OrtaAsya

Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletleri, hayvancılık ve ticaret gibi ekonomik faaliyetlerde bulunmuştur. Hayvancılık: Türkler, at, koyun ve keçi gibi hayvanları sürü halinde beslemiş, bunlardan beslenme, giyim ve taşıma gibi alanlarda yararlanmıştır. Göçebe yaşam tarzları nedeniyle, hayvanlarına yeşil ot bulabilmek için yazın yaylaya, kışın ise korunaklı alçak alanlara, kışlaklara çekilmişlerdir. Ticaret: Özellikle İpek Yolu, Türk devletleri için önemli bir ticaret yolu olmuş ve bu yolun denetimi, devletlerin zenginleşmesini sağlamıştır. Türkler, Bizans, Çin ve Sasani gibi komşu ülkelerden vergi, haraç ve savaş tazminatı adı altında temin ettikleri paralarla ihtiyaçları olan malları satın almışlardır. Ayrıca, Soğdlu tüccarları himayelerine alarak kullanmışlardır.

Kara Ölüm'ün (veba) kökeni tartışmalıdır. Bazı teorilere göre, salgın ya Orta Asya'da ya da Doğu Asya'da ortaya çıkmıştır. Kesin görünüm ise 1347'de Kırım'da olmuştur. 2022 yılında yapılan bir araştırmada, salgının Kırgızistan'dan yayıldığı sonucuna varılmıştır. Bu bilgiler, bilimsel araştırmalara dayanmaktadır ancak kesinlik taşımamaktadır.

Ahlat Mezar Taşları'nın 4 metreye kadar ulaşmasının nedeni, bu mezar taşlarının Selçuklu dönemine ait abidevi taşlar olması ve Anadolu'nun en büyük İslam mezarlığını oluşturmasıdır. Ahlat Selçuklu Mezarlığı'nda bulunan mezar taşlarının her biri farklı üsluba sahiptir ve üzerinde ayetler, hadisler, Selçukluların kullandığı semboller, sonsuzluğu temsil eden kabartmalar ve hayvan figürleri gibi çeşitli motifler bulunur. Bu mezar taşları, aynı zamanda Orta Asya Türk mezar tiplerine benzemektedir ve yeraltına kazılmış odacıklar şeklinde yapılmıştır.

"Mazaz" kelimesi Orta Asya'da bir yer adı olarak geçmemektedir. Orta Asya, dar anlamda Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan'ı; geniş anlamda ise Afganistan, Pakistan'ın kuzeyi, Çin'in batısı (Doğu Türkistan ve Tibet), Rusya'nın bir kısmı, Kuzeydoğu İran ve Moğolistan'ı içeren bir bölgedir. Eğer "Mazaz" belirli bir yer veya terim ise, daha fazla bilgi veya bağlam sağlanması gerekebilir.

Firdevsü’l-İkbâl, Hive Hanlığı’nın tarihini anlatan, 19. yüzyılın ilk yarısında Mûnis Harezmî ve yeğeni Âgehî tarafından yazılmış bir tarih kitabıdır. Eserde, hanlık coğrafyasında 18. ve 19. yüzyılın ilk çeyreğine kadar yaşanan olaylar sanatlı bir dille aktarılmıştır. Ayrıca, hanlık yönetiminde görev alan resmi makamlar ve bu makamlara atanan kişiler hakkında bilgiler de bulunmaktadır.

Göktürkler, tarih boyunca çeşitli toprakları fethetmiştir: Mukan Kağan döneminde: Avarlar'ın son birlikleri yok edilmiş, Kırgızlar ve diğer dağınık boylar tabi kılınmıştır. Batı Topa Devleti'nin toprakları eklenmiştir. İstemi Yabgu döneminde: Altay Dağları'nın batısı, Issık Göl ve Tanrı Dağları'na kadar olan topraklar fethedilmiştir. Ak Hunlar mağlup edilmiştir. II. Göktürk Kağanlığı döneminde: Okyanus'tan Mâveraünnehir'deki Temir Kapığ'a kadar olan topraklar fethedilmiş, İpek Yolu'nun büyük bir kısmı denetim altına alınmıştır. Göktürkler ayrıca, 576 yılında Kerç Kalesi'ni fethederek Bizans ile diplomatik ve ticari ilişkiler kurmuştur.

Dutor müzik aleti, Orta Asya ve Güney Asya yörelerine aittir. Dolayısıyla, dutor ile çalınan türküler de bu yörelere özgüdür.

Türklerin soyunun nereden geldiğine dair bazı görüşler şunlardır: Orta Asya. Mu Kıtası. Türk adının ilk olarak MS 6. yüzyılda Orta Asya'da yaşayan Göktürkler ile ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Bu bilgiler, bilimsel araştırmalarla kesin olarak doğrulanmamıştır.

Orta Asya Türk tarihini anlatan bazı filmler şunlardır: 1. "Bozkır Arslanı Celaleddin" (2021) - Celaleddin Harezmşah'ın Moğol İmparatorluğu'na karşı mücadelesini konu alır. 2. "Cengiz Han" (2007) - Cengiz Han'ın çocukluk yıllarından başlayarak imparatorluk kurma sürecini anlatır. 3. "Dede Korkut Hikayeleri" (2021) - Türklerin yaşam tarzını ve kahramanlıklarını anlatan bir uyarlamadır. 4. "Manas: Bir Destan" (2001) - Kırgız halk destanından esinlenerek çekilen, Türk boylarının bağımsızlık mücadelesini konu alan bir filmdir. 5. "Köroğlu" (1968) - Türk halk kahramanı Köroğlu'nun adalet arayışını ve halkın yanında duran bir kahramanın mücadelesini anlatır. 6. "Tomris" (2019) - Saka Türklerinin kadın lideri Tomris Hatun'un hikayesini işler.

Genel Türk Tarihinin çalışma alanları şunlardır: 1. Orta Asya Türk Tarihi: Türklerin Orta Asya'da tarih sahnesine çıktıkları dönemden itibaren yayılma sahaları ve kurdukları siyasi teşekküller. 2. İslam Öncesi Türk Tarihi: Hun, Göktürk, Uygur devletleri ve Orta Asya'da devlet kurmuş diğer Türk boylarının tarihi. 3. Karadeniz'in Kuzeyi: Avrupa Hunları, Bulgarlar, Peçenekler, Oğuzlar, Hazarlar ve Kıpçakların tarihi. 4. XIII-XIX. Yüzyıllar Arası Dönem: Harezmşahlar, Moğol İmparatorluğu, Çağatay Hanlığı, Altın Orda ve ardılı devletler, Timuriler ve Türkistan Hanlıkları. 5. XIX. Yüzyıldan Günümüze Türk Dünyası: Batı ve Doğu Türkistan'da yaşayan Özbek, Kazak, Türkmen, Kırgız, Karakalpak ve Uygur Türklerinin tarihi. 6. Kafkasya Türkleri: İdil-Ural bölgesinde yaşayan Tatar ve Başkurtlar, Kırım Tatarları ve Sibirya'da yaşayan Türk topluluklarının tarihi.

Türkiye'deki çekik gözlü insanların göç ettiği bölgeler arasında Orta Asya ve Balkan ülkeleri öne çıkmaktadır. Orta Asya'dan göç eden Türkler, tarih boyunca çeşitli nedenlerle Anadolu'ya gelmişlerdir. Balkan ülkelerinden göç ise, Osmanlı'nın toprak kaybettiği dönemlerde gerçekleşmiştir.

Asya müziği, tarih boyunca çeşitli dönemlerde önemli gelişmeler göstermiştir: Antik Dönem: Mezopotamya, Çin, Hindistan ve Güneydoğu Asya gibi medeniyetlerde binlerce yıl öncesine dayanan müzik enstrümanları, notalar ve performans uygulamaları vardı. Sasani Dönemi (MS 226-651): Fars'ta canlı bir müzik yaşamının varlığına işaret eden bol miktarda kanıt bırakılmıştır. Erken Rönesans: Troubadour, trouvères ve minnesänger gibi gezgin müzisyen ve ozanların geleneği gelişmiştir. Barok Dönemi (1600-1750): Tonal müzik dönemi başlamıştır. Modern Dönem: Geleneksel Asya müziği, modern unsurlarla birleşerek K-Pop, J-Pop ve C-Pop gibi yeni türler oluşturmuştur. Asya müziği, komşu bölgelerden, ticaret yollarından ve sömürge karşılaşmalarından gelen etkileri birleştirerek önemli bir evrim geçirmiştir.

Pencaplıların kökeni, etnik açıdan genel olarak Türkistan ve Orta Asya ile bağlantılıdır. Arkeolojik bulgular, Pencap bölgesinde yerleşik hayatın milattan önce 9000 yıl öncesine kadar gittiğini göstermektedir.

Gırtlak müziği, Altay, Kırgızistan, Moğolistan, Tacikistan ve Öskemen gibi Orta Asya bölgelerine aittir.

Şimşirli kılıç, Orta Asya kökenli bir kavisli kılıç türüdür ve savunma silahı olarak kullanılmıştır.

Keçecilik, Orta Asya'dan beri Türkler arasında yaygın bir el sanatıdır. Osmanlı döneminde ise Konya, Diyarbakır, Afyon, Isparta, Uşak, Urfa, Bursa gibi şehirler keçe üretim merkezleri olarak tanınmıştır. Dolayısıyla, keçeciliğin genel olarak tüm Türk boylarında yaygın olduğu söylenebilir.

Töre ve kurultay, Orta Asya'da Türk devletlerinde önemli kavramlardır. Töre, sözlü hukuk kuralları anlamına gelir ve Türklerin yaşadığı coğrafyada şekillenen gelenek, görenek ve ortaklaşa alışkanlıkların bütünüdür. Kurultay ise, devlet işlerinin görüşülerek karara bağlandığı meclis olarak tanımlanır.

Saz çalgı aleti, Orta Asya kökenli bir çalgıdır.

Karahanlılar, 840 yılında Orta Asya'da kurulmuştur.

Moğol İmparatorluğu'nun 4 büyük hanlığı şunlardır: 1. Altın Orda Hanlığı. 2. Çağatay Hanlığı. 3. İlhanlı Hanlığı. 4. Yuan Hanedanı (Kubilay Hanlığı).