Fenomenoloji

Görüngübilim ve fenomenoloji terimleri aynı kavramı ifade eder. Görüngübilim (fenomenoloji), zihinsel olayların kendi terimleriyle ve kendi içlerinde incelenmesi gerektiğini savunan bir felsefi akımdır. Temel farkları şu şekilde özetlenebilir: - Görüngübilim terimi, ilk olarak 1807 yılında filozof Hegel tarafından kullanılmıştır. - Fenomenoloji ise bu kavramdan türetilmiş ve Edmund Husserl tarafından geliştirilen bir felsefi araştırma yöntemi olarak tanımlanmıştır.

Merleau-Ponty, Gestalt teorisini fenomenolojik bir bakış açısıyla yorumlar. Merleau-Ponty'nin Gestalt yorumunun ana noktaları: - Formun tanımı: Form, sistemin parçalarının birbirleriyle aynı ilişkiyi koruyarak değiştiği denge halidir. - Algının önceliği: Form, dünyanın imkân şartı değil, tezahürünün kendisidir. - Bilincin rolü: Gestalt, bir bilinç için varolma anlamına gelir; organizma, onu tanıyan bir bilinç tarafından anlamlı bir bütün olarak algılanır. - Eleştiri: Merleau-Ponty, Gestalt'ın materyalizm ve ruhçuluk antinomilerine sıkışıp kaldığını düşünür ve teorinin transcendental eğilimlerini eleştirir.

Fenomenolojinin temsilcileri şunlardır: 1. Edmund Husserl: Fenomenolojinin kurucusu olarak kabul edilir ve yöntemi geliştirmiştir. 2. Martin Heidegger: Husserl'in öğrencisi olup, fenomenolojiyi ontolojiye taşımış ve varoluşsal fenomenoloji kavramını ortaya koymuştur. 3. Maurice Merleau-Ponty: Fenomenolojiyi algı, beden ve sanat üzerinden genişletmiştir. 4. Jean-Paul Sartre: Fenomenolojiyi varoluşçulukla birleştirerek bireysel özgürlük ve sorumluluk çerçevesinde yorumlamıştır.

Fenomenoloji ve örnek olay deseni arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Odak Noktası: Fenomenoloji, olayların, durumların veya deneyimlerin genel anlamını ve nasıl algılandıklarını anlamaya çalışır. 2. Teori Geliştirme: Fenomenoloji, teorik kavramlar ve anlayışlar geliştirmeye yönelikken, örnek olay deseni daha çok zengin ve ayrıntılı veriler üreterek belirli bir durum hakkında derin bir anlayış kazanmayı amaçlar. 3. Veri Toplama Yöntemleri: Fenomenolojide veriler, uzun ve yoğun kişisel görüşmeler yoluyla toplanırken, örnek olay deseninde gözlem, mülakat ve belge analizi gibi çeşitli kaynaklardan veri toplanır.

Beden fenomenolojisine giriş, bedenin öznenin deneyimlerindeki rolünü ve algının bedensellikten bağımsız değerlendirilemeyeceğini savunan bir yaklaşımdır. Bu fenomenoloji türü, Maurice Merleau-Ponty'nin felsefesine dayanır ve şu temel ilkeleri içerir: 1. Beden ve Zihin Bütünlüğü: Merleau-Ponty'ye göre, algı ve düşünme süreçleri bedenle iç içedir ve bedensiz bir bilinç tasarımı mümkün değildir. 2. Yönelimsellik: Algılayan özne, dış dünya ile birlikte var olur ve bu, öznenin bedeniyle dünyaya yönelimini ifade eder. 3. Alışkanlık ve Deneyim: Beden, alışkanlığa bağlı olarak öğrenir, davranır ve deneyim kazanır. Bu yaklaşım, geleneksel epistemolojik ve ontolojik ayrımlara karşı çıkar ve insanın dünya ile ilişkisini beden merkezli bir bakış açısıyla ele alır.

Husserl'in fenomenolojisi, bilincin deneyimlerini tanımlayan ve analiz eden felsefi bir yöntemdir. Husserl'in fenomenolojisinin temel ilkeleri: 1. Epokhe (Askıya Alma): Doğal dünya varsayımlarını askıya alarak, yalnızca bilinçte göründüğü hâliyle nesnelere yönelme. 2. Transandantal Redüksiyon: Bilincin tüm dışsal varsayımlardan arındırılarak, "salt bilinç" düzeyinde analiz edilmesi. 3. Intentionalität (Niyetlilik): Her bilinç aktının, kendisine yönelen bir içeriğe sahip olması. Husserl'e göre, fenomenoloji, felsefeyi kesin bir bilgi disiplini hâline getirmek ve "şeylerin kendisini" anlamak için kullanılır.

Bedenin fenomenolojisi, Maurice Merleau-Ponty'nin felsefesinde, algının ve varoluşun temelinin beden olduğunu öne sürer. Bu yaklaşıma göre: 1. Beden, sadece bir araç veya "taşıyıcı" değil, bilincin dünyaya açılan kapısıdır. 2. Algı, sadece bir "görme" veya "alma" süreci değil, dünya ile kurulan en temel ilişki biçimidir. 3. İnsan, dünyaya bakan bir özne değil, dünyada bulunan, hareket eden ve hisseden bir bedendir. Bu fenomenoloji, geleneksel zihin-beden düalizmine bir karşı çıkış olarak, insanın bedenli ve alışkanlığa bağlı düşünme, öğrenme ve davranış biçimlerini vurgular.

Fenomenolojik yaklaşım, insanların belirli bir fenomen veya kavramla ilgili anlayışlarını, duygularını, bakış açıları ve algılarını ifade etmelerini sağlayan nitel bir araştırma yöntemidir. Örnekler: 1. Mobbing Araştırması: "Çalışma yaşamında mobbing" kavramı günlük yaşamda sıkça karşılaşılan bir olgu olabilir. 2. Karaciğer Nakli Bekleme Süreci: Brown ve ark. (2006) tarafından yapılan bir araştırmada, karaciğer nakli bekleyen hastaların bekleme deneyiminin anlamı keşfedilmeye çalışılmıştır. 3. Estetik Deneyimler: Fenomenolojik yaklaşım, sanat eserlerini inceleyerek insanların sanat eserlerine nasıl tepki verdiklerini ve estetik deneyimlerini nasıl yaşadıklarını anlamayı amaçlar.

Fenomolojik indirgeme ve retansiyon farklı kavramlardır: 1. Fenomolojik İndirgeme: Fenomenolojik kuramda, araştırmacının kendi önyargılarını ve öznel duygularını bir kenara bırakarak, edebî metin ve okur arasındaki sınırlı alanda metnin gerçek yapısını ortaya çıkarma sürecidir. 2. Retansiyon: Bu terim, belgelerde veya kaynaklarda tanımlanmamış bir kavramdır.

"Varlık ve Hiçlik" eseri, fenomenolojik ontoloji alanında yer almaktadır.

Fenomolojiye göre gerçeklik, kişisel algılamalara dayanan ve zamanla değişebilen bir olgudur. Bu yaklaşıma göre, tek bir mutlak gerçeklik yoktur; çünkü gerçeklik, onunla ilgilenen bilinç tarafından bilinir ve her bireyin deneyimi farklı olduğu için, gördükleri de farklı olacaktır.

Tamamlama ilkesi ve algı bağlamında Merleau-Ponty'nin yaklaşımı şu şekilde özetlenebilir: 1. Tamamlama İlkesi: Merleau-Ponty, algının sadece dışsal nesnelere yönelen bir bilinç edimi olmadığını, varoluşun bizzat zemini olduğunu savunur. 2. Algı ve Beden İlişkisi: Merleau-Ponty, algının bedenle sıkı sıkıya bağlı olduğunu ve bedenin dünyayla ilişki kurmanın ilk biçimi olduğunu belirtir. Bu yaklaşım, fenomenolojiye yeni bir boyut kazandırarak, öznenin yalnızca zihinsel bir varlık değil, aynı zamanda bedensel bir deneyimleyici olduğunu ortaya koyar.

Görüngücülük ve fenomenoloji terimleri aynı şeyi ifade eder. Fenomenoloji, duyusal verileri ön plana çıkaran pozitivizme karşı, genel objelerin ruhsal olarak kavranabileceği anlayışını ortaya koyan bir felsefe akımıdır.

Fenomenolojik hareket, Edmund Husserl tarafından geliştirilen bir felsefi akımdır. Temel prensipleri: - Fenomenlerin betimlenmesi: Fenomenoloji, fenomenleri, yani doğrudan verilenleri, özlerine indirgeyerek betimlemeye çalışır. - Yönelimsellik: Bilinç, her zaman bir şeye yönelmiş olarak vardır ve nesneler, ancak bilincin onlara yönelmesi anlamında bir gerçekliğe sahiptir. - Paranteze alma: Fenomenolojik araştırma için, dünyanın ve bireyin varsayımlarının bir kenara bırakılması gereklidir. Fenomenolojik hareket, Martin Heidegger ve Maurice Merleau-Ponty gibi önemli temsilcilerle gelişmiştir.

Öznelerarasılık (intersubjektivität) kavramı, Edmund Husserl'in fenomenolojik felsefesinde, iki veya daha fazla bireyin belirli bir konu hakkında aynı kanıya sahip olması anlamına gelir. Husserl'e göre öznelerarasılık, nesnel dünyanın kurulduğu alan olarak önemlidir ve empati yoluyla gerçekleşir.

Fenomenolojik araştırmalarda katılımcı algılarını ölçmek amacıyla kullanılan soru kalıpları genellikle iki ana sorudan oluşur: 1. "Fenomen ile ilgili hangi deneyimleri yaşadınız?". Bu soru, katılımcıların fenomeni nasıl deneyimlediklerini anlamaya yöneliktir. 2. "Hangi ortam veya durumlar fenomenle ilgili yaşadığınız deneyimleri etkilemiştir?". Bu soru ise deneyimlerin bağlamını ve bu bağlamın algıları nasıl şekillendirdiğini araştırır. Ayrıca, araştırmada ele alınan probleme göre daha spesifik sorular da sorulabilir.

Çağdaş felsefenin temel akımları Bedia Akarsu'ya göre şunlardır: 1. Kant Ahlakı: Akarsu, Kant'ın ahlak felsefesini çağdaş felsefenin önemli bir akımı olarak değerlendirir ve Kant'ın ahlakının bir "sınırlama ahlakı" olduğunu belirtir. 2. Fenomenoloji: Akarsu, Gadamer'in fenomenoloji seminerlerine katılmış ve bu akımın etkilerini çalışmalarında göstermiştir. 3. Varoluşçuluk (Existentialisme): Çağdaş felsefede önemli bir yer tutan bu akım, Akarsu'nun da ilgilendiği konular arasındadır. 4. Analitik Felsefe (Çözümleyici Felsefe): Akarsu, bu akımı da çağdaş felsefenin temel akımlarından biri olarak ele alır. 5. Yeni Ontoloji: Felsefi antropoloji ve dil-kültür bağlantıları gibi konularda çalışan Akarsu, bu akımın da çağdaş felsefeye katkıda bulunduğunu düşünür.

Gaston Bachelard'ın "Mekânın Poetikası" adlı eseri, mekânı fenomenolojik olarak inceleyerek, mekânın insan düşünceleri, anıları ve düşleri üzerindeki etkilerini ele alır. Bachelard'a göre, mekân, yuva, kabuk, köşe, minyatür gibi kavramlarla ilişkilendirilerek, kişinin kimliğiyle bağlantı kurar. Kitapta, dilin mekânın anlamlandırma süreçlerini nasıl şekillendirdiği ve poetik hayal gücünün bu anlamlandırma süreçlerine nasıl direndiği de tartışılır.

Bilginin özüne ulaşmak için paranteze alma yöntemini kullanan filozof Edmund Husserl'dir.

Fenomen psikoloji, bireylerin öznel deneyimlerini ve duygusal süreçlerini inceleyerek, insan algısının derinliklerine odaklanır. Bu alanın başlıca işlevleri şunlardır: 1. Klinik Psikoloji: Bireylerin içsel deneyimlerini anlamak ve tedavi süreçlerinde bu deneyimlere odaklanmak için kullanılır. 2. Eğitim: Öğrencilerin öğrenme deneyimlerini ve duygusal durumlarını anlamak, daha etkili öğretim yöntemleri geliştirmek için fenomenolojik yaklaşımlar uygulanır. 3. Sosyoloji: Toplumsal etkileşimlerin ve bireylerin sosyal deneyimlerinin incelenmesinde kullanılır. 4. Psikoterapi: Bireylerin kendilerini ifade etmeleri ve içsel deneyimlerini keşfetmeleri için bir zemin sağlar. Bu yaklaşım, diğer psikoloji dallarından farklı olarak öznel deneyimlere ve nitel verilere odaklanarak, insan davranışlarının ardındaki anlamları ortaya çıkarmayı amaçlar.