şekillenmemesine neden olmaktadır. 2. Ders Kitaplarının Yetersizliği: Ders kitaplarının yöntem, teknik ve içerik açısından yetersiz kalması, tarihi olayların güncel durumunu yansıtmaması ve eş zamanlı tarih öğretimine yer vermemesi gibi sorunlar bulunmaktadır. 3. Harita Kullanımı: Tarihi haritaların yanı sıra güncel siyasi ve fiziki haritaların kullanılmaması, öğrencilerin tarihi olayları ve coğrafi özellikleri ilişkilendirmesini zorlaştırmaktadır. 4. Bilginin Güncelliği: Yeni müfredatta bu konulara yeteri kadar önem verilmemesi ve son araştırmalarla elde edilen bilgilerin ders kitaplarında yer almaması.

Özbek pilavı, Orta Asya yöresine aittir.

Ceyhun ve Seyhan nehirleri aynı nehirler değildir. Ceyhun Nehri, Orta Asya'da bulunan ve Türkler için önemli olan bir nehirdir.

Orta Asya'nın coğrafi özellikleri kısaca şunlardır: Yüzey Şekilleri: Yüksek düzlükler, yüksek dağlar (Tanrı Dağları) ve geniş çöller (Karakum, Kızılkum, Taklamakan). İklim: Karasal iklim hakimdir, kışlar çok soğuk, yazlar çok kurak geçer. Bitki Örtüsü: Otlaklar ve savanlar, çöllerin yer alması nedeniyle sıcak çöl ve karasal iklimlerin etkisi altındadır. Su Kaynakları: Aral, Balkaş ve Hazar gölleri, Amu Derya ve Sri Derya nehirleri. Doğal Kaynaklar: Petrol, doğal gaz ve uranyum rezervleri bulunmaktadır.

Çepni Türkleri, Oğuz Türklerinin 24 boyundan biridir ve Orta Asya'dan İran üzerinden Anadolu'ya gelmişlerdir.

Orta Asya Türk mutfağı, Türklerin Orta Asya'da yaşadıkları dönemde şekillenen ve günümüze kadar ulaşan yemek kültürünü ifade eder. Bu mutfağın temel özellikleri şunlardır: 1. Et ve Hayvansal Ürünler: Orta Asya'da göçebe yaşam tarzı nedeniyle et tüketimi yaygındır ve kuzu, sığır, at eti sıkça kullanılır. 2. Hamur İşleri: Pide, bazlama gibi ekmekler ve mantı gibi hamur işleri Orta Asya Türk mutfağının vazgeçilmezlerindendir. 3. Sebze ve Meyveler: Kabak, pancar, pırasa, havuç, soğan, sarımsak, şalgam, turp, patlıcan gibi sebzeler; erik, kayısı, şeftali, elma, kavun, karpuz gibi meyveler mutfakta kullanılır. 4. Yoğurt ve Süt Ürünleri: Yoğurt, Türklerin bulduğu ve dünyaya yaydığı bir üründür. 5. Baharat Kullanımı: Yemeklerde baharatlar, özellikle güllaç tatlısı gibi tatlılarda bolca kullanılır.

Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Orta Asya'da Sovyet egemenliğini kurmak ve bölgedeki Türk topluluklarını tek bir çatı altında toplamak amacıyla kuruldu. Bu cumhuriyetin kurulma nedenleri arasında ayrıca: Rus İç Savaşı sonrası yeniden yapılanma: Savaşın ardından Rusya'nın Orta Asya'daki topraklarını yeniden organize etme ihtiyacı; Yerel milliyetçi hareketlerin bastırılması: Daha önce bağımsızlık ilan eden Alaş Orda ve Hokand gibi yerel yönetimlerin Bolşevik yönetimi tarafından dağıtılması; Asimilasyon politikası: Rusların, bölgedeki Türk halklarını Rus kültürü ve diline entegre etme çabası.

Kazak toy müziği, Orta Asya kökenli bir popüler halk müziği türüdür. Toy müziğinin bazı özellikleri: - Çalgılar: Vokal, dombıra, dutar, kopuz, balaban ve sentezleyici gibi enstrümanlar kullanılır. - İçerik: Sosyal etkinliklerde icra edilen toy müziği, genellikle düğün sahiplerini öven ve törenin genel anlamını ifade eden sözler içerir. - İcracılar: Toyun yürütücüsü olan tamadalar, mizahi ve sanatsal yönleriyle dikkat çeken söz ustalarıdır.

6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 101. sayfasında genellikle "Etkinlik Zamanı" başlıklı etkinlikler yer alır. Bu sayfada öğrenciler, çeşitli coğrafi ve tarihsel konuları içeren soruları yanıtlar ve haritalar üzerinde çalışmalar yaparlar. Örneğin, 6. sınıf Evos Yayınları sosyal bilgiler ders kitabında, 101. sayfada "TANAP Projesi" ile ilgili bir haber başlığı oluşturma, haberdeki yerleri haritada işaretleme ve bu projenin enerji güvenliğine katkılarını tartışma gibi etkinlikler bulunmaktadır.

Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletleri, çeşitli ekonomik faaliyetlerde bulunmuşlardır: 1. Hayvancılık: Ekonominin temelini oluşturan hayvancılık, at, koyun, deve ve sığır yetiştiriciliğini içeriyordu. 2. Tarım: İklim ve toprağın elverişli olduğu bölgelerde tarım yapılmış, buğday, darı, mısır, fasulye gibi ürünler yetiştirilmiştir. 3. Ticaret: Türkler, İpek Yolu üzerinden Çin, Bizans ve diğer komşu ülkelerle ticaret yapmışlardır. 4. Madencilik: Demircilik ve diğer madenlerin işlenmesi, önemli bir meslek haline gelmişti.