Kant

Kant, a priori bilgiyi zorunlu görüyor çünkü bu bilgi, deneyden bağımsız olarak aklın işleyişiyle elde edilen değişmez ve evrensel bir yapıya sahiptir. Kant'a göre, insan zihni, dış dünyayı olduğu gibi pasif bir biçimde almak yerine, onu kendi bilişsel yapısı aracılığıyla biçimlendirir. Ayrıca, Kant'ın felsefesinde a priori bilgi, metafiziğin mümkün olan tek bilgi türü olarak kabul edilir ve sentetik a priori yargılar, hem bilgimizi genişleten hem de zorunlu ve tümel geçerliliği olan bilgiler olarak değerlendirilir.

"Sapere aude" sözü, Immanuel Kant'a aittir.

Immanuel Kant'ın doktora tezinde besmele kullanılmasının nedeni, o dönemde akademik camiada yaygın olan bir gelenek olmasıdır. Kant'ın yaşadığı 18. yüzyılda, İslam kültürü Batı için hala önemli kabul ediliyor ve besmele bir moda ve dekoratif unsur olarak görülüyordu. Bu nedenle, doktora tezlerinin davetiyelerinde ve bazı diploma belgelerinde besmele yer alması olağan bir durumdu.

Kant'ın "Aydınlanma Nedir?" makalesi, 1784 yılında yazılmış ve insanın aydınlanma sürecini ele almaktadır. Makalenin ana fikirleri şunlardır: 1. Aydınlanma, insanın kendi aklını başkasının yönlendirmesi olmadan kullanabilmesi ve erginleşmesidir. 2. Aklın kullanımı: Kant, aklın iki farklı kullanımını ayırt eder: özel ve kamusal. 3. Umut ve devrim: Kant, aydınlanmanın yavaş yavaş gerçekleşeceğini ve devrimlerin düşüncelerde gerçek bir reform yaratamayacağını savunur.

Immanuel Kant, antinomiler olarak adlandırdığı çelişkileri, aklın saf düşünce evrenine, duyusal algı evrenine ait kategorileri uygulaması sonucunda ortaya çıkan rasyonel ama çelişkili sonuçları açıklamak için kullanır. Kant'a göre, deneyin olanaklılık koşullarının ötesinde akıl, kesin bilgiye ulaşamaz ve bu nedenle karşıt önermeler aynı ölçüde geçerli olabilir.

Kant'ta görüngü (fenomen), "olabilir deneyin konusu olan her şey" olarak tanımlanır. Kant'a göre, insan aklı sadece görüngüleri (phainomenon) bilebilir, onların arkasındaki kendinde şeyleri (noumenon) bilemez.

Kant'a göre tecrübenin imkanı, hem duyum ya da sezgiden gelen empirik içeriğe hem de zihnin sağladığı formel yapıya bağlıdır. Kant, transendental felsefe adını verdiği yaklaşımıyla, deneyimin içeriğini değil, nasıl mümkün olduğunu araştırır. Ayrıca, Kant sentetik a priori yargılar sayesinde metafiziğin olanaklı olduğunu savunur.

Prolegomena: Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Gelecek Metafizik İçin adlı eser, Immanuel Kant tarafından 1783 yılında yayımlanmıştır ve Aziz Yardımlı tarafından çevrilmiştir. Kitapta ele alınan konular: - Kant, bu çalışmada Metafiziğin bir bilim olarak geliştirilebilmesi için yeni bir temel aramıştır. - Başlığın da anlattığı gibi, a priori sentetik bilginin nasıl olanaklı olduğunu göstermeye çalışmıştır. - Metafiziğin kaçınılmaz olduğunu düşünürken, aynı zamanda Usun sınırlarının çizilmesi ve onun Fiziğin ya da deneyimin ötesine geçmesine izin verilmemesi gerektiğini savunmuştur. - Kant'a göre, deneyimin güvenilir duyusal toprağını aşan Us, kaçınılmaz olarak çelişkilere düşer ve bu durum anlak için dayanılmazdır. - Özdeşlik ilkesinin analitik yargıların karakterini belirlediğini kabul etmiş ve bu ilkeye dayanmayan a priori sentetik yargıları eleştirmiştir.

Kant sonrası Kant ifadesi, genellikle Alman idealizmi ve bu akımın önde gelen filozofları Fichte, Schelling ve Hegel'in çalışmalarını ifade eder. Bu filozoflar, Kant'ın felsefesinde bıraktığı boşlukları doldurup onu aşmak için kendi sistemlerini kurmuşlardır. Ana fikirleri şunlardır: Özgürlük: İnsanın asıl özünün ahlaki olduğu ve özgürlüğün "mutlak"ın yolunu açtığı düşüncesi. Diyalektik yöntem: Varlığın ve düşüncenin diyalektiğini benimseyerek, tez ve antitezin çatışmasından sentezin ortaya çıkması. Sistemcilik: Felsefeyi bir bütün haline getirme çabası, bütünü görmeden parçanın anlaşılamayacağı düşüncesi. Ayrıca, Kant'ın metafiziği yasaklamasına tepki olarak, Kant'ın eleştirilerini yeniden yorumlamış ve metafiziği felsefenin merkezi bir konusu olarak yeniden konumlandırmışlardır.

"Pratik Aklın Eleştirisi" adlı eserin PDF formatında Türkiye Felsefe Kurumu tarafından yayımlanan çevirisi, Immanuel Kant'a aittir.

Kant'a göre sentetik a priori yargılar, hem bilgiyi genişleten hem de duyu deneyimine ihtiyaç göstermeksizin doğru olan yargılardır. Bu tür yargılara örnekler: - Matematik ve geometri yargıları: "5+7=12" önermesi gibi, zorunlu ve evrensel olduğu için a priori bir yargıdır. - "Her olayın bir nedeni vardır" önermesi: Neden kavramı, olay kavramından ayrı olarak düşünülse de aralarında zorunlu bir bağ vardır. Kant, bu tür yargıların doğruluğunun, saf a priori sezgiler temelinde ortaya çıktığını savunur.

Erek ve erekselcilik felsefede şu anlamlara gelir: 1. Erek: Bir şeyin doğası gereği yöneldiği hedeftir. 2. Erekselcilik: Evreni ereklerle araçlar arasında bir ilişkiler dizgesi olarak gören felsefe öğretisidir. Aristoteles, felsefesinde erek kavramını dört neden çerçevesinde açıklamıştır: maddi neden, formel neden, etken neden ve ereksel neden.

Filozofların en büyük eserleri arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. Sokrates: "Sokratik Yöntem" olarak bilinen sorgulama ve diyalog tekniği. 2. Aristoteles: Mantık, etik, politika, metafizik ve biyoloji üzerine geniş kapsamlı eserleri. 3. Immanuel Kant: "Saf Aklın Eleştirisi" ve "Pratik Aklın Eleştirisi" gibi ahlaki değerler ve bilginin kaynağı üzerine eserleri. 4. Friedrich Nietzsche: "Böyle Buyurdu Zerdüşt" ve "İyinin ve Kötünün Ötesinde" gibi nihilizm ve "Übermensch" kavramları üzerine eserleri. 5. Jean-Jacques Rousseau: "Toplumsal Sözleşme" adlı eseri, toplumun temelleri ve doğal durum üzerine düşünceleri. Bu eserler, felsefi düşüncenin gelişimine önemli katkılar sağlamış ve günümüzde de etkisini sürdürmektedir.

Kant'ın ahlaki faili, özgür bir varlık olan insandır. Kant'a göre, ahlaki eylemler, kişinin kendi özgür iradesiyle ve bir görev anlayışı doğrultusunda gerçekleştirdiği eylemlerdir.

Immanuel Kant'ın felsefesi çeşitli konuları kapsar ve temel olarak insan özerkliği ve aklın sınırları üzerine odaklanır. Ana anlatımları: 1. Metafizik: Kant, metafiziği akıl yoluyla sorgulanan bir alan olarak ele alır ve a priori bilgilerle mümkün olduğunu savunur. 2. Etik: Kant'a göre, ahlaki davranışlar evrensel ve koşulsuz bir yasaya, yani kategorik imperatife dayanmalıdır. 3. Teorik ve Pratik Felsefe: Kant, teorik felsefede anlayışın kategorileri ve formlarıyla doğayı yapılandırırken, pratik felsefede ahlaki yasalarla bir ahlaki dünya veya alemler alemi fikrini inşa eder. 4. Transandantal İdealizm: Bilginin dünyayı tam olarak değil, insan zihninin algılama biçimini yansıttığını ileri sürer.

"Prolegomena" iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Felsefe Bağlamında: Immanuel Kant'ın "Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena" adlı eseri, metafiziğin mümkün olup olmadığını ve eğer mümkünse nasıl bir bilim olarak kurulabileceğini araştırır. 2. Teoloji Bağlamında: Prolegomena, teolojik metinlerin yorumlanması ve anlaşılması için gerekli olan ön koşulları belirler.

Antinomik akıl, iki düşünce veya ilke arasındaki çelişkiyi ifade eder.

Ödev ahlakı ve iyi niyet kavramları birbirine yakındır, ancak tam olarak aynı şey değildir. Ödev ahlakı, Immanuel Kant'ın ahlak felsefesinde, ahlaki eylemin herhangi bir çıkar veya sonuç gözetmeksizin, yalnızca ahlak yasasına uygun olarak yapılması gerektiğini ifade eder. İyi niyet ise, Kant'ın düşüncesine göre, herhangi bir dış etkiye bağlı olmadan yalnızca ahlak yasasına uygun olarak hareket eden iradeyi ifade eder. Dolayısıyla, ödeve uygun olan her eylem iyi niyete dayalıdır, ancak her iyi niyetli eylem ödev ahlakı kapsamında değerlendirilmez.

Kant'a göre insan, temelde rasyonel ve özerk bir varlıktır. Kant'ın insan kavramıyla ilgili bazı diğer özellikleri: - Özgürlük: İnsan, kendi ahlak yasasını kendi belirleyen özgür bir iradeye sahiptir. - Ahlaki sorumluluk: Kişi, eylemlerini sadece çıkar ve haz peşinde olmadan, ahlaki yasaya saygıdan dolayı yerine getirmelidir. - Eğitim: Kant'a göre insan, ahlaki bir özne olabilmek için eğitime muhtaçtır ve eğitimin amacı iyi karakterler yetiştirmektir. - İnsanlık fikri: İnsan, sadece kendisi için değil, tüm insanlık için en yüksek iyiyi hedeflemelidir.

Saf Aklın Eleştirisi Immanuel Kant'ın felsefesi için önemlidir çünkü: 1. Bilgi Sınırlarını Belirleme: Kant, bu eserde insan bilgisinin sınırlarını ve nasıl işlediğini ele alarak, hem deneyimin hem de aklın bilginin oluşumundaki rollerini tartışır. 2. Rasyonalizm ve Empirizmi Sentezleme: Kant, rasyonalist ve empirist felsefeler arasında bir denge kurarak, hem doğuştan gelen ilkelerin hem de duyusal verilerin bilgiye katkısını kabul eder. 3. Metafiziğe Yeni Bir Yaklaşım: Metafizik sorulara (Tanrı, özgür irade, ruhun ölümsüzlüğü gibi) aklın sağlayabileceği yanıtların doğasını inceleyerek, bu alana yeni bir boyut kazandırır. 4. Felsefeye Sistematik Temel: Kant'ın eleştirel felsefesi, felsefeye eleştirel ve sistematik bir temel kazandırır, bu da modern felsefenin temellerini oluşturur.