OrtaAsya

Wilhelm Barthold'un "Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler" adlı eseri, Orta Asya Türk tarihinin İslam öncesi ve sonrası dönemlerini, siyasi ve kültürel yapılanmalarını, İslamiyet'in kabul sürecini ve Moğol istilası sonrası gelişmeleri ele alır. Eserde işlenen bazı konular: Türklerin devlet yapısı, sınıf mücadelesi ve unvan sistemi; Göçebe kavimlerin kökenleri ve dilleriyle ilgili tartışmalar; Cengiz Han'ın liderliği ve siyasi stratejileri; Timur'un devlet teşkilatı ve politikaları; Orta Asya'daki şehirlerin iç çatışmalardan nasıl etkilendiği. Barthold, kaynak çeşitliliği ve karşılaştırmalı analizleriyle dönemin entelektüel yaklaşımlarını ve Batı merkezli tarih yazımının izlerini taşır.

Beşiktaş kurganları, dünya göç haritasını değiştirme potansiyeline sahip olmaları nedeniyle önemlidir. Önemli noktaları: Yaş: M.Ö 3500-3000 yıllarına ait olmaları, onları Türkiye'de bulunan en eski kurgan tipi mezarlar yapar. Kültür: Kuzey Karadeniz step kültürüne, yani eski Türk ve Altay kültürüne ait olmaları, Türklerin Anadolu'ya giriş tarihini sorgulatabilir. Buluntular: Mezarlarda bulunan pişmiş toprak kaplar, arsenikli bakır aletler ve runik alfabe sembolleri gibi eşsiz figürler, bu mezarların önemini artırır. Göç haritası: Bu mezarların, Anadolu'dan Balkanlara, oradan Avrupa'nın kuzeydoğusuna ve Karadeniz'e doğru olan göç haritasını değiştirebileceği düşünülmektedir.

Uygurların ilk başkenti Ordu-Balık, Moğolistan'ın Arhangay eyaletindeki Orhun Nehri'nin batı kıyısında, Hotont köyünün 16 km kuzeydoğusunda veya Harhorin'in 30 km kuzey-kuzeybatısında, Talal-khain-dala bozkırı adı verilen çimenli bir ovada yer almaktadır. Bu bölge, "kara şehir" anlamına gelen Kharbalgas olarak da bilinir.

Karahanlılar Devleti, 840-1212 yılları arasında Orta Asya ve Maveraünnehir bölgelerinde hüküm sürmüş bir Türk hanedanliğidir. Kuruluş ve Yönetim: Kurucu: Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulmuştur. Başkent: 840-934 yılları arasında Balasagun, 934-1041 yılları arasında Kaşgar olmuştur. Yönetim Şekli: Monarşi ile yönetilmiştir. Özellikler: İslam'ın Kabulü: Karahanlılar, İslam'ı toplu bir şekilde kabul eden ilk Türk devleti olmuştur. Dil: Türkçe, Farsça, Çince ve Arapça kullanılmıştır; yönetim dilinde daha çok Çince ve Arapça tercih edilmiştir. Kültür ve Sanat: Türk-İslam sentezi olarak kümbetler ilk kez bu dönemde görülmüştür. İkiye Ayrılma ve Yıkılış: 1042 yılında hanedan içi anlaşmazlıklar nedeniyle Doğu ve Batı Karahanlı devletleri olarak ikiye ayrılmıştır. Doğu Karahanlı Devleti 1211'de, Batı Karahanlı Devleti ise 1212'de yıkılmıştır.

Ruslar ve Japonlar akraba değildir. Japonca ve Türkçe, Altay dilleri ailesine ait olsa da, bu diller arasında genetik bir akrabalık kanıtlanamamıştır. Ruslar ve Japonlar arasındaki ilişkiler, tarihsel olarak diplomatik ve stratejik iş birliklerini içermiştir, ancak bu ilişkiler akrabalık temelinde değildir.

Türkmenistan'ın dünya haritasındaki önemi birkaç faktöre dayanmaktadır: Doğal gaz ve petrol rezervleri: Türkmenistan, dünyanın en büyük dördüncü doğal gaz rezervlerine sahiptir ve önemli petrol rezervleri de bulunmaktadır. Coğrafi konum: Orta Asya'da yer alması ve Hazar Denizi'ne kıyısının bulunması, onu stratejik bir konuma yerleştirir. Daimi tarafsızlık politikası: 1995 yılında BM tarafından kabul edilen "daimi tarafsızlık" statüsü, Türkmenistan'a bölgede avantaj sağlar. Uluslararası üyelikler: Türkmenistan, Birleşmiş Milletler, IMF, BDT gibi birçok uluslararası kuruluşun üyesidir. Bu faktörler, Türkmenistan'ı hem ekonomik hem de stratejik açıdan önemli bir ülke haline getirmektedir.

Orta Asya'da kurulan ilk Türk devleti, Asya Hun Devleti'dir. Özellikleri: Kuruluş: M.Ö. 220 yılında Teoman tarafından kurulmuştur. Başkent: Ötüken. Siyasi Yapı: İkili yönetim sistemi (doğu-batı) ve onluk ordu sistemi (Mete Han döneminde). Ekonomik Yapı: Hayvancılığa dayalı. İlişkiler: Çin ile büyük mücadeleler, İpek Yolu hakimiyeti için savaşlar. Kültürel Katkılar: Türk kültürünün Avrupa'ya yayılması, skolastik düşüncenin yayılması, Avrupa milletlerinin oluşumu.

Hunların kökeni hakkında kesin bir görüş bulunmamaktadır. Çoğu akademisyen, Hunların Orta Asya'dan geldiğini düşünmektedir, ancak hangi kavimden türedikleri konusunda ortak bir fikir yoktur. Hunların akıbeti, 469 yılında İmparator Attila'nın ölümünden sonra oğulları arasında başlayan taht kavgaları nedeniyle devletin dağılmasıyla sonuçlanmıştır. Hunların torunları olarak kabul edilebilecek bir topluluk bulunmamaktadır. Hunlar, tarih sahnesinden çekildikten sonra, bir kısmı egemen oldukları medeniyetlerin içinde asimile olmuştur.

Eski Türkistan, Orta Asya'da geniş bir coğrafi bölgeyi kapsıyordu ve şu yerleri içeriyordu: Batı Türkistan: Bugünkü Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan'ın büyük bir kısmı. Doğu Türkistan: Çin'e bağlı Sincan Uygur Özerk Bölgesi. İran Türkistanı: İran'ın kuzey bölgeleri, özellikle Azerbaycan, Mazenderan, Türkmen Sahrası ve Horasan. Ayrıca, Afganistan'ın kuzey bölgeleri ve Sibirya'nın bazı kısımları da Türkistan coğrafyasına dahildi. Türkistan terimi, tarih boyunca farklı devletler tarafından farklı anlamlarda kullanılmıştır ve sınırları kesin olarak belirlemek zor olabilir.

12 hayvanlı takvim, Eski Türkler'e aittir. Türk boyları arasında ise bu takvim, Türkmenler, Kazaklar, Kırgızlar ve Uygurlar tarafından kullanılmıştır.

Orta Asya'da Türk boylarını ilk defa Bumin Kağan birleştirmiştir. Bumin Kağan, 6. yüzyılın başlarında Göktürk Devleti'ni kurarak Orta Asya'daki Türk boylarını bir araya getirmiştir.

Töleslerin kökeni konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Tiele Teorisi: Tölesler, çoğu araştırmacı tarafından Tiele olarak kabul edilir. Hun Teorisi: Bazı kaynaklar, Töleslerin Hunların soyundan geldiğini belirtir. Çin kaynaklarında Tölesler ile ilgili bilgiler sınırlıdır.

Orta Asya'ya ilk gelen Türkler, Asya Hun Devleti'dir. Asya Hun Devleti'nin bazı özellikleri: Kuruluş Tarihi: Kesin kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte, Çinli kaynaklar devletin MÖ 220 yılında Teoman tarafından kurulduğunu belirtmektedir. Başkent: Ötüken. Genişleme: Mete Han döneminde Sibirya, Çin Deniz ve Hazar Denizi arasında kalan topraklara sahip olmuşlardır. İkili Yönetim: Devlet yönetiminde ikili yönetim örneği görülmüştür. Çin ile İlişkiler: Çin'i vergiye bağlamışlar ve Çin ile büyük mücadeleler içine girmişlerdir.

Kıpçakların kökeni, İrtiş boylarındaki Kimeklere dayanmaktadır. Kıpçaklar, X. yüzyıldan itibaren Kimeklerin bir kolu olarak anılmaya başlanmış ve zamanla tüm Kimekler için kullanılan bir isim haline gelmiştir. Bazı tarihçilere göre ise Kıpçak, Kanglı, Kimek ve Kun gibi kabileler, geniş anlamda Kıpçak zümresinin ayrı şubelerinden ibarettir. Ayrıca, Türk mitolojisine göre Kıpçaklar, Oğuz Han'ın bir evlatlığı olarak kabul edilir.

6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 90. sayfasında genellikle şu tür içerikler bulunur: Cevaplar ve çözümler: Ders kitabı yayınevine göre değişiklik göstermekle birlikte, 90. sayfada "Öğrendiklerimi Değerlendiriyorum" başlıklı soruların cevapları yer alabilir. Cümleleri tamamlama: Boş bırakılan yerlere uygun kelimelerin yazılması gereken cümleler bulunabilir. Doğru-yanlış ifadeleri: İfadelerin doğru ya da yanlış olarak işaretlenmesi ve yanlış olanların düzeltilmesi istenir. 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 90. sayfasındaki içerikler, kullanılan ders kitabı yayınevine göre değişiklik gösterebilir. Bazı kaynaklarda 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 90. sayfası için şu siteler önerilmiştir: derskitabicevaplarim.com; egitim.net.tr; odevhane.com.

Orta Asya'nın en büyük yeryüzü şekli, Tibet Platosu'dur. Tibet Platosu, ortalama 4000 metreyi aşan yükseltisiyle dünyanın en yüksek platoları arasında yer alır.

Kutluğ Timur Minaresi, Türkmenistan'daki Köhne Ürgenç'te yer almakta olup, 1011 yılında Harezm Hanedanlığı döneminde inşa edilmeye başlanmıştır. Minarenin bazı özellikleri: Yükseklik: 60,5 metre. Çap: Tabanda 12 metre, tepede 2 metre. Dekoratif Öğeler: Kufi yazıtlar ve desenli tuğlalar. Minarenin üzerinde, ilk halkada Kutluğ Timur ve Özbek Han döneminde yapıldığı, diğer üç halkada ise Ayet el Kürsi duası yazılıdır.

Dombra, uzun boyunlu ve iki telli bir Türk çalgısıdır. Özellikleri: Teller: Geleneksel olarak hayvan sinirlerinden yapılırken, modern dombralar genellikle naylon teller kullanır. Çalma tekniği: "Şelpe" denilen el ile çalınma yöntemiyle icra edilir. Tarihçesi: Türklerin ortak müzik aleti olarak kabul edilir ve kökeni Hunlara ile Göktürklere kadar uzanır. Popülerlik: 2007 yapımı "Mongol: The Rise of Cenghis Khan" filminde kullanılan "Dombra" türküsü, Nogay Halk Müziği sanatçısı Arslanbek Sultanbekov tarafından bestelenmiştir. 2018'den itibaren Kazakistan'da "Millî Dombra Günü" kutlanmaya başlanmıştır.

9. sınıf tarih ders kitabı sayfa 106, 107 ve 108 cevaplarına aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: egitim.net.tr. tarihkursu.com. derskitabicevaplarim.com. Ayrıca, 9. sınıf tarih ders kitabı cevaplarının tamamı için derstarih.com sitesindeki "9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları - Tüm Üniteler (2024-2025)" başlığı incelenebilir. Cevaplar, öğrencilerin kendi çabalarıyla öğrenmelerini desteklemek amacıyla sunulmuştur.

Karahanlı Devleti'nin sınırları, en güçlü döneminde şu coğrafyalara uzanmaktaydı: Doğu Karahanlı Devleti: Yedi-su, Çu, Talas, Seyhun (Sir-Derya), Şaş (Taşkend), Fergana'nın bir kısmı ve Cungarya bozkırları. İrtiş Nehri ve güneyde Taklamakan Çölü. Başkentleri Balasagun, Taraz ve Kaşgar. Batı Karahanlı Devleti: Mâveraünnehir, Fergana'nın bir bölümü, Fârâb, Özkent, Semerkant ve Buhâra. Başkentleri önce Özkent, sonra Semerkant ve Buhâra. Karahanlılar, Çin sınırına kadar uzanan bir bölgeye de hâkimdiler. 1042 yılında çıkan hanedan kavgaları sonucunda devlet, Doğu ve Batı Karahanlı Devleti olarak ikiye ayrıldı.