SözSanatları

Söz sanatlarının amacı, ifade edilmek isteneni kelimelerin düz anlamlarının dışına çıkarak, daha etkili ve çarpıcı bir şekilde anlatmaktır. Söz sanatlarının bazı amaçları: Anlam derinliği: Metne anlam katmanları ekleyerek okuyucuya zengin bir deneyim sunmak. Estetik değer: Dilin estetik ve etkileyici bir şekilde kullanılmasını sağlamak. Duygusal bağ: Okuyucuda duygusal bir bağ kurmak. Dikkat çekme: Ses oyunları ve ahenk ile metnin akılda kalıcılığını artırmak.

Tevriye, edebiyatta anlatıma derinlik katmak amacıyla yapılır. Tevriyenin diğer bazı amaçları: Nükte yapmak. Mizah ve laf dokundurma. Sözün etkisini artırmak. Ayrıca, folklorda tevriye, soru, benzetme, aldatma sözleri, tekerleme ve fıkra olarak da kullanılır.

Kinayenin amaçları arasında şunlar yer alır: Övme veya yerme: Kinaye, övmek veya yermek için kullanılabilir. İncelik gösterme ve kibar olma: Kabalığı hafifletmek veya zarif bir şekilde alaya almak için kinaye kullanılabilir. Sitem etme: Kinaye, hafif bir sitem ifade etmek için kullanılabilir. Etkiyi artırma: Manayı güçlendirmek ve anlatımı somutlaştırmak amacıyla kinaye yapılabilir. İsim veya sıfat söylemekten kaçınma: Kinaye, ismi veya sıfatı açıkça söylemekten kaçınmak için de kullanılabilir. Kinayede asıl kastedilen, mecaz anlamdır; ancak gerçek anlamın da anlaşılmasına engel olacak bir ipucu bulunmaz.

Türk edebiyatında en çok kullanılan söz sanatları şunlardır: Abartma (mübalağa). Benzetme (teşbih). Kişileştirme (teşhis). Konuşturma (intak). Karşıtlık (tezat).

Söz sanatları (edebi sanatlar), ifade edilmek isteneni kelimelerin düz anlamlarının dışına çıkarak ifade etmeye denir. Söz sanatları, ifadeye zenginlik katmak, ifadenin etkisini artırmak ya da az sözle çok şey ifade etmek için kullanılır. Türk edebiyatında söz sanatları genellikle şu şekilde gruplanır: Mecaza dayalı sanatlar. Anlama dayalı sanatlar. Söze dayalı sanatlar. Düşünceye dayalı sanatlar.

Edebiyatta tezat, birbirinin zıddı olan duygu, düşünce ve durumları; aralarında bir ilgi kurarak aynı cümlede, mısrada veya beyitte dile getirme sanatıdır. Tezat sanatının gerçekleşmesi için mutlaka birebir karşıt anlamlı sözcüklerin kullanılması gerekmez. Tezat, çoğu zaman dramalarda ve şiirlerde dramatik etkiler yaratmak amacıyla kullanılır. Bazı tezat örnekleri: "Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz". "Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü / Kar değil gökyüzünde yağan beyaz ölümdü". "Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim / Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları".

5. sınıf Türkçe dersinde öğretilen söz sanatları şunlardır: Abartma (mübalağa). Benzetme (teşbih). Kişileştirme (teşhis). Konuşturma (intak). Karşıtlık (tezat).

5. sınıfta öğrenilen söz sanatları olan kişileştirme ve konuşturma şu şekilde açıklanabilir: Kişileştirme (teşhis). Konuşturma (intak). Örnekler: "Köyün çayı boş yere akmaktan sıkılıyor, bir bostanı sulayacağı günlerin gelmesini iple çekiyordu." "Deniz güldü halime, / Bir avuç su verdi elime, / ‘Biterse göz yaşın al.’ dedi, / ‘Doldur tekrar yerine.’" "Tilki, ‘Beni yakalayamazsın!’ dedi." "Çiçekler, ‘Ne kadar güzelsin!’ diye fısıldadı."

Sayıp dökme, edebiyat terimi olarak kabul edilir. Sayıp dökme, bir düşünceyi açık ve net bir şekilde ifade edebilmek için niteliklerini, neden-sonuç ilişkilerini ayrıntılarıyla art arda sıralama işidir. Bu teknik, genellikle eleştirel paragraflarda, özellikle kitap eleştirilerinde kullanılır.

Yineleme sanatı, kullanıldığı bağlama göre farklı türlere ayrılabilir: Sessel yineleme: Aynı kelimenin veya ifadenin tekrarlanmasıdır. İkileme: Anlamları birbirine yakın veya zıt iki kelimenin yan yana getirilmesiyle oluşur. Şiirde yineleme: Şiirlerde, aynı kelimenin ya da kelime grubunun tekrarıyla anlam vurgulanır. Hitabet sanatında yineleme: Konuşmalarda, dinleyiciyi etkilemek ve mesajı daha güçlü iletmek için kullanılır. Nesirde yineleme: Edebî nesirlerde, duyguyu pekiştirmek ve metnin etkisini artırmak için kullanılır.

"Mum Dibine Işık Vermez" atasözü, mecaz söz sanatına örnek olarak gösterilebilir. Bu atasözü, konumu veya yapısı gereği ışık saçan bir mumun kendi dibini aydınlatamaması durumunu anlatarak, güçlü kişilerin uzaktaki kişilere sağladıkları fayda kadar kendi yakınlarına fayda sağlayamadıklarını ifade eder.

Söz sanatları çalışma kağıdı oluşturmak için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: yeninesilturkce.com sitesinde benzetme, abartma, kişileştirme, konuşturma, ad aktarması ve tezat söz sanatlarını içeren çalışma kağıtları bulunmaktadır. turkceci.net sitesinde de benzetme, kişileştirme, konuşturma, abartma ve tezat konularına ait çalışma kağıtları PDF formatında sunulmaktadır. klasikhoca.com sitesinde 7. sınıf söz sanatları çalışma kağıdı etkinlik PDF dosyası mevcuttur. derskonum.com sitesinde söz sanatları çalışma kağıdı ve uygulama örnekleri yer almaktadır. alonot.com sitesinde söz sanatları çalışma kağıdı ve örnekler bulunmaktadır. Bu kaynaklardan faydalanarak kendi söz sanatları çalışma kağıdınızı oluşturabilirsiniz.

İstifham, edebiyatta sıklıkla kullanılan bir söz sanatı olup, soru sorma anlamına gelir. İstifham sanatında, bir soru sorma söz konusu olsa da asıl amaç, sorunun cevabını bulmak değildir. Bazı durumlarda soru edatı veya soru cümlesi kullanılmasa bile istifham sanatı yapılabilir. Örnekler: "Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?". "Bana kara diyen dilber, gözlerin kara değil mi?".

6. sınıf Türkçe'de beş tane söz sanatı bulunmaktadır: 1. Abartma (Mübalağa). 2. Benzetme (Teşbih). 3. Kişileştirme (Teşhis). 4. Konuşturma (İntak). 5. Tezat (Karşıtlık).

Benzetme (teşbih), bir kavram, nesne veya durumu, başka bir kavram, nesne veya durum ile ortak özellikleri vurgulayarak anlatma sanatıdır. Benzetmenin dört temel öğesi: Benzeyen. Kendisine benzetilen. Benzetme yönü. Benzetme edatı. Bazı benzetme örnekleri: "Annem kaloriferleri yakınca içerisi fırın gibi sıcak oldu". "Hasan amcanın altın gibi bir kalbi vardı". "Sokaktaki kavga, karıncaların şekere üşüşmesini hatırlattı bana". "O kadar hızlı koşuyordu ki, rüzgar gibi esiyordu". "Gözlerin deniz kadar derin".

9. sınıfta öğrenilen söz sanatları şunlardır: Benzetme (Teşbih). Abartma (Mübalağa). Kişileştirme (Teşhis). Konuşturma (İntak). Tenasüp (Uygunluk). Kinaye. Tezat (Karşıtlık). Cinas. İstiare (Eğretileme). Tariz (İğneleme). Ayrıca, Hüsnütalil (Güzel Sebebe Bağlama), Tecahül-i Arif (Bilmezden Gelme), İrsal-i Mesel, Telmih (Hatırlatma), Nida (Seslenme) gibi söz sanatları da 9. sınıf edebiyat müfredatında yer alır.

Hayır, mecaz ve söz sanatları aynı şey değildir. Söz sanatları, düşünceleri ve duyguları daha etkileyici ve çarpıcı bir şekilde ifade etmek için kullanılan edebiyat teknikleridir. Dolayısıyla, mecaz söz sanatlarından sadece bir tanesidir.

"Canlıma" kelimesi, Türkçe'de yaygın olarak kullanılan bir kelime değildir ve belgelerde bu kelimeye dair bir bilgi bulunmamaktadır. Canlı kelimesi, biyoloji ve ekolojide, fonksiyonlarını yaşama uyum sağlayarak sürdüren, basit yapı moleküllerinin veya karmaşık organ sistemlerinin bir araya gelmesiyle oluşan varlıklar için kullanılır. Eğer bu kelime bir bağlamda kullanılıyorsa, daha fazla bilgi veya bağlam sağlanması gerekebilir.

Tariz, bir sözün gerçek veya mecaz anlamının tam tersini kastetmektir. Bazı tariz örnekleri: "Adamınız, Allah için, gerçekten ustaymış; onun eli değeli bizim makine kararsızlığı bıraktı; artık hiç çalışmıyor". "Ne kadar kültürlü olduğu (!) yazılarından belli". "Beni ne çok sevdiğini (!) biliyordum zaten; iki yıl sonra telefon etmek zahmetine girerek bunu kanıtladın". "Bu işi gerçekten çok iyi başardın(!)" (aslında kişinin işi berbat ettiği ima edilir). "Harika bir dostsun(!)" (aslında kişinin kötü bir arkadaş olduğu belirtilir). Tariz, kinaye ve mecaz-ı mürsel ile karıştırılmamalıdır; bu sanatlarda sözün gerçek veya mecaz anlamının bir arada kullanılıp kullanılmadığına bakılır.

7. sınıfta öğretilen söz sanatları beş tanedir: 1. Benzetme (Teşbih). 2. Kişileştirme (Teşhis). 3. Konuşturma (İntak). 4. Abartma (Mübalağa). 5. Karşıtlık (Tezat).